Хэгъэгу зэошхом ТекIоныгъэр къызщыдахыгъэр илъэс 80 зэрэхъурэм фэгъэшъошэгъэ проект зэфэшъхьафхэм мыгъэ «Адыгэ макъэм» Iоф ади­шIэщт. «Заом къикIэу» — ары апэрэм цIэу фэтшIыгъэр. ЗэуапIэм Iутыгъэ дзэкIолIхэу Хэгъэгур къытфэзыухъумагъэхэм, псэемыблэжьэу пыим пэуцу­гъэхэм заом къыратхыкIыщтыгъэ тхыгъэхэр ащ къыщыхэтыутыщтых. ДзэкIолI­хэм яIэпэрытхыхэр къытIэкIэзыгъахьэхэрэр АР-м и Лъэпкъ музей. Ащ инаучнэ IофышIэ шъхьаIэу Нелли Нагиевам ты­дэлажьэзэ, дзэкIолIхэм ятхы­гъэхэу музеим ихъарзынэщ чIэ­лъ­хэм нэIуасэ шъуафэтшIыщт. Зэо илъэс фыртынэхэм тицIыфхэм лIыгъэу зэрахьа­гъэм ахэр инэпэеплъых.

(ИкIэух).
Хэгъэгу зэошхор къызежьэм, Хьакурынэхьаблэ щыщхэу, Алыбэрд Джыгыт ыкъохэу Хъусен, Нухь, Долэтбый, Исмахьил хэгъэгур къаухъумэнэу зэуапIэм Iухьагъэх.
ЗэкIэмэ апэ анахьыжъэу Хъусен заом щыкIодыгъ. 1908-рэ илъэсым ар къэ­хъугъ, 1942-м Харьков дэжь пыим щыпэуцужьыгъэхэм ахэтыгъ, зэуапIэм къикIыжьыгъэп. ИкIодыкIэ хъугъэр агъэу­нэфыгъэп.
Алыбэрд Долэтбыйрэ Исмахьилэрэ зы частым къулыкъу щызэдахьыщтыгъ. АнахьыкIэу Исмахьилэ ныбжьыкIэ дэдэу фронтым Iухьагъ. Ефрейторыгъ, саперыгъ. 1943-рэ илъэсым Пшызэ ишъхьафитыныгъэ фэбанэзэ фэхыгъэ. Илъэс 20 ныIэп ыныбжьыгъэр.
Илъэс тешIагъэу, чъэпыогъум и 8-м, 1944-рэ илъэсым Прибалтикэр шъхьафит ашIыжьы зэхъум Алыбэрд Долэтбый лIыхъужъныгъэ зэрихьэзэ ыпсэ ытыгъ. Илъэс 27-рэ ыныбжьыгъэр. Младшэ лейтенантыгъ, сапер взводым икомандирыгъ. Жъогъо Плъыжьым, Быракъ Плъыжьым яорденхэр, Хэгъэгу зэошхом иорденэу в I-рэ шъуашэ зиIэр къыфагъэшъошагъэхэу щытыгъ.
Заом псаоу къикIыжьыгъэр анахьы­жъэу Нухь ныIэп (1910-рэ илъэсым къэхъугъ). Заор къыкIэлъыджэжьыгъэм фэдэу ТекIоныгъэм и Мафэ, жъоныгъуа­кIэм и 9-м, 1981-рэ илъэсым ащ идунай ыхъожьыгъ.
Зэшымэ ары къэбарэу апылъыр. Алыбэрд Джыгыт ыкъохэм анахьыкIэу Исмахьилэ заом зэрэхэкIодагъэу Долэт­бый къытхыжьыгъагъэр Iэпэрытхым ит:
ГущыIэуж
Алыбэрд Долэтбый заом къыритхыкIыгъэу къыхэтыутыгъэмрэ ышырэ ежьыр­рэ зэрыт сурэтымрэ АР-м и Лъэпкъ музей 1985-рэ илъэсым Алыбэрд унагъом щыщхэм къаратыжьыгъэх.
Тэу Замир.