Къэралыгъом икъэухъу­мэн ыкIи ищынэгъон­чъагъэ занкIэу зэпхыгъэ IофышIэхэм ямэфэкI непэ хагъэунэфыкIы. А пшъэрылъхэр икъоу ыкIи дэгъоу зыгъэцакIэ­хэрэм ащыщ Красно­гвардейскэ ыкIи Шэу­джэн районхэм ядзэ ­комиссариат. Ащ иIофышIэхэм «Адыгэ ма­къэр» аIукIагъ.

Къыхэгъэщыгъэн фае дзэ комиссариатхэм яIофышIэхэм я Мафэ гъэтхэ дзэ дэщыгъом иублэгъу зэрэтефэрэр ыкIи ащ епхыгъэу яIофшIэн анахь зыщыжъот лъэхъан мэхъу. Арэу щытми, ахэм уахътэ къытфыха­гъэ­кIыгъ, тхьаегъэпсэух.
Мы дзэ комиссариатым итарихъ гъогу 1918-рэ илъэсым къыщежьэ ыкIи апэу ар псэупIэу Николаевскэм къыщызэIуахыгъагъ. Илъэс зэкIэлъыкIохэм комиссариатым ыцIэ пчъагъэрэ зэблахъугъ ыкIи ар джыдэдэм Красногвардейскэм дэт, районитIур епхыгъ.
— Муниципальнэ образованиеу «Шэуджэн районым» чIыпIэ зыгъэIорышIэжьыным икъулыкъуи 6-у хахьэрэм къоджэ псэупIэ 31-рэ къыхеубытэ (нэбгырэ мин 16 фэдиз). Красно­гвардейскэ районыр тштэмэ, къоджэ псэупIэ 18 ит, ау мыщ, ыпэрэм елъытыгъэмэ, нахь нэбгырабэ щэпсэу — нэбгырэ мин 32-рэ фэдиз. Тидзэ учет пстэумкIи нэбгырэ 8324-рэ ­фэ­диз хэт, зыныбжьыкIэ дзэ къулы­къур зыхьынэу къызтефэ­хэрэр нэбгырэ 1150-рэ фэдиз. 2025-рэ илъэсым игъэтхэ дзэ дэщыгъоу тыублагъэм УФ-м и УIэшыгъэ КIуачIэхэм ядгъэщэн фаеу нэбгырэ 75-рэ фэдиз къыт­фагъэнэфагъ. ИкIыгъэ илъэ­сым ибжыхьэ дзэ дэщыгъо къытфагъэуцугъэ пшъэрылъыр проценти 100-м нэсэу дгъэцэ­кIагъэ, аужырэ дэщыгъуищым пэрытныгъэр тIыгъ, — къы­Iуагъ Красногвардейскэ ыкIи Шэу­джэн районхэм ядзэ комиссарит ипащэу Руслан Би­каевым.
Ежь комиссарыр Чэчэн Рес­публикэм къыщыхъугъ, щеджагъ. Гурыт еджапIэр къызеухым, къыхихыщт сэнэхьатыр гъэнэфа­гъэу щытыгъ, дзэ Iофым зы­зэрэфигъэзэщтыр гухэлъышIоу кIалэм зыдиIыгъыгъ. Владикавказ дзэ училищыр къызеухым, КъокIыпIэ Чыжьэм къулыкъу щихьынэу кIуагъэ. Ащ IэнэтIэ зэфэшъхьафхэр щигъэцакIэхэзэ, илъэс 12-рэ Китаимрэ Урысыемрэ ягъунапкъэ къыгъэгъунагъ. Нэужым Ставрополь агъэкIожьи, дзэ комиссариатхэм яструктурэ хэтыгъ, игъо къызэсым, дзэм къыхэкIыжьыгъ. Унагъо ышIагъ, ишъхьэгъусэрэ ежьыррэ псэу­пIэкIэ Адыгеир къыхахи, илъэс 11-кIэ узэкIэIэбэжьымэ къэкIо­жьы­гъэх. Ащ лъыпытэу АР-м идзэ комиссариат Iоф щишIэнэу Iухьагъ, IэнэтIитф щызэбли­хъугъ.

