КъокIыпIэм щыпсэурэ лъэпкъхэм яискусствэкIэ Къэралыгъо музеим и Къутамэ «Унэгъо пчы­хьэзэхахьэхэр» зыфиIорэ Iофтхьэбзэ гъэшIэгъон щырагъэкIокIы.

Культурэмрэ искусствэмрэ ащыцIэрыIохэу Адыгеим щы­псэухэрэм яунагъохэр ягъусэхэу ащ хэлажьэх. Адыгэ Къэралыгъо орэдыIо-къэшъокIо купэу «Ислъамыем» икIэщакIоу Нэхэе Аслъан иунагъо игъусэу мы зэхахьэм къеблэгъагъ.
Музеим ипащэу ШъэуапцIэкъо Аминэт Iофтхьабзэр къызэIуихыгъ.
— Нэхэе Аслъан композитор цIэрыIу, Адыгэ Республикэр, лъэпкъэу зыщыщыр дунаим лъагэу щиIэтыгъэх. Зэхахьэм ипэублэ Нэхэе Аслъан итворческэ гъогу нэIуасэ шъуфэсшIы сшIоигъу, — къыIуагъ ШъэуапцIэкъо Аминэт.
Урысыем, Адыгеим, Пшызэ, Къэбэртэе-Бэлъкъарым, Къэрэщэе-Щэрджэсым янароднэ артистэу, композиторэу Дмитрий Шостакович ыцIэкIэ агъэнэфэгъэ шIухьафтыныр къызыфа­гъэшъошэгъэ Нэхэе Аслъан Адыгэ Республикэм икомпо­зиторхэм я Союз итхьамат. МэщбэшIэ Исхьакъ ытхыгъэ ро­манэу «Бзыикъо заом» техыгъэ апэрэ лъэпкъ оперэр, симфоническэ произведение инхэр ыусыгъэх. Адыгэ лъэпкъ му­зыкальнэ искусствэм зиушъомбгъуным иIахьышIу хэлъ. Лъэ­хъаным диштэу адыгэ классическэ музыкэр зыусырэ композиторэу, лъэпкъым и Шопенэу ар алъытэ. Республикэм итын анахь лъапIэу медалэу «Адыгеим и Щытхъузехьэр» къыфа­гъэшъошагъ, Урысыем и Правительствэ ишIухьафтын илауреат.

Нэхэе Аслъан 1943-рэ илъэсым Джэджэхьаблэ къыщы­хъугъ. КультурэмкIэ къэралыгъо институтыр Краснодар къыщиу­хыгъ. Янэ-ятэхэм, икIэлэегъа­джэхэм къыхалъхьэгъэ шэн-­хабзэхэр, Тхьэм сэнаущыгъэу къы­ритыгъэр искусствэм щы­лъигъэкIотагъэх. 1979-рэ илъэсым къэралыгъо консерваториеу Тбилиси дэтым чIэхьагъ. Идипломнэ IофшIагъэ Адыгеим имузыкальнэ искусствэ пытэу хэуцуагъ. Нэхэе Аслъан Адыгэ Республикэм иапэрэ профес­сиональнэ композитор цIэрыIу.
Адыгэ Республикэм икомпозиторхэм я Союз изэхэщэн кIэ­щакIо фэхъугъ, апэрэ зэха­хьэм тхьаматэу щыхадзыгъ. АР-м и Къэралыгъо орэдыIо-­къэшъокIо ансамблэу «Ислъамыем» ихудожественнэ пащэу илъэс 34-рэ Iоф ышIагъ. Культурэм и Унэу Джэджэхьаблэ дэтым ыцIэ фаусыгъ.
— ЩыIэныгъэм сыфэраз. Орэдусым игугъапIэхэр зэкIэ къыздэхъугъ. Орэдыр сиIашэу лъэпкъым сыфэусагъ. ШIэныгъэр сикIуачIэу мэкъамэмэ тамэ къагозгъэкIагъ. СигъашIэ зы­фэз­гъэхьыгъэ «Ислъамыер» лъэпкъым ижъуагъоу мэшIэты. Синыбджэгъу хьалэлхэу Адыгеим культурэмкIэ министрэу илъэ­сыбэрэ щытыгъэ Чэмышъо Гъазый, зэлъашIэрэ шIэныгъэлэжьхэу Бырсыр Батырбыйрэ МэщфэшIу Нэдждэтрэ лъэшэу сафэраз. Сыд фэдэ гукъэкI си­Iэми ахэм къыздырагъэштагъ, — къыIуагъ композитор цIэ­рыIом.
— 1970-рэ илъэсхэм Аслъан нэIуасэ сыфэхъугъ, тизэныб­джэгъуныгъэ непи лъытэгъэ­кIуатэ. Сэ къызгурыIуагъэр зы — Аслъан сыд фэдэ гухэлъ иIэми пэрыохъу уфэхъу хъущтэп. Тбилиси дэт консерваторием щеджэзэ ытхыгъэ оперэу илъэс 27-рэ щылъыгъэр къэтIэтыжьи, тамэ едгъэгъотыгъ. Ащ сиIа­хьышIу зэрэхэлъым сырэгушхо, — къыIуагъ Чэмышъо Гъазый.
