Лъэпкъ искусствэм къызэрэщаIуатэу, пщынаом «къыригъэпшIыкIутIукIызэ» къыригъэIорэ орэдышъом гур зыфещэ. «Адыгэ Республикэм культурэмкIэ изаслуженнэ IофышI» зыфиIорэ щытхъуцIэ къыфа­гъэ­шъошагъ псэупIэу Тульскэм искусствэхэмкIэ икIэлэцIыкIу еджапIэ ипащэу, зэлъашIэрэ пщынаоу ГъукIэлI Батыр. Республикэ гъэзетыр ащ фэгушIонэу еджапIэм еблэгъагъ.

— АпэрэмкIэ, цIэ лъапIэу къыпфагъэшъошагъэмкIэ сыпфэгушIо.
— Опсэу.
— Батыр, сыдэущтэу искусствэм укъыфэкIуагъа?
— ТилIакъокIэ зи пщынао тхэтэп. Лъэшэу сафэраз сянэрэ сятэрэ музыкальнэ еджапIэу Лъэцэрыкъо Кимэ ыцIэ зыхьырэм илъэсибл нахь сымыныбжьэу сызэрэратыгъагъэмкIэ. Мыпшъыжьхэу еджапIэм сащагъ, сэнаущыгъэ схэлъэу алъытагъ. 2005-рэ илъэсым искусствэхэмкIэ колледжэу Тхьабысымэ Умарэ ыцIэ зыхьырэм сыщеджагъ, аккордеоным сыфеджагъ. Илъэс 16 нахь сымыныбжьэу Адыгэ къэралыгъо ансамблэу «Ислъамыем» орэдыIоу, пщынаоу саштагъ, илъэсиплIэ сыщылэжьагъ. Аккордеоным сытекIи пщынэм сытезгъэ­хьажьыгъэр Урысыем, Адыгеим, Къэрэщэе-Щэрджэсым, Къэбэртэе-Бэлъкъарым янароднэ артистэу Нэхэе Аслъан. Ти­лъэпкъкIэ адыгэ орэдым мэхьанэшхо зэриIэр джащ къыщызгурыIуагъ. Пщынэр тикультурэ ибаиныгъэ изы IахьышIу, адыгэм ыгу къигущыIыкIырэ мэкъам. Ащ ыужкIэ къэралыгъо ансамблэу «Налмэсым», искусствэхэмкIэ колледжэу Тхьабысымэ Умарэ ыцIэ зыхьырэм кIэ­лэегъаджэу сащылэжьагъ. 2020-рэ илъэсым псэупIэу Тульскэм искусствэхэмкIэ икIэлэцIыкIу еджапIэ ипащэу сагъэнэфагъ. Илъэс 19 хъугъэу культурэм сыфэлажьэ.
— Сыд фэдэн фая непэрэ уахътэм диштэрэ пащэр?
— АпэрэмкIэ, пащэм теубытэгъэ ин хэлъын, исэнэхьат хэшIыкI фыриIэн, лъэхъаным диштэу дэлъэбэкъон фае, ащ ыужкIэ къыдэлажьэхэрэм шъхьэкIэфэныгъэ афыриIэным мэхьанэшхо иI. Аужырэ шапхъэхэм адиштэрэ псэуалъэ­хэм яамалыкIэхэр пащэм ыгъэфедэзэ, Iофтхьэбзэ зэфэшъхьафхэр зэхищэнхэ фае. КIэлэегъаджэхэми, кIэлэцIыкIухэми, ны-тыхэми жабзэ къадигъотмэ, иIофшIэн къыдэхъущт.
— Сыд фэдэ пшъэрылъа еджапIэм ыгъэцакIэхэрэр?
