Адыгэ Республикэм и Къэралыгъо академическэ лъэпкъ ансамблэу «Налмэсым» «Уахътэм пхырыкIыгъэ къашъохэр» зыфиусыгъэ концерт программэр Урысыем икъэлэ 19-мэ къащитыгъ.

Къэралыгъо программэу «Урысыер