Лъэпкъым ыпсэр бзэр ары. Ащ узэрэдэлажьэу, уухъумэу, хахъо зэрэпфэшIырэм ыкIи бзэр ежь зие лъэпкъым шIоIофэу зэрэзэригъашIэрэм бэ ялъытыгъэр. А зэкIэ дэгъоу къыгурыIоу, зэхишIэу, ежь фэлъэкIыщтымкIэ къогъанэ имыIэу, ныдэлъфыбзэ-адыгабзэмкIэ гъэзагъэу МэщфэшIу Нэдждэт илъэс 20-м ехъугъэу Iоф ешIэ.

Ежьыр хэкум къэзгъэзэжьыгъэхэм ащыщ, исэнэхьат шъхьаIэр врач, медицинэ шIэныгъэхэмкIэ кандидат. Тыркуем къыщыхъугъ, щеджагъ. ЯпшIэнэрэ классым исэу адыгабзэкIэ тхэкIэ-еджакIэр ежь-ежьырэу зэригъэшIагъ. 1992-рэ илъэсым хэкужъым къыгъэзэжьыгъ, иадыгапсэ тыдэ зыщэIи, непэ къынэсыжьэу, иадыгэ чIыгу, илъэпкъ япхыгъ, общественнэ IофышIэшху.
МэщфэшIу Нэдждэт 2023-рэ илъэсым къыдигъэкIыгъэ тхылъэу «Бэрсэйкъуэ Уымарэ итхэпкъылъ» зыфиIорэм Iэнэ хъураер фэгъэхьыгъагъ. Ар гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтэу Т. КIэращэм ыцIэ зыхьырэм щыкIуагъ.
Зигъо Iофтхьабзэр шIуфэс гущыIэкIэ къызэIуихыгъ философие шIэныгъэхэмкIэ докторэу, профессорэу, институтым ипащэу, шIэныгъэхэмкIэ Адыгэ (черкес) дунэе академием итхьаматэ иапэрэ гуадзэу ЛIыIужъу Адам. Пстэуми апэу къызэхэхьагъэхэм зэкIэми, анахьэу зэ­лъашIэрэ тхэкIошхоу МэщбэшIэ Исхьакъ ыкIи Къэбэртэе-Бэлъкъар Республикэм къикIыгъэ БищIо Борис зэхахьэм къызэреблэгъагъэхэмкIэ «тхьашъуегъэпсэу» ариIуагъ. Адыгабзэм ибзэхабзэхэмкIэ гъэзагъэу иеплъыкIэхэр къэзыIоу, къэзытхэу ыкIи бзэмкIэ зэхъокIыныгъэхэр шIыгъэнхэ фаеу зылъытэрэ Нэдждэт итхылъ тегущыIэщтхэу, зишIуагъэ бзэмкIэ къэкIонэу хэлъыр агъэунэфынэу зэрэзэхэхьагъэхэр къыIуагъ. Ау бзэ Iофыгъохэр аукъодыеу мокIэ-мыкIэ пщэнхэу зэрэщымытхэр, ащ паекIэ, мызэу, мытIоу, бэрэ узэхэгущыIэн, зэхэпфын, зэкIэ бзыжьын зэрэфаер кIигъэтхъыгъ.
Адыгэ Республикэм и Адыгэ Хасэ итхьаматэу ЛIымыщэкъо Рэмэзан гущыIэр лъигъэкIотагъ.
— Тиадыгабзэ тегъэгумэкIы, бзэр кIэлэцIыкIухэм аIэкIэзы, ащ къыхэкIэу, мы аужырэ илъэсхэм, лъэпкъ шэн-хабзэхэм якъызэтегъэнэнкIэ, ныдэлъфыбзэр тапэкIэ зэрэщытыгъэм фэдэу аIулъхьажьыгъэнымкIэ, зэреджэрэ тхылъхэр къыдэгъэ­кIыгъэнхэмкIэ, сыхьат пчъагъэр бзэм изэгъэшIэнкIэ нахьыбэ шIыгъэным лъэшэу тапылъ. ПсынкIэ дэдэу зэкIэ зэшIохыгъэ мыхъуми, гугъапIэ тиI мы зэкIэ зэшIохыгъэ зэрэхъущтымкIэ, — къыIуагъ Рэмэзан.
Адыгабзэм иIофыгъохэр сыдигъуи янэплъэгъу зэритхэр, МэщфэшIу Нэдждэт сыдигъуи лъэпкъым готэу ыбзи, ихабзи агъэгумэкIэу фэлъэкIырэр зэришIэрэр, непэ адыгабзэм икъызэтегъэнэн Iэнэ хъураер зэрэфэлэжьэщтыр ащ хигъэунэфыкIыгъ, узэхэгущыIэжьыным уасэ фишIыгъ.
