«Адыгэхэр: лъэпкъ куцIыр ыкIи хэхэсхэр». Мыщ фэдэ шъхьэ зиIэ Iэнэ хъурае Адыгэ къэралыгъо университетым адыгэ филологиемрэ культурэмрэкIэ икъутамэ щыкIуагъ. ШIэныгъэлэжьэу Унэрэкъо Мирэ ихэшыпыкIыгъэ IофшIагъэхэр зыщызэхэубытэгъэ тхылъыкIэу ыкIи монографиеу «Адыгское художественное серебро» зыфиIоу къыдэкIыгъэхэм лъэтегъэуцо щафашIыгъ. Ахэм якъыхэутын шIэныгъэлэжьым иIофшIэгъухэм ягукъэкI.

Унэрэкъо Рай — филологие шIэ­ныгъэхэмкIэ доктор, адыгэ IорIуатэм иугъоякIу, профессор:
— IофшIэгъэ ин, IофшIэгъэшхо Мирэ зэшIуигъэкIыгъэу щыт. Гупчэм итэу лъэпкъ шIэныгъэм ехьылIэгъэ къэбархэр илъэсыбэм ыугъоигъэх. Тыркуем ис адыгэхэм адэжь илъэситфырэ зэлъыпытэу тызэгъусэу тыкIуагъ. Ахэм къарытхыгъэ къэбархэм яшIуагъэкIэ Лъэпкъ гупчэм хъарзынэщ ин зэригъэуIугъ. Ащ ызыныкъо нахьыбэр Мирэ къыугъоигъ. Ахэр зэкIэ тиадыгэ шIэныгъэ лъапсэ фэхъун зылъэкIыщт къэбаркъэкIуапIэхэу щытых. Арышъ, адыгэ Iофым дэлажьэ зышIоигъохэм IэубытыпIэ афэхъун зылъэ­кIыщт тхылъых Мирэ иIофшIагъэхэр.
Цэй Зарем — шIэныгъэлэжь, тарихъ шIэныгъэхэмкIэ кандидат:
— Лъэпкъ культурэм илъэныкъуабэ Мирэ къызэлъиубытыщтыгъ. Ахэм афэгъэхьыгъэ тхыгъэхэр бэмэ къащыхиу­тыгъ. ЗэкIэри зэхэубытагъэу зы тхылъэу къы­дэдгъэкIыныр ищыкIэгъэ дэдэу тлъытагъэ. Монографиеу «Адыгское художественное серебро» зыфиIоу бэмышIэу къыдигъэ­кIыгъэр зыфэдэ къэмыхъугъэ IофшIагъ. Ащ ыпэкIи, ыужкIи а лъэныкъом игъэ­кIотыгъэу зи къытегущыIагъэп. Арышъ, ащ игугъу пшIыныр тефэ.

Iэнэ хураем хэлэжьагъэх Унэрэкъо Мирэ иIофшIэгъухэр, шIэныгъэлэжьхэр, ригъэджагъэхэр. Шъхьадж зыдэлэжьэрэ лъэныкъомрэ Мирэ Iоф зыдишIагъэхэмрэ зэрапхызэ нэбгырэ пэпчъ къэгущыIагъ. Мирэ илъэс пчъагъэхэм ылэжьыгъэм мэхьанэу иIэмрэ ишIуагъэрэ къаушыхьатыгъ. Ежь Мирэ ышъхьэкIэ Iэнэ хъу­раем зэрэхэлэжьагъэр хъугъэ-шIэгъэ гушIуагъу. Ипсауныгъэ изытет елъытыгъэу илъэс 35-рэ зыщылэжьэгъэ факультетым бэрэ къэмыкIошъурэми, мызыгъэгум блигъэ­кIышъугъэп. Ар зэкIэми гуапэ ащы­хъугъ ыкIи гущыIэгъу фэхъугъэх.

Унэрэкъо Мирэ Юныс ыпхъур къуа­джэу Хьатыгъужъыкъуае 1942-рэ илъэсым къыщыхъугъ. Гурыт илъэсибл еджапIэр 1957-м къыухыгъ. А гъэ дэдэм Адыгэ кIэлэегъэджэ училищым чIэхьагъ. 1961 – 1966-рэ илъэсхэм Адыгэ къэралыгъо кIэлэегъэджэ институтым филологиемкIэ ифакультет иадыгэ къутамэ щеджагъ. 1966 — 1969-рэ илъэсхэм Тбилиси къэ­ралыгъо университетым лъэпкъ шIэныгъэмкIэ икафедрэ иаспирантыгъ. 1970-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу Хьатыгъужъы­къое гурыт еджапIэм икIэлэегъаджэу, Адыгэ хэкум итарихъ-краеведческэ музей иIофышIэу лэжьагъэ. 1979 — 1991-рэ илъэсхэм КПСС-м и Адыгэ хэку Комитет ипартийнэ хъарзынэщ иухъумэкIуагъ. 1990-м тарихъ шIэныгъэхэмкIэ кандидатыцIэр Мирэ къыгъэшъыпкъэжьыгъ. 1991-рэ илъэсым къыщыублагъэу АКъУ-м Iоф щешIэ. ИлъэсипшI пчъагъэхэм шIэныгъэ IофшIэгъишъэм нахьыбэ икъэлэмыпэ къычIэкIыгъ. Аужырэ илъэсхэм урысые ыкIи республикэ мэхьанэ зиIэ шIэныгъэ проект 15 ылэжьыгъ, 5-мэ ягъэцэкIэнкIэ къэралыгъо IэпыIэгъур къыдахыгъ. Мы­пшъыжьэу гъэсэныгъэм зэрэщылэжьа­гъэм, лъэпкъ культурэм зэрэфэлэжьа­гъэм афэшI УФ-м гъэсэныгъэмкIэ и Министерствэ и Щытхъу тхылъкIэ къыхагъэщыгъ. АР-м шIэныгъэмкIэ изаслуженнэ IофышIэшху. Непэ ар лъэпкъ факультетым лъэпкъ тарихъымрэ культурэмрэкIэ икафедрэ ыкуцI, икIэгъэкъо­нышху, зэрыгушхохэрэ шIэныгъэлэжьы­шху. ИIофшIэнрэ ицIыфыгъэрэкIэ лъытэныгъэрэ шIулъэгъу­рэ къызфилэжьы­жьыгъ. НыбжьыкIабэ ригъаджи гъогу зэрэтыригъэуцуагъэхэм адакIоу ежьми къорэ (ар лъэпкъ шIэныгъэлэжь) пхъурэ (врач) ыпIугъэх.
Анцокъо Ирин.