Къащ плъыжь зытет вертолет гъожьыр ошъогум щыбыбэу къэлэдэсхэм бэрэ алъэгъу. Сыдэущтэу ащ Iоф ышIэра, «быбырэ бригадэм» хэта хахьэхэ­рэр, чIыналъэу къызэлъиубытырэр, нэмыкI упчIэхэри «Адыгэ макъэм» фигъэзагъэх медицинэ IэпыIэгъу псынкIэм и Адыгэ ­республикэ станцие ыкIи ошIэ­дэмышIэ тхьамыкIагъохэмкIэ медицинэ гупчэм яврач шъхьа­Iэу Сихъу Ахьмэд.

— Ахьмэд, илъэс пчъагъэкIэ узэкIэIэбэжьымэ, санитар авиациер республикэ сымэджэщым (ащ дэжьым хэку сымэджэщыгъ) хэтыгъэу къэсэшIэжьы, джы ар шъо къышъопхыгъ. Тарихъ гъогум кIэкIэу игугъу къэп­шIыгъэмэ дэгъугъэ.
Ары, 1970-рэ илъэсым хэку сымэджэщым ар щагъэпсыгъагъ, ащ иврачхэр ары IэпыIэгъур языгъэгъотыщтыгъэр. Къухьэлъатэу «КукурузниккIэ» заджэщтыгъэхэу мэкъу-мэщым щагъэфедэщтыгъэмкIэ медицинэ фэIо-фашIэр агъэцакIэщтыгъ. Мыекъопэ аэродромым тебыбыкIыщтыгъ.
Тарихъ нэкIубгъуакIэ къызызэIуихы­жьыгъэр 2020-рэ илъэсыр ары. Адыге­им изакъоп, а илъэсым зэрэ Урысыеу мы къулыкъур икIэрыкIэу агъэпсыжьи, медицинэ IэпыIэгъу псынкIэм хагъэхьа­жьыгъ. Лъэпкъ проектэу «Псауныгъэм» къыдыхэлъытэгъэ проектэу «ГъэшIэ кIы­хьэр ыкIи чаныр» зыфиIорэм ишIуагъэкIэ къулыкъум иIофшIэн лъэкIуатэ. Илъэсым къыкIоцI сомэ миллион 21-рэ фэдиз иIофшIэн пэIохьэ. 2024-рэ илъэсым нэс ар федеральнэ бюджетым къытIупщыщтыгъ, мы илъэсым къыщегъэжьагъэу зэфэдитIоу федеральнэ ыкIи республикэ бюджетхэм къатIупщыгъ.
— Адэ, пшъэрылъхэм зэхъокIыныгъэхэр афэхъугъэха?
— Ипшъэрылъхэр зэхъокIыгъэхэп. «Санавиацие» зытIокIэ бэхэм къызэрашIошIырэр убыбын къодыер арэу, ау мыщ имэхьанэр — медицинэ къулыкъоу шэпхъэшIухэм атетэу IэпыIэгъу языгъэгъотырэр ары. Район сымэджэщхэу икъоу врач зимыIэхэм псынкIэу талъы­Iэсыныр ищыкIагъэмэ, а сымаджэхэр узэу яIэм елъытыгъэу зыдащэн фаем агъэкощыныр. ТипшъэрылъкIэ авиаборт закъор арэп IэпыIэгъу зэрядгъэгъотырэр, автомобильхэри хэтых. ПстэумкIи 2024-рэ илъэсым нэбгырэ 1800-рэ фэдиз зетщагъэ, ащ щыщэу 100-р — вертолетымкIэ.
— Сыд фэдэ уз зиIэхэр ара на­хьыбэу вертолетымкIэ зешъущэн фаеу хъурэр? Шъолъыр чы­жьэхэм анэжъугъэсыхэу къы­хэкIа? Къушъхьэ зэхэтхэм къащытIысын елъэкIа?
— Санавиациер медицинэ IэпыIэгъу псынкIэр зищыкIагъэхэр сымэджэщхэм ыкIи IэзапIэхэм анэгъэсыгъэнхэмкIэ амалышIоу щыт. ЦIыфым апэрэ IэпыIэгъу егъэкIыгъэнымкIэ ищыкIагъэр зэкIэ ащ илъ. Зэпыугъо ямыIэу врачхэм Iоф ашIэ, макъэ къазэрарагъэIугъэм лъыпы­тэу чIыпIэу къагъэнэфагъэм быбынхэм фэхьазырых. Мары, гущыIэм пае, Инэм сымэджэщым урологиемкIэ отделение иIэп. Ащ сымэджэ хьылъэ щыIэ зыхъукIэ республикэ сымэджэщым зэзэгъыныгъэ дашIышъ, чIыпIэ къызыфагъэхьазыркIэ тэ къэтэщэ. Ар автомобилькIэ къапщэмэ сыхьатитIу фэдиз текIуадэмэ, санавиациемкIэ — такъикъ 30. Ин­фаркт, инсульт хъугъэхэр, гъогухэм къатехъу­хьэгъэ тхьа­мыкIагъохэм шъобжхэр ахэзыхыгъэхэр бэрэ зетщэхэу къыхэкIы.
Тэ тишъолъыркIэ зыдатщэхэрэр ­Адыгэ республикэ клиническэ, къэлэ ыкIи зэпа­хырэ узхэм зыщяIэзэхэрэ сымэджэщхэр ары. Илъэс заулэу Iоф зытшIэрэм гууз зиIэ сымаджэ Астрахань нэдгъэсыгъагъ, ау нахьыбэрэмкIэ, тимышъолъырэу къы­хафэрэр Краснодар край сымэджэщэу Очаповскэм ыцIэ зыхьырэр ары.