Дзэ комиссариатхэм сыди­гъокIи япшъэрылъхэр зэхъокIы­хэрэп, ахэхъо нахь. ГущыIэм пае, непэ пшъэрылъ 47-м ехъу агъэцакIэ. Ахэм анахь шъхьаIэ­хэр Хэгъэгум иухъумакIохэр дзэ къулыкъур ахьыным фэгъэхьазырыгъэнхэр, мобилизацие Iофыгъохэр гъэцэкIэгъэнхэр, запасым щыIэ цIыфхэм яучет шIыгъэныр, къыткIэхъухьэхэрэр яхэгъэгу шIу алъэгъоу пIугъэнхэр, дзэм шъхьэкIэфэныгъэу фашIырэм, зэзэгъыныгъэ шIыкIэм тет къулыкъум имэхьанэ джыри нахь зыкъягъэIэтыгъэныр ыкIи дзэ къулыкъум имэхьанэ тэрэзэу зэхягъэшIыкIыгъэныр, нэмыкIхэри. Пшъэрылъхэр зэшIохыгъэ хъунхэм фэшI Iофыр лъэныкъорыгъазэу хъурэп. Лъэ­шэу IэпыIэгъу къафэхъух район администрациер, къоджэ псэупIэхэм, гурыт еджапIэхэм япащэхэр.
ХэткIи шъэфэп Красногвардейскэ районыр къызэрыкIоу зэрэщымытыр. Щыпсэурэ нэбгырэ пчъагъэм телъытагъэу къулыкъум арагъэщэн фэе пчъа­гъэр къафагъэнафэ. Ар къэз­гъэхьылъэрэр курдэу щы­псэухэрэр дзэ къулыкъум ябгъэ­щэнхэр зэрэмыIэшIэхыр ары.
— Iоф щысшIэнэу мыщ сыкъызагъакIоми, ащ ыпэкIэ ­сызIутыгъэ IэнатIэхэми лъэпкъ зэхэдз зэрэсимыIэр къыхэз­гъэщыщтыгъ. СыдигъокIи анахьэу сынаIэ зытезгъэтырэр ныбжьыкIэхэм, ахэм янэ-ятэхэм Iоф адэсшIэныр ары. ЦIыфхэм фы­щытыкIэу афыуиIэр зызэха­шIэкIэ, нахь къыппэблагъэ мэ­хъух. Дзэ комиссариатым гъэ­хъэгъэшIоу иIэхэр сэ сизакъоу къысэпхыгъэхэп, мыщ чанэу щы­лэжьэрэ IофышIэхэм бэ апшъэ ифэрэр. Анахь къыхэзгъэщымэ сшIоигъор Красно­гвардейскэ район администрацием ипащэу Гъубжьэкъо Темур сыд фэдэрэ Iофыгъо етхьылIагъэми, зэшIохыгъэ зэрэхъурэр ары. Зэпхыныгъэ пытэ зыдытиIэхэм ащыщ ОБЗР-р языгъэ­хьырэ кIэлэегъаджэхэр, ахэр ары патриотическэ Iофтхьабзэ­хэр нахьыбэу зэхэзыщэхэрэр. Шэуджэн районым игугъу къэт­шIымэ, сыд фэдэрэ лъэны­къокIи гумэкIыгъо щыIэп, дэщын кампаниери зэрифэшъуашэу щырекIокIы, — къыхигъэщыгъ Руслан Бикаевым.
Зигугъу къэтшIырэ дзэ комис­сариатым цIыфхэр дзэ ­къулыкъум дэщыгъэнхэмкIэ ыкIи ухьа­зырыгъэнхэмкIэ иотделение анахь шъхьаIэхэм ахэхьэ. Дзэ учетым апэрэ хэгъэуцогъум къыщегъэжьагъэу дзэ сэнэхьатхэм афегъэджэгъэнхэм, къулыкъум ащэщтхэм яухьазырын нэсыжьэу апшъэ илъ. Ащ ипащэр Серго Дзагоевыр ары. Ащ Iоф зыщишIэрэр илъэсищ нахь мыхъугъэми, зэрифэшъуа­шэу ипшъэрылъхэр егъэцакIэх. Мыщ иIэпыIэгъу Анатолий Коломийцевыр. Джа офицеритIум анахь IофшIэн къиныр зэшIуахы.