— КIэлэцIыкIухэр искусствэм хэщэгъэнхэр типшъэрылъ шъхьаI. Мы еджапIэм чIэсхэр музыкальнэ Iэмэ-псымэхэм къарагъэIошъунхэм, сурэт ашIыным, орэд къаIоным афэтэгъасэх, театральнэ искусствэм ыкIи нэмыкIхэм нэIуасэ афэтэшIых. КIэлэеджакIохэр творческэ зэнэкъокъухэм, Iофтхьэбзэ зэфэшъхьаф­хэм чанэу ахэлажьэх. Агу рихьэу, фэ­чэфхэу кIэлэцIыкIухэр еджапIэм къекIуа­лIэх. Илъэс зэкIэлъыкIохэм мыщ зыщызыгъэсэрэ ныбжьыкIэхэм ягъэхъэгъэ­шIухэр кIэлэегъаджэхэм яIофшIагъэ къыкIэкIуагъ. Ахэм зэнэкъокъу зэфэ­шъхьафхэм текIоныгъэ къащыдахыгъ, федеральнэ уцугъохэм пчъагъэрэ анэсыгъэх. КIэлэцIыкIухэм тикъэралыгъо­шхо щыпсэурэ цIыф лъэпкъхэм якультурэ шIу алъэгъуным, алъытэным фэтэгъасэх.
— Урысыем искусствэхэмкIэ икIэлэцIыкIу еджэпIэ анахь дэгъур къыхэхыгъэным фэгъэхьыгъэ зэнэкъокъу 2024-рэ илъэсым щэгъогогъо рекIокIыгъ ыкIи текIоныгъэр къыщыдэшъухыгъ.
— ЕджэпIэ анахь дэгъуи 140-мэ тахэфагъ. Адыгеим иеджэпIитIу япащэхэм осэшI купым ыпашъхьэ Москва зыкъыщагъэлъэгъуагъ ыкIи анахь пэрытхэм зэращыщхэр къагъэшъыпкъэжьыгъ. НэбгыритIум языр сэры. ОсэшIхэм упчIэхэр къытатыщтыгъ, зыфэбгъэхьазырынэу уахътэ щымыIэу, ахэм джэуап­хэр къяптыжьын фэягъ. Къытфагъэуцугъэ баллхэмкIэ еджэпIэ анахь дэгъуи 8 къыхагъэщыгъ. Адыгэ Республикэм иискусствэ бай къызэрэдгъэлъэгъуагъэм лъэшэу тырэгушхо.
— ШъуиеджапIэ укъычIэхьаным ыпэкIэ зыгорэущтэу зыфэбгъэ­хьазырын фая?
— ЕджапIэм кIэлэцIыкIухэр фэбгъэ­хьазырынхэ ищыкIагъэп. ТиеджапIэ ахэм ясэнаущыгъэ къыщызэIуахын амал яIэщт. Илъэси 4-м щыублагъэу ахэм лъэныкъуищкIэ тадэлажьэ: сурэтшIынымкIэ, орэдкъэIонымкIэ ыкIи къашъомкIэ. ПэшIорыгъэшъ егъэджэнхэм ауж, хэз имыIэу, тиеджапIэ щеджэнхэу къы­чIахьэх. Сэнаущыгъэ горэ ахэлъмэ, ар къызэIутхынэу пшъэрылъ зыфэтэгъэуцужьы, IофшIэнышхо тэгъэцакIэ.
— КIэлэцIыкIур гъэу, еджэныр къыдэмыхъоу кIэлэегъаджэм дэжь къычIэкIыжьымэ, о пшъхьэ­кIэ хэта узгоуцощтыр?
— УпчIэ дэгъу къысэптыгъ. АпэрапшIэу кIэлэцIыкIур дгъэIэсэныр ти­пшъэ­рылъ. Непэ къыдэмыхъугъэми, неущ къызэрэдэхъущтыр гурыдгъэIощт. Ащ дакIоу кIэлэегъаджэми тыдэгущыIэщт, ипшъэрылъхэр зэрифэшъуашэу ыгъэцэ­кIэнхэм тынаIэ тедгъэтыщт. ЕджакIор пшъыгъэмэ, мазэ горэм зетэгъэгъэпсэфы.
— Сыд фэдэ лъэныкъохэмкIэ шъулажьэра?
— Непэрэ мафэмкIэ отделении 7 еджапIэм хэт: сурэтшIыныр, къэшъоныр, орэд къэIоныр, театрэр, нэмыкIхэри. Фортепианэм, скрипкэм, гитарэм, флейтэм, кларнетым, шъонтырыпIэм къарагъэIоным фэтэгъасэх.
— Непэрэ мафэм ныбжьыкIэхэм робототехникэр, IT-технологиер нахь ашIогъэшIэгъоных. Творчествэм неущрэ мафэ иIа?
