ЗэлъашIэрэ орэдыIоу, Адыгеим, Абхъазым, Къыблэ Осетием, Къэбэртэе-Бэлъкъарым ыкIи Къэрэщэе-Щэрджэсым язаслуженнэ артистэу Лъэ-чъэ Альберт «Адыгэ макъэм» ихьэкIагъ. Адыгэ, Къэбэртэе-Бэлъкъар, Къэрэщэе-Щэрджэс шъолъырхэр итворчествэкIэ зэзыпхырэ артистыр 2024-рэ илъэсым изэфэхьысыжь концертэу «Черкес-FM» зыфиIоу Москва щыкIуагъэм зэрэхэлэжьагъэмкIэ, джы зыдэлажьэрэмкIэ, творческэ гухэлъэу иIэхэмкIэ игуапэу къыддэгощагъ.

— Альберт, Кавказым иорэдыIо хэшыпыкIыгъэхэр зыхэлэжьэрэ музыкальнэ Iофтхьэбзэ дахэу, концерт шъуашэу «Черкес-FM» зыфиIоу илъэс пчъагъэхэм Москва щыкIорэм мызэу, мытIоу ухэлэжьагъ. ГъэрекIорэ зэфэхьысыжь къэ­гъэлъэгъоным ухэтыгъ. Концерт мэфэкIышхоу адыгэ орэдыIо цIэрыIохэр зыхэлажьэрэр къазэрадэхъурэм о сыдэущтэу уеплъыра?
— Ащ изэхэщэн дэлэжьэрэ Тимур Хацаевым шIэныгъэ зэгъэуIугъэ мы Iофтхьабзэм фэгъэхьыгъэу иI. Тимур цIыф гукъабзэу щыт, мэкъэ дахэ ежьым зэриIэр бэмэ ашIэрэп. ЫлъапсэкIэ осетин, ау адыгэу зелъытэжьы. АдыгабзэкIэ мэгущыIэ. Тишъолъырхэр зэзыпхырэ музыкальнэ Iофтхьабзэр, зы бгъумкIэ, музыкэм ылъэныкъокIэ артист IэпэIасэхэм якъэгъэлъэгъонэу щыт, нэмыкI лъэныкъомкIэ, тикультурэ еIэты, хегъа­хъо, ыцIэ егъэIу. Арышъ, Iо хэмылъэу, Iофтхьэбзэ дэгъу. Лъэныкъорыгъазэ мыхъоу, тапэкIи дэлажьэхэмэ дэгъу. ШIушIэ IэпыIэгъукIэ ащ изэхэщэн хэлажьэхэрэм лъэпкъыр къагъэбаи.
— Джырэ уахътэм къош шъо­лъырхэмкIэ нахь тызэхахьэ, тызэрэшIэ, лъэныкъо зэфэ­шъхьафхэмкIэ тызэпхыгъ, адыгэ эстрадэм щыхъурэм, ар зыфэдэм о сыд уасэу фэпшIырэр?
— Джырэ уахътэм лъэпкъ эстрадэу щыIэр къызщежьэрэр 1989-рэ илъэсыр арэу сэлъытэ. Адыгэ къэралыгъо университетым куп тыхъоу концертхэр къыщыттыщтыгъэх. Ащыгъум апэрэу попсовэ мэкъамэхэмрэ лъэпкъ орэдхэмрэ сэ зэсщэлIагъэх. 1993-рэ илъэсым ащ фэдэ зэхэт орэдхэр хэтэу апэрэ тур сшIыгъэ. 1996-рэ илъэсым концерт псау къэстыгъагъ. «Си Хьабиби», «Сигупс», «Адыгэ къуаджэ» а уахътэр ары зыстхыгъэхэр. Нэхэе Тамарэ естыгъэхэу, сиорэдхэр къыIощтыгъэх. 1994-рэ илъэ­сым зэхэтщэгъэ концертым Нэфышъ Чэримэ сиорэдхэр къыщиIогъагъэх — «Рихьание», «Тхьашъуегъэпсэу, тянэ­хэр!..» Музыкальнэ Iэмэ-псымэу сиIа­гъэм фэдэ зыми иIагъэп. Лабинскэ кIалэхэр сигъусэхэу синтезаторыр, ударникхэр, пщынэр, бас-гитарэр, соло-гитарэр, ахэм адыгэ къамылри ахэзгъэхъожьи адыгэ мэкъамэхэм гъэшIэгъонэу Iоф адатшIэщтыгъ. «Хэта къышъозыIуагъэр адыгэм тыкIодыжьынэу?» зыфиIорэ орэдым, пщынэмрэ къамылымрэ хэтэу, икуплетитIу ащыгъум стхыгъагъэ. Композитор цIэрыIоу Даур Аслъан къысиIогъагъ: «Непэ пшIырэ эстрадэр — неущырэ мафэм иэстрад». Анзэрэкъо Чеслави, Шъэожъ Рози, Тхьабысымэ Умари тапэкIэ щыIагъэх, ахэр адыгэ эстрадэм лъапсэ фэхъугъэх, вокальнэ-инструментальнэ жанрэм итэу Iоф ашIагъ. Сэ компьютер мэкъамэм сыдэлэжьагъ. Вокальнэ-инструментальнэ куп зэхэщагъэ сиIэу «Роланд» къэсщэфыгъ, компьютернэ ударникхэр, миди-системэхэр къызIэкIэзгъэхьагъэх. Джащ фэдэу апэрэу «синтезирующэ» зыфаIорэ мэкъамэхэр згъэфедагъэх. А мэкъамэхэр хэтэу ныбжьыкIэ зэфакIо тестхэгъагъ.