Iэнэ хъураем итемэ шъхьаIэкIэ гущыIэ игъэкIотыгъэ къышIыгъ филологие шIэныгъэхэмкIэ докторэу, профессорэу, гуманитар ущэтынхэмкIэ Адыгэ респуб­ликэ институтым ишIэныгъэлэжь шъхьа­Iэу, Адыгэ (черкес) дунэе академием иакадемикэу Бырсыр Батырбый. МэщфэшIу Нэдждэт иIофшIагъэхэм ар къатегущыIагъ. Иадыгэ лъэпкъ фэгумэкIэу, ащкIэ къогъанэ имыIэу Нэдждэт зэрэлажьэрэр, бзэм инэшанэхэр къэгъэ­нэфэгъэным ишъыпкъэу Iоф зэрэдишIэ­рэр дэгъугъэу филъэгъугъ. Ау а зэкIэ бзэмкIэ гъэзагъэу зэблэхъугъэныр Iофыгъо анахь къинэу къызэрэнэжьырэр, мыщ къэралыгъор зэрэхэлажьэрэр, политикэ ин зэрэхэлъыр кIигъэтхъыгъ. Ежь Нэдждэт къыдигъэкIыгъэ тхылъэу Бэрсэй Умар ибукварь фэгъэхьыгъэмкIэ, 1956-рэ илъэсым гупшысэ-тхыгъэхэр хэку гъэзетым апэдэдэ бзэшIэныгъэлэжьышъхоу ЗекIогъу Уцужьыкъо къызэрэригъэхьагъэр, ау ащ пстэуми апэу Умарэ ышIагъэм тегущыIагъэхэр къэ­бэртэе ыкIи урыс шIэныгъэлэжьхэр арэу зэрэщытхэр Бырсыр Батырбый къы­Iуагъ. Бэрсэй Умарэ ыцIэ епхыгъэ шIэныгъэ гъогум диштэу Нэдждэт зэрэ­лажьэрэр дэгъугъэу филъэгъугъ.
Зигъо Iофтхьабзэм хэлэжьагъ ыкIи къыщыгущыIагъ филологие шIэныгъэхэмкIэ докторэу, профессорэу, Урысые академием и Къэбэртэе-Бэлъкъар шIэныгъэ гупчэ гуманитар ушэтынхэмкIэ и Институт бзэхэмкIэ икъутамэ ипащэу БищIо Борис Чэмал ыкъор. «Бэрсэй шIэныгъэм илъэбэкъукIэ» зыфиIорэ къи­IотыкIыныр ащ къышIыгъ. Бэрсэй Умарэ ыцIэ пытэу лъэпкъым итарихъ зэрепхыгъэр, сыда пIомэ, апэрэ хьарыфылъэр — тхыбзэр ащ зэриер Борис кIигъэт­хъыгъ. Непэ мы IофшIэгъэшхохэмкIэ гъэзагъэу МэщфэшIу Нэдждэт тхылъ зэритхыгъэр игъоу ылъэгъугъ, Бэрсэй Умарэ ибукварь ублэпIэ-егъэжьэпIэ инэу лъэпкъымкIэ зэрэхъугъэр, Нэдждэт итхылъ ащкIэ гъэзэгъэ гупшысэу зэрэщытыр, лъэпкъыбзэм уфэсакъыныр, удэлэжьэныр куоу, бзэр зыухъумэу ылъытагъ.
ТхылъыкIэу «Бэрсэйкъуэ Уымарэ итхэпкъылъ» зыфиIорэмкIэ кIэкIэу яшIошI­хэр къаIуагъэх гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтым бзэшIэныгъэмкIэ ыкIи фольклорымкIэ иIофы­шIэхэу Тэу Нуриет, Анцокъо Сурэт, Цуекъо Нэфсэт, Атэжьэхьэ Сэйхьат ыкIи АКъУ-м ишIэныгъэлэжь-филологэу Блыпэшъэо Мирэ, педагогикэ шIэны­гъэхэмкIэ кандидатэу ТIэшъу Фатимэ. Ахэм ащыщ­хэм Бырсыр Батырбый къы­Iуагъэм «бзэм иIофыгъохэр о зэрэпIо закIэу псынкIэу зэблэпхъунхэу, лъыбгъэ­кIотэн­хэу зэрэщымытхэм» дырагъэ­штагъ.

Нэдждэт итхылъыкIэкIэ къэгущыIагъэ­хэм къаIуагъ Бэрсэимрэ ежь Нэдждэт бзэ хабзэхэмкIэ иеплъыкIэхэмрэ зэфэшъхьафхэу къэтыгъэныр нахь тэрэзэу. Джащ фэдэу Нэдждэт ишIэныгъэ зэрэфэ­лъэкIэу иадыгэ лъэпкъ зэрэфигъэлажьэрэр, гупшысэкIэ гъэнэфагъэ зэрэIэкIэлъыр дэгъугъэу фалъэгъугъ, ауми, мэкъэзещэ зэхэтхэмкIэ — дифтонгхэмкIэ гъэзагъэу зэблэхъуныгъэхэр бзэм фэпшIыныр бэрэ узэгупшысэн зищыкIэгъэ лъэныкъоу зэрэщытыр къыхагъэщыгъ. Илъэсыбэм бзэ зэтеуцуа­гъэу агъэфедэрэм аукъодыеу ухэмыIабэмэ нахьышIоу алъытагъ.
Iэнэ хъураем изещакIоу ЛIыIужъу Адам адыгэ тхэкIо цIэрыIоу, Адыгеим, Къэбэртэе-Бэлъкъарым ыкIи Къэрэщэе-Щэрджэсым ялъэпкъ тхакIоу, Урысыем IофшIэнымкIэ и ЛIыхъужъэу Мэщ­бэшIэ Исхьакъ мы зэкIэмкIэ гущыIэ къыIонэу елъэIугъ.
Исхьакъ бзэм ежь ышъхьэкIэ зэрэрылажьэу зэрэтхэрэр, ау зэрэмышIэныгъэ­лэжьыр къыIуагъ. Ауми мафэ къэс тхэ зыхъукIэ, бзэм хэт гущыIэ зэфэшъхьафыбэм яшъыпкъэ ыгъэунэфэу зэкIэ гущыIалъэу тиIэхэр зэригъэфедэхэрэр, ахэм зэблэуныгъэ зэтемыфэр къызэрябэкIырэр, джащыгъум, ежь иакъыл- гулъытэкIэ игупшысэ зэригъэунэфырэр кIигъэтхъыгъ. Сыд фэдэрэ цIыф лъэпкъыб­зи, адыгабзэмкIэ къебгъэжьэнышъ, гъэшIэгъоныбэу зэрэзэхэлъыр, ау хэти а зэкIэм зэрэшIоигъоу хэтхыхьан изын зэрэримытырэр кIигъэтхъыгъ, мафэ къэс алфавитым кIэ горэ хэбгъэхьанэу, зэхъо­кIыныгъэ фэпшIынэу зэримыщыкIагъэр, бзэм ущызэмынэкъокъоу урыгущыIэн фаеу къыIуагъ.
— Нэдждэт ежь иеплъыкIэхэр тигъэшIагъэх, иI ащ фэдэ фитныгъэ. Уегуп­шысэмэ, алфавитыр лъэпкъым ыгъотыгъэ анахь байныгъэ ин, ащ урыгушхон фае, илъэси 100-м лэжьагъэр бгъэ­охъу хъущтэп. Зыми тыригъэзыгъэп алфавитым зэхъокIыныгъэ фэтшIынэу, ау хэти ащкIэ лъап­сэ зиIэ шIошIхэр иIэнхэ ылъэ­кIыщт, ищыкIагъэ хъоу, игъо кIахьэмэ, ахэри агъэфедэщтых, — кIигъэтхъыгъ МэщбэшIэ Исхьакъ.
«Бзэуцугъэр уукъоныр аукъо­дыеп. УхэмыIабэмэ нахь тэрэз. Ау анахь мэхьанэ зиIэр, хэти тшIоIофэу, къыткIэхъухьэрэ еджэкIо цIыкIухэм, ныбжьыкIэхэм адыгабзэр аIулъхьажьыгъэныр ары», — кIагъэтхъыгъ.
Iэнэ хъураеу Нэдждэт итхылъэу «Бэрсэйкъуэ Уымарэ итхэпкъылъ» зыфиIорэр джащ фэдэу жьы кIэтэу, псэ хэлъэу кIуагъэ.
Ежь тхылъым изэхэгъэуцуакIоу Мэщ­фэшIу Нэдждэт гущыIэр зынэсым, лъэтегъэуцо Iэнэ хъураем къекIолIагъэ­хэу, хэлэжьагъэхэм зэкIэм зэрафэразэр къыIуагъ, зэхэгущыIэ-зэрэлъытэм шъыпкъэм узэрэфищэрэр кIигъэтхъыгъ.
Мамырыкъо Нуриет.