Iоныгъом икIэуххэр зэрэзэфахьысыжьыгъэмрэ лэжьыгъэм и Мафэрэ афэгъэхьыгъэ Iофтхьэбзэ игъэкIотыгъэ республикэ филармонием щыкIуагъ.

Хыныгъом хэлэжьагъэхэм афэгушIонхэу мыщ къэкIуагъэх Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат, АР-м и Къэралыгъо Совет — Хасэм и Тхьаматэу Владимир Нарожнэр. Iофтхьабзэм хэлэжьагъэх АР-м иминистрэхэм я Кабинет хэтхэр, республикэм имуниципалитетхэм япащэхэр, мэкъу-мэщым пэрытныгъэ щызыIыгъхэр, республикэм имэ­къумэщ хъызмэтшIапIэхэмрэ предприятиехэмрэ ялIыкIохэр.
Адыгеир къэралыгъом щыпэрытэу
Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат лэжьыгъэм и МафэкIэ чIыгулэжьхэм къафэгушIуагъ, егугъухэзэ Iоф зэрашIагъэм, фэдэ къыхэмыкIыгъэу коцымкIэ лэжьыгъэ бэгъуагъэ къызэрахьыжьы­гъэм афэшI «тхьашъуегъэпсэу» къариIуагъ. Гектар пэпчъ гурытымкIэ коц центнер 60,2-рэ къырахыжьыгъ. ХэгъэгумкIэ ар анахь гъэхъэгъэшхоу щыт. Республикэм коц тонн мин 543-рэ щаугъоижьыгъ. 2024-рэ илъэсым егъэпшагъэмэ, процент 20-кIэ ар нахьыб. ХэпшIыкIэу хьэр, зэнтхъыр, тритикалер нахьыбэу къа­хьыжьыгъ. Натрыфымрэ пынджымрэ яIухыжьын джыри макIо.
Рапсыр процент 72,5-кIэ, тыгъэгъазэр — процент 18-м ехъукIэ нахьыбэу къы­зэраIожьыгъэр Iофтхьабзэм щыхагъэунэфыкIыгъ. 2024-рэ илъэсым егъэпшагъэ­мэ, тонн мин 40-кIэ нахьыбэу фышъхьэ лэжьыгъэхэмрэ джэнч лъэпкъ зэфэшъхьафхэмрэ къахьыжьыгъэх. Адыгеим ичIыгулэжьхэр мыпшъыжьэу Iоф зэрашIагъэм а пстэури къызэрэкIэкIуа­гъэр къыхагъэщыгъ. Адыгеим и ЛIышъхьэ коцым икъэхьыжьынкIэ гъэхъэгъэшхо­хэр зэрашIыгъэхэм фэшI зэрафэразэр къы­Iуи, мелиораторхэми егугъухэзэ Iоф зэрашIагъэр, псы зыкIагъэхъорэ чIыгу­хэм джыри гектар 617-рэ зэрахагъэхъуагъэр, гектар 365-мэ пхъэшъхьэ-мышъхьэ чъыг­хэр зэращагъэтIысхьагъэр хигъэунэфыкIыгъ.

Ащ нэмыкIэу республикэм ипащэ анаIэ тыраригъэдзагъ мэкъу-мэщым къыщахьыжьырэмкIэ индексыр мэзи 8-м икIэуххэмкIэ проценти 102,1-рэ зэрэхъу­гъэм, гъомылэпхъэшI промышленностым зызэриушъомбгъугъэм. Мыгъэ былымытхъур процент 39-кIэ, пхъэшъхьэ-мышъхьэу, хэтэрыкIэу агъэщтыгъэр процент 74-кIэ, спирт зыхэмыт шъонхэр процент 30,3-кIэ, зэшъохэрэ псыр процент 24,8-кIэ нахьыбэу къыдагъэкIыгъэх. Гъэщ­хэкIхэр процент 12,6-кIэ, къуаер ыкIи ащ хашIыкIырэ гъомылапхъэхэр проценти 2,7-кIэ нахьыбэу къызэрэдагъэкIы­гъэр шъхьафэу къыIуагъ.