— ПIуныгъэр унагъом къыщежьэ, ар ублэпIэ еджапIэм щылъэкIуатэ, аузэ кIэлэцIыкIум хэхъо, зыкъегъоты, ылъэ теуцо. АщкIэ пшъэдэкIыжьышхо ахьы ны-тыхэм, къэралыгъом, кIэлэегъаджэм. Сыд фэдэ технологиякIэ къежьагъэми, творчествэр щыIэщт.
— Ны-тыхэм сыда къяпIощтыр?
— КIэлэцIыкIу пэпчъ сэнаущыгъэ гъэнэфагъэ хэлъ. Ны-тыхэм щэIагъэ къызхагъафэмэ, ащ зыкъызэIуихыщт.
— Илъэситфым изэфэхьысыжь кIэкI къытфэшIба.
— ТиеджапIэ загъэпсыгъэр илъэс 58-рэ мэхъу. Ар зыщылэжьэщт чIыпIэ гъэнэфагъэ имыIэу щытыгъ. АР-м культурэмкIэ и Министерствэ иIэпыIэгъукIэ Iоф зыщытшIэщт унэ къытатыгъ. Лъэпкъ проектэу «Культурэм» къыдыхэлъытагъэу ащ гъэцэкIэжьынхэр щыкIуагъэх. Аужырэ шапхъэхэм адиштэрэ Iэмэ-псымэхэри тиIэ хъугъэ. Сырэгушхо еджэпIэ анахь дэгъумэ ясатыр тызэрэхэтым. АР-м культурэмкIэ изаслуженнэ IофышIи 4 къытхэхъуагъ. ТапэкIи лъэгэпIэшIухэм танэсыным тишъыпкъэу тыпылъыщт.
— Пщынэр «къырегъэпшIыкIутIукIы» зыфаIорэм фэдэу упщынэо Iаз. Iэмэ-псымэхэм сыда пщынэр къызкIахэпхы­гъэр?
— НахьыбэрэмкIэ джэгум зыкIакIощтыгъэхэр адыгэ пщынэм едэIунхэу ары. Пщынэм къыхезгъэдзэрэ мэкъамэхэр джэгум къекIолIагъэхэм гукIэ заштэкIэ, нысащэм хьаулыеу сыкIуагъэп къысшIошIы. Пщынаор къэшъуакIом къыдежъыузэ, купым хэтэу уджыхэрэм гукIэ алъыIэсын фае. Лъэпкъ музыкальнэ искусствэр дунаим зэрэщашIэрэр къыдэслъытэзэ, екIолIэкIэ хэхыгъэу фэсшIырэр зэхахьэхэм, нысэщэ джэгухэм къащысэгъэлъагъо. Культурэм лъэпкъхэр зэрэзэфищэхэрэр, цIыфыр зэрипIурэр, мамыр щыIакIэр нахь дахэ зэришIырэр къисIотыкIыгъ. Ау къыхэзгъахъомэ сшIоигъу мы илъэсым щыублагъэу джэгухэм сызэрахэмылэжьэщтыр. ЗэлъашIэрэ орэдыIоу, сикIэлэегъэджэ гъэшIуагъэу Нэхэе Тэмарэ зэриIуагъэу, цIыфхэр къыпфэкIэщыгъохэу сценэм утекIыжьын фае.
— ТизэдэгущыIэгъу икIэухым уиунагъо нэIуасэ тыфэшIба.
— Унагъор пстэуми апшъ. Ащ илъ фэбагъэр бгъэпытэмэ, сыд фэдэрэ Iофи псынкIэу кIэкIыщт. Сишъхьэгъусэу Нэф­сэт­рэ сэррэ пшъэшъэ цIыкIу зэдэтэпIу. Айщэт илъэси 3 ыныбжь. Сабый зэрыс унагъом насып илъ. Сянэу Саниетрэ сятэу Юрэрэ мы щыIэныгъэм къыщыздэхъугъэмкIэ сафэраз. АР-м культурэмкIэ изаслуженнэ IофышIэр къэсэзгъэлэжьыгъэр ахэм япкъэу пытэу къыскIэтыр ары.
Лъэпшъыкъо Фатим.
Сурэтыр: ГъукIэлIмэ яхъарзынэщ.