— Орэдыр лъэпкъым ыбз, ыпс. Къашъор лъэпкъым ишэн-­хабзэхэм къащежьэ. Орэдым-
рэ къашъомрэ зэрэзэгъусэхэм «Ис­лъамыем» итворчествэ ­лъагэу еIэты. Нэхэе Аслъан иIофшIэн лъэпкъымкIэ мэхьа­нэшхо иI, — хигъэунэфыкIыгъ Бырсыр Батырбый.
— ЦIыфым гушхоныгъэрэ гугъапIэрэ иIэмэ ищыIакIэ нахь псынкI. Аслъан Тыркуем кIоным лъэмыдж сызэрэфэхъугъэм сы­рэгушхо. 1991-рэ илъэсым дунэе адыгэ хасэр зэхэтщэнэу Налщык тыкъызэкIом «Ислъамыер» слъэгъугъэ, адыгэ хэхэсэу Тыркуем щыIэхэм ар алъэ­гъуным сыфэбэнагъ, сигухэлъи къыздэхъугъ, — къыIуагъ Мэщ­фэшIу Нэдждэт.
— Къалэу Казань щыкIогъэ кон­цертым симфоническэ ор­кест­рэм къыщыригъэIогъэ мэкъамэхэм янахьыбэр зы­тхыгъэр Нэхэе Аслъан, — къыIуагъ АР-м исимфоническэ оркестрэ ихудожественнэ па­щэу ыкIи идирижер шъхьа­Iэу СтIашъу Къэплъан.
— Аслъан ишъхьэгъусэу Мирэ тизэхахьэ къэмыкIошъугъэми, игугъу дахэкIэ къэсшIымэ сшIоигъу. Нэхэе Аслъан лъэгапIэу зынэсыгъэм ащ иIахьышхо хэлъ, — къыIуагъ музеим ипащэ.
— ЛIэшIэгъуныкъо хъугъэу пчэдыжь къэс жьэу сыкъэущышъ, орэд мэкъамэхэр зэсэгъафэх. Сыд фэдэрэ уахъти зыгорэ стхыныр сишэн. Джащ фэдэу зы пчэдыжь горэм орэдыр сыусыгъэу, нотэхэр тыри­тхыкIыжьынэу Мирэ селъэIугъ, — щхызэ къеIуатэ Нэхэе Ас­лъан. — Ау ащ нотэхэм хэшIыкI афыриIэп. ТыритхыкIы­гъэр сы­мыуплъэкIужьэу къызыфэс­хьыгъэ профессорым щхызэ къысиIуагъ: «Сыда мы къысфэпхьыгъэ нотэхэм къарыкIырэр?». IофшIагъэм сызеплъым нотэхэр зэкIэ зэблигъэуцукIыгъэхэу къычIэкIыгъ. Ар сэмэркъэу, ау, шъыпкъэр пIощтмэ, ар пкъэу лъэшэу щыIэныгъэм щысиI.
Нэхэе Азэмат Аслъан ыкъом­рэ ащ ишъхьэгъусэу Маринэрэ зэIукIэм къеблэгъагъэх. Нэхэе Азэмат АР-м искусствэхэмкIэ изаслуженнэ IофышIэшху, Адыге­им иконцертнэ зэхахьэ ипащ, 2023-рэ илъэсым щыублагъэу «Ислъамыем» ихудожественнэ пащ.
— Непэрэ пчыхьэзэхахьэм тиунагъокIэ мэхьанэшхо иI, хэ­лэ­жьагъэхэм инэу сафэраз. Ся­тэ лъэшэу сырэгушхо, ар си­щысэтехыпI, — къыIуагъ Нэхэе Азэмат.
А. Нэхаим ыусырэ произведениехэр лъэпкъ фольклорым, щыIэныгъэм къахехых. Орэды­шъом лъапсэу фишIырэм зырегъэушъомбгъу, псэ къыпегъакIэ, тамэу ритыгъэр зэкIещы. Имузыкэ лъэпкъ гупшысэм къып­къырэкIы. «Чъыг закъоу шъофым итым мэзым зыфещэи» адыгэмэ аIо, Нэхэе Аслъан ыусырэмкIэ лъэпкъ искусствэм, Европэм икультурэ гукIэ зафещэи. ЧIым ешIушIэрэм гухахъо зэригъотырэм фэдэу, музыкальнэ искусствэм лъапсэу фишIырэр щыIэныгъэм къыщетэжьы, цIыфхэм алъэIэсы.
— Нэхэе Аслъан адыгэ профессиональнэ музыкэм чIыпIэшхо щеубыты. «Ислъамыем» хэтхэмкIэ тыфэраз, — къы­Iуагъ купым иорэдыIо цIэрыIоу, Адыгэ Республикэм инароднэ артисткэу ХъокIо Сусанэ.
Нэхэе Аслъан икъорэлъфэу Бэлэ дахэу, зэкIужьэу скрипкэм къыригъэIуагъ, едэIугъэхэм ар лъэшэу агу рихьыгъ.
Iофтхьабзэр фэбагъэ хэлъэу кIуагъэ. КъекIолIагъэхэм упчIэ гъэшIэгъонхэр творческэ унагъом фагъэшъошагъэх. Адыгэ Республикэм искусствэхэмкIэ иколледжэу Тхьабысымэ Умар ыцIэ зыхьырэм иеджакIохэр, композиторым иныбджэгъухэр, «Ислъамыем» щылажьэхэрэр ыкIи нэмыкIхэр зэIукIэм хэлэжьагъэх.
Лъэпшъыкъо
Фатим.