«Мы лъэныкъомкIэ анахьэу зишIуагъэ къэкIуагъэр тызэрыгушхорэ адыгэ къуа­ер нахьыбэу къыдагъэкIы зэрэхъугъэр ары. Тигъомылапхъэ нахь чIыпIабэмэ ащыIугъэкIыгъэным ыуж тишъыпкъэу тит. АщкIэ щысэшIоу щыт адыгэ къуаем ифестивалэу зэхащэгъагъэр. Илъэс къэс Адыгеим щымыщхэу ащ къекIуалIэхэрэм япчъагъэ хэхъо зэпыт. Мыгъэ хьакIэ нэбгырэ мин 70-рэ фэдиз ащ къекIолIэгъагъ», — къыIуагъ КъумпIыл Мурат.
Гъомылапхъэхэм якъыдэгъэкIынкIэ индексым хэхъуагъ. Специалистхэм къызэрэрадзагъэмкIэ, мэзи 8-м икIэух­хэмкIэ проценти 103,4-м ар нэсыгъ. 2021-рэ илъэсым егъэпшагъэмэ, проценти 151,9-рэ хъугъэ. Республикэм и ЛIышъхьэ къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, мэкъу-мэщым процент 25-кIэ нахьыбэу къыщыхьыжьыгъэнымкIэ пшъэрылъэу Урысыем и Президентэу Владимир Путиным къыгъэуцугъэр гъэцэкIагъэ зэрэхъугъэр къэтIон амал ащ къытеты.

Адыгеим и ЛIышъхьэ зэрэхигъэунэфыкIыгъэмкIэ, мыщ фэдэ гъэхъагъэхэр ашIынхэ языгъэлъэкIыгъэр федеральнэ гупчэм IэпыIэгъоу къаритырэр шIуагъэ къытэу къызэрэзфагъэфедагъэр ары. КъумпIыл Мурат УФ-м и Правительствэ и Тхьаматэу Михаил Мишустиным, УФ-м ивице-премьерэу Дмитрий Патрушевым, УФ-м мэкъу-мэщымкIэ иминистрэу Оксана Лут республикэм ынаIэ къызэрэтырагъэтырэм фэшI лъэшэу зэрафэразэр къыIуагъ. Хэгъэгум и Правительствэ IэпыIэгъу къафэхъузэ, республикэм имэкъу-мэщ хэхъоныгъэ зэрэрагъэшIырэр, къуаджэхэм ащыпсэунхэмкIэ джырэ уахътэм диштэрэ амалхэр зэрэзэхащэхэрэр къыхигъэщыгъ.
2025-рэ илъэсым республикэм имэкъу-мэщ процент 66-кIэ нахьыбэу къэралыгъо IэпыIэгъу къыратыгъ. ЧIыгулэжьхэм сомэ миллиарди 3 фэдиз хъурэ чIыфэхэу фэгъэкIотэныгъэ зиIэхэр къыз­фагъэфедагъэх. 2024-рэ илъэсым егъэпшагъэмэ, процент 21-кIэ ар нахьыб. Фермерствэм зегъэушъомбгъугъэным, хэхъоныгъэ зыщашIын алъэкIыщт лъэныкъо шъхьаIэхэм IэпыIэгъу ягъэгъотыгъэным нахь лъэшэу анаIэ тырагъэтыгъ. ГущыIэм пае, былымхъуным изыкъегъэ­Iэтын сомэ миллиони 130-м ехъу пэIуа­гъэхьагъ. Ащ ишIуагъэкIэ мэзи 8-м лы тонн мин 19,5-рэ, щэ тонн мин 83,2-рэ, кIэнкIэ тонн миллион 81,5-рэ къахьы­жьын алъэкIыгъ.
ХэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием иветеранхэм атегъэпсыхьэгъэ къэралыгъо IэпыIэгъоу «Агромотиватор» зыфи­Iорэр агъэфедэ хъугъэ. Республикэм и ЛIышъхьэ къызэриIуагъэмкIэ, мэкъу-мэ­щым зызэрэригъэушъомбгъурэм имызакъоу, хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлажьэхэрэр мамыр щыIакIэм хэгъозэжьынхэми ар фэIорышIэ.
Республикэм ипащэ стратегическэ инвестиционнэ проектхэми ягугъу къы­шIыгъ. Ахэм ащыщ компаниеу «Русская селекция» зыфиIорэм агробиотехнопаркэу Адыгеим щигъэ­псыщтыр. Мы проектыр зытегъэпсы­хьагъэр чылапхъэ­хэмрэ технологиехэмрэ IэкIыб къэралыгъохэм нахь макIэу къащащэфынхэм пае Урысыем инаучнэ гупчэ пэрытхэм зэдэлэ­жьэныгъэу адыряIэм зегъэу­шъом­бгъу­гъэныр ары.
КъумпIыл Мурат къэралыгъо программэу «Къуа­джэхэм зэдиштэу хэхъоныгъэ ягъэшIыгъэныр» зыфи­Iорэр зэрагъэца­кIэрэм къытегу­- щы­Iэзэ, мыгъэ мы про­граммэм диш- тэу муниципалите-­ти 6-мэ социальнэ инфраструктурэм ишIынрэ игъэцэкIэ­жьынрэ сомэ миллиард 1,6-рэ фэдиз зэрэщыпэIуагъэхьагъэр къыIуагъ. Агротуризмэм мэхьанэу иIэм зыкъызэриIэтырэр Iофтхьабзэм щыхагъэунэфыкIыгъ.
«Гъэхъагъэ хэлъэу мэкъу-мэщым зегъэушъомбгъугъэнымкIэ Адыгеим амалышхохэр иIэх. Анахь шъхьаIэр – мы лъэныкъом хэхъоныгъэ егъэшIыгъэным фэхьазыр, зичIыгу гупсэ ыкIуачIи, ишIэныгъи хэзылъхьэ зышIоигъо IофышIэхэр зэрэщыIэхэр ары», — къыIуагъ КъумпIыл Мурат.
Лэжьыгъэшхо къэзыхьыжьыгъэхэр агъэшIуагъэх
Лэжьыгъэм и Мафэ фэгъэхьыгъэ мэфэкI Iофтхьабзэм бжыхьасэхэм яIу­хыжьынкIэ гъэхъэгъэшхохэр зышIыгъэхэм шIухьафтынхэр щаратыжьыгъэх.