— БзэджэшIагъэ зезыхьагъэхэм пшъэ­дэкIыжь зыщара­гъэхьырэ системэм сыхэтэу Iоф сшIа-
гъэ, пенсием сызэ­кIом, дзэ комисса­риатым сыкъыIу­хьагъ. Анахьэу сэ сынаIэ зытезгъэтырэныбжьыкIэу къы­хэтхыхэрэм япсау­ныгъэ, яшIэныгъэхэм ялъытыгъэу, шIоигъоныгъэу яIэхэри къыдэтлъытэхэзэ, къулыкъур зыща­хьыщт дзэхэм ягъэ­щэ­гъэнхэр ары. Зэу хэти иунэ къызэри­нэ­кIынышъ, къулы­къум кIоныр IэшIэхэп. СэркIэ мэхьанэ зиIэр ащ къи­кIы­жьэу тадэжь къакIохэрэм ащыщ «сыкIэгъожьыгъ дзэ ­къулыкъум сызэрэщыIагъэр» зыIуагъэ къы­зэрахэмыкIыгъэр, къызэрэс­фэразэхэр ары, — къыIуагъ Серго Дзагоевым.
ТигущыIэгъу къызэриIуагъэмкIэ, ныбжьыкIэхэм я Хэгъэгу шIу алъэгъоу, патриотхэу, дзэм къулыкъу щахьыныр зэряпшъэ­рылъыр къагурыIоу пIугъэнхэр дзэ дэщыгъор къызысыкIэ арэп зебгъэжьэн фаер, ахэр джыри цIыкIухэзэ ахэплъхьанэу щыт. КIэлэцIыкIу IыгъыпIэм, нэужым гурыт еджапIэм, унагъоми зэпымыоу а IофшIэныр ащыкIонэу щыт. Дзэ комиссариатым иIофышIэхэр ащ ыуж итых. Мы илъэсыр къызихьагъэм къыщегъэжьагъэу дзэ-патриотическэ Iофтхьабзэу районитIумэ ащызэхащэхэрэм зэрахэлажьэхэрэм имызакъоу, апшъэрэ дзэ еджапIэхэм ащызэрагъэгъо-
тын алъэкIыщт сэнэхьатхэр ныб­жьыкIэхэм заIуагъакIэзэ къафаIуатэ.
ХэушъхьафыкIыгъэ дзэ опера­циер къызежьагъэм къы­щыу­благъэу дзэ комиссариатхэм апшъэ ифэрэр нахьыбэ хъугъэ. ЗэзэгъыныгъэкIэ къулыкъу хьыгъэным шIуагъэу пылъыр цIыфхэм агурыгъэIоныр мыхэм япшъэрылъхэм ащыщ. Красногвардейскэ ыкIи Шэуджэн районхэм ядзэ комиссариат икIыгъэ нэбгырэ 400-мэ зэзэгъыныгъэкIэ къулыкъур ахьы. Ахэм ащыщхэм гъэхъэгъэшIухэр яIэх.
Мэлылъфэгъум и 1-м гъэтхэ дзэ дэщыгъор рагъэжьагъ. Курдхэм ядэщын гумэкIыгъо къызэрэпыкIырэм, районитIум Iофыр зэращылъыкIуатэрэм тыкIэупчIагъ.
— ДэщынымкIэ комиссием бэмышIэу зэхэсыгъо тиIагъ. Апэрэ купым хэхьащт нэбгыритфэу дгъэхьазырыгъэм курдитIу ыкIи цыхьанитIу ахэфагъ. Джащ фэдэу зэзэгъыныгъэкIэ къулыкъу зыхьынэу кIэтхагъэ­хэм, ЛIыхъужъныгъэм иорден зыфагъэшъошагъэхэм, хэкIодагъэхэм ахэр ахэтых. Арышъ, Iофым изытет дэеу сфэIощтэп, — хигъэунэфыкIыгъ Руслан Бикаевым.
Джащ тетэу дзэ комиссариатым иIофшIэн гъэпсыгъэ мэхъу. УIэшыгъэ КIуачIэхэм ясатырэ хэхьащтхэм яугъоин, хэхъоныгъэ ахэм ашIыным, къэралыгъом икъэухъумэн гъэпытэгъэным
дзэ комиссариатхэм яIахьышIу халъхьэ.
Непэ зимэфэкI хэзыгъэунэфыкIырэ дзэ комиссариатхэм яIофышIэхэм, яветеранхэм тигущыIэгъу ыгу къыдеIэу афэгушIо. Псауныгъэ пытэ яIэу, мамыр щыIакIэр ашъхьарытэу щыIэнхэу афэлъаIо!
Iэшъынэ Сусан.
Сурэтхэр: Ирина Татурия.