Зыгъэпсэфыгъо лъэхъаным диштэу къушъхьэ лъэныкъоми вертолетыр мэбыбы. «Ансатыр» зэрэмыиным къыхэкIэу, зэшъозэикI чIыгу квадратнэ метрэ 13/13-м ар къыщытIысын елъэкIы. ДжэгокIо ыкIи Дэхъо гъэхъунэхэм Iофыгъо къыпымыкIэу сымаджэхэр къарытщы­гъэх.
— Медицинэ вертолетыр автомобилым фэдэп, ар зезыфэщтыр аущтэу къэбгъотынэу щытэп къысшIошIы. Сыдэущтэу иIофшIэн гъэпсыгъа, ар Адыгеим ия?
— ЫпэкIэ щыIэгъэ къухьэлъэтэшхоу МиГ-8-м фэмыдэу, «Ансат» зыфаIорэм фэдэ вертолет дэгъу къытатыгъ. ОшIэ-дэмышIэ медицинэ тхьамыкIагъохэмкIэ Гупчэр зыдэт щагум ар дэбыбыкIы ыкIи къыщэтIысыжьы. Ар Урысыем къыща­шIыгъ, къутагъэми хэплъхьан фэе пкъы­гъохэр гъотыгъошIух, джырэ шэпхъэшIу­хэм адиштэу илъын фаер зэкIэ илъ.
ЗэкIэ шъолъырхэм ащыIэ мыщ фэдэ вертолетхэр санитар авиацием илъэпкъ къулыкъу хэхьэх — «Росатомым» иех, ары вертолетхэр къэзытырэр. Экипажым хэтых летчикитIу, техникыр, гъэстыныпхъэ изыгъахъорэр. Ахэр шъолъыр зэфэшъхьафхэм къарагъэкIыхэзэ, мазэ къэс къытфагъакIох. Медицинэ IэпыIэгъур языгъэгъотырэр зэкIэ тэ тиIофышIэхэр ары.
— ХэушъхьафыкIыгъэ дзэ операциер зыщыкIорэ лъэхъаным ущыбыбын узыфимыт шъо­лъырхэри агъэнэфагъэх.
— Шъыпкъэ, дзэ операциер зыщырагъэжьэгъэ илъэсым къиныгъуабэмэ тапхырыкIыгъ. Сыда пIомэ ошъогу гъогу­хэр зэрэзэфэшIыгъэм имызакъоу, тэ къытпэмычыжьэу дзэ пункт щыт. Къыхэ­кIыгъ уахътэ тиIофшIэн зэпыугъо фэхъоу. Ау фэIо-фашIэхэр къытфэзыгъэцэкIэрэ Рос­техым хэкIыпIэхэр къыгъотыгъэх. Санавиацием ивертолет къазэрахэпшIыкIыщт ыкIи узэрэлъыплъэщт пкъыгъоу «трекер» хагъэуцуагъ, зыдэбыбаекIэ, ар щына­гъоу зэрэщымытыр къагурэIо. ТидэкIыгъохэр зэкIэ дзэ ыкIи граждан авиа­цием якъулыкъухэм ядиспетчерхэм къы­загъэшъыпкъэжьырэ нэужым вертоле-
тым зеIэты. Ошъогу гъогур къытфызэIузыхырэр УФ-м зыкъэухъумэжьынымкIэ и Министерствэ идзэ диспетчер къулыкъу. Апэ тэ тидиспетчер IэпыIэгъу зэ­рящыкIагъэмкIэ макъэ къызырагъэIукIэ адрэхэм афытеох ыкIи вертолет дэкIыгъо пэпчъкIэ унашъо ашIы.
КъэIогъэн фае чэщырэ, оялэу, ошъуа­пщэу, пщагъоу зыхъурэм вертолетыр зэрэмыбыбырэр.
— Ахьмэд, Адыгеим исанавиацие иIофшIэн зэфэхьысыжь къы­фэпшIымэ, сыда къэпIон плъэкIыщтыр?
— Псауныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ къулыкъум республикэм хэхъоныгъэ щишIынымкIэ санитар авиацием игъэфедэн мэхьанэ иI, шэпхъакIэхэм адештэ, тишъолъыркIи шъуашэ. ИкIыгъэ илъэсыр тштэмэ, нэбгырэ 93-рэ фэдиз зетщэн тлъэкIыгъэ. Къыхэгъэщыгъэн фае пандемием илъэхъан мы шIыкIэм ишIогъэшхо къызэрэтэкIыгъэр. Илъэс псаум ар ковиднэ сымаджэхэм атегъэпсыхьагъэу Iоф ышIагъ ыкIи нэбгыри 154-мэ япсауныгъэ изытет хьылъэ дэдэу, жьы амыгъотэу вертолеткIэ къэдгъэкощыгъэх. Санавиацием ишIуагъэ тэри, цIыфхэми зэхашIагъ, неущырэ мафэ зэриIэщтыми тицыхьэ телъ. Сыда пIомэ АР-м и ЛIы­шъхьэу КъумпIыл Мурат санавиацием имызакъоу, медицинэ IэпыIэгъу псынкIэм и Адыгэ республикэ станцие ыкIи ошIэ-дэмышIэ медицинэ тхьамыкIагъо­хэмкIэ Гупчэм лъэшэу ынаIэ къатет, тищыкIагъэр зэкIэ къелъэгъу.
Iэшъынэ Сусан.