Шъугу къэтэгъэкIыжьы: лэжьыгъэм иIухыжьын икIэуххэмкIэ, Адыгеир гурытымкIэ коцэу къыхьыжьыгъэмкIэ, хэгъэ­гум апшъэрэ чIыпIэр щызыубытыгъэхэм ахэфагъ, зы гектарым центнер 60,2-рэ къырихыгъ.
Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, къыдэгъэ­кIыжьыным имызакъоу, республикэм IофышIэ IэпэIасэхэу а лъэныкъом зегъэу­шъомбгъугъэным фэхьазырхэр исых.
«Мэкъумэщ къыдэгъэкIыжьыным ылъэ­ныкъокIэ Iоф зышIэхэрэм, губгъом щыла­жьэхэрэм, зихъызмэт Iофтхьабзэхэр зэшIозыхыхэрэм сыгу къыздеIэу сызэра­фэразэр къэсэIо. Анахьэу къахэзгъэщымэ сшIоигъохэр ветеранхэу илъэсыбэм Iоф зышIагъэхэу ыкIи лэжьыгъэ бэгъуагъэ къэхьыжьыгъэным лъэпсэ пытэ фэзышIыгъэхэр ары», — къыIуагъ ЛIышъхьэм.

Мэкъу-мэщым ылъэныкъокIэ анахь гъэхъэгъэ инхэр зышIыгъэхэм ащыщэу Джэджэ районыр къыхагъэщыгъ. АР-м и ЛIышъхьэ идипломрэ сомэ мини 150-рэ хъурэ ахъщэ шIухьафтынымрэ районым ипащэу Андрей Таранухиным ратыжьыгъ. Муниципалитетым ичIыгулэжьхэм фышъхьэ лэжьыгъэ ыкIи джэнч лъэпкъ зэфэшъхьафэу центнер 61,4-рэ зы гектарым къырахыжьыгъ.
Джащ фэдэу фышъхьэ лэжьыгъэ ыкIи джэнч лъэпкъ зэфэшъхьафхэр бэу къы­зэрахьыжьыгъэхэм пае — зы гектарым центнер 56,7-рэ — Теуцожь районыр къыхагъэщыгъ. ЛIышъхьэм идипломрэ сомэ мини 150-рэ муниципалитетым ипащэу УдыкIэко Адам ратыжьыгъ. Цумпэ лъэпкъхэм якъэхьыжьынкIэ гъэ­хъэшхохэр зэришIыгъэм пае Красно­гвардейскэ рай­оныр къыхагъэщыгъ. ЛIышъхьэм идипломрэ сомэ мини 150-рэ ратыжьыгъэх районым ипащэу Гъуб­жьэкъо Темур. ЧIыгу гектар мин 1,5-рэ фэ­диз хъурэм цумпэ лъэпкъ зэфэшъхьа­фэу тонн мин 16,9-рэ къырахы­жьыгъ.
Лъэныкъоу «ЧIыгулэжь лIакъор» зыфиIорэмкIэ къыхагъэщыгъ Тэхъутэмыкъое рай­оным щыщ Шъхьэлахъохэм яунагъо. Ахэм ЛIышъхьэм идипломрэ сомэ мини 150-рэ аратыжьыгъ. Шъхьэлэхъо Шырахьмэт лъапсэ зыфишIыгъэ мэкъумэщ лIакъор зэхэубытагъэу илъэс 81-рэ хъугъэ чIыгум зыщылажьэрэр. Непэ а лъэныкъомкIэ лIакъом иящэнэрэ лIэуж чIыгум Iоф щызышIэрэр.