— МузыкэмкIэ сыд къэуухы­гъэр, шIэныгъэ зыхэпхыгъэр ащ фэдэу умыщынэу, шъхьафитэу мэкъамэм удэлэжьэным пае?
— ИскусствэхэмкIэ училыщыр, джы Тхьабысымэ Умарэ ыцIэ зыхьырэ колледжыр, адыгэ пщынэмкIэ къэсыухы­гъагъ. Ащыгъум пащэу иIагъэр Хьанэхъу Адам, культурэмкIэ министрэу щыты­гъэр Пэнэшъу Руслъан. Израиль, Рихьание 1991 — 1992-рэ илъэсхэм музыкэмкIэ кIэлэ­егъаджэу Iоф щысшIагъ. НыбжьыкIэ нэбгырэ 70-рэ щезгъэджагъ. КIэлэцIыкIу­хэм апае орэдэу а уахътэм бэ стхыгъэр.
— ЗэкIэмкIи орэд тхьапша птхыгъэр, Альберт, къэплъытэнэу хъугъэба?
— Орэди, мэкъами, эстрадэм къыщаIуи, оркестрэм фэстхыгъэхэри, лъэпкъ музыкальнэ Iэмэ-псымэхэм апайи, кIэлэцIыкIу орэдхэри – зэкIэмкIи стхыгъэр мэкъэмэ 400.
— Джыдэдэм тиадыгэ эстрадэ сыдэущтэу ухаплъэра?
— Адыгеим иэстрадэ пстэуми апэ исэгъэшъы. Кавказыр зыпштэрэм, тиныбжьыкIэхэр зэкIэмэ анахь къахэщых орэд къэIонымкIэ. Къэбэртэе-Бэлъкъарым, гущыIэм пае, «Ислъамыем» фэдэ куп иIэп. Шъыпкъэ, Апэнэсэ Астемир орэд цIэрыIохэр зэридзэкIыжьхэзэ игъу­сэ купым клипхэр адытыретхэх, ныбжьыкIэхэм агу рехьы. Ар Москва щеджэ ыкIи ащ щыриIэ амалхэр егъэфедэх. Ар дэгъу, шIыкIэ зэфэшъхьафхэр зэбгъэ­кIунхэр. Ау КIубэ Щэбан иорэдхэм ягущыIэхэр зэрэзэблихъухэрэр сыгу рихьырэп, сыдэрэп, ащкIэ дезгъаштэрэп. Астемир ятэу Валерэ есIуагъ ащ фэдэ шIыкIэмэ зэрадесымыгъаштэрэр сэ сшъхьэкIэ.
Лъэпкъым иеу уасэ зиIэм ухэIабэ, зэблэпхъу хъущтэп. Джащ фэдэу сиобраз зэблахъу ашIоигъоу, гущыIэм пае, «Черкес-FM»-м изэхэщакIохэр сауж къихьэгъагъэх, шъо кIакIор сщыгъэу пчэгум сыкъытырагъэхьанэу фэягъэх. Ар афэсыдагъэп, адыгэ хъулъфыгъэ джэнэ дахэ сщыгъыгъ. Лъэпкъ образыр уукъо хъущтэп. Сыд фэдизэу уахътэм зыдебгъэштэнэу пIуагъэми, лъэпкъ шэпхъэ лъагэр къэнэжьын фае.
Тэу Замир.