Ащ нэмыкIэу АР-м и ЛIышъхьэ идипломрэ сомэ мини 130-рэ афагъэшъошагъ текIоныгъэр къыдэзыхыгъэ комбайнерхэу Сергей Деркачевым —лэжьыгъэ тонн мини 4,5-рэ Iуихыжьыгъ (Iахьзэхэлъ обществэу «Дондуковскэ элеваторыр» зыфиIоу Джэджэ районым итыр); Михаил Губаревым – лэжьыгъэ тонн мини 3,6-рэ (Кощхьэблэ районымкIэ Зыхьэм ифермер хъызмэтшIапI); Набэкъо Анзор — тонн мини 2,8-рэ (Шэуджэн районымкIэ мэкъумэщ артелэу «Былымахъор»); Джастэ Рэмэзан — тонн мини 2,6-рэ (Тэхъутэмыкъое районымкIэ Шъхьэлахъом ифермер хъыз­мэтшIапI); Теуцожь Батырбый — тонн мин 1,9-рэ (Теуцожь районымкIэ Теуцожьым ифермер хъызмэтшIапI); Андрей Ляховым — тонн мин 1,7-рэ (Красногвардейскэ районымкIэ «Колхозэу Лениным ыцIэкIэ щытыр»); Алексей Подколзиным — тонн мин 1,6-рэ (къа­лэу МыекъуапэкIэ Бэгъым ифермер хъызмэтшIапI); Олег Молчановым — тонн мин 1,4-рэ (Мые­къопэ районымкIэ пшъэдэкIыжьэу ыхьырэмкIэ гъунэпкъэ гъэнэфагъэ зиIэ обществэу «Нива» зыфиIорэр).
АР-м и ЛIышъхьэ ирэзэныгъэ тхылъкIэ къыхагъэщыгъ Кощхьэблэ районым щыщ унэе предпринимателэу Шэуджэн Къамболэт — ар хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлэжьагъ, грантэу «Агростартап — 2024» зыфиIорэр къыфагъэшъошагъ. БылымпIашъэхэу лыр бэу къэзытыщтхэм яхъун ахъщэр пэIуа­гъэхьагъ.

Мы Iофтхьабзэм илъэхъан текIоны­гъэр къыдэзыхыгъэхэм афэгушIуагъэх АР-м и Къэралыгъо Совет — Хасэм и Тхьаматэу Владимир Нарожнэр ыкIи АР-м мэкъу-мэщымкIэ иминистрэу Къуанэ Анзаур. Къэралыгъо Советым — Хасэм ыкIи АР-м мэкъу-мэщымкIэ и Министерствэ ядипломхэр, ахъщэ шIухьафтынхэр джащ фэдэу афагъэшъошагъэх мэкъумэщ предприятие заулэхэм фышъхьэ лэжьыгъэу, щэу, пчэныщэу, къуаеу ыкIи нэмыкIхэу бэ къызэрахьыжьыгъэм апае.
ШIухьафтынхэр зыфагъэшъошагъэхэм ащыщых фермер хъызмэтшIапIэхэм япащэхэу Ожъ Асиет, Зыхьэ Зураб, Болэкъо СултIан, пшъэдэкIыжьэу ыхьырэмкIэ гъунэпкъэ гъэнэфагъэ зиIэ обществэу «Агропаркым» ипащэу Людмила Кибалкинар, «Фениксым» ипащэу Михаил Остапенкэр, Iахьзэхэлъ обществэу «Дондуковскэ элеваторыр» зыфиIорэм ипащэу Болэкъо Заремэ, обществэу «Мирный-Адыгея» ипащэу Дмитрий Юрченкэр, Iахьзэхэлъ обществэу «Щэ заводэу «Джаджэм» игенеральнэ пащэу Шамиль Гусейновыр.
Iофтхьабзэм икIэухым искусствэхэмкIэ IэпэIасэхэм мэфэкI концерт къа­тыгъ.
АР-м и ЛIышъхьэ ипресс-къулыкъу къытырэ къэбархэмкIэ
Тхьаркъохъо Сафыет,
ЛIышэ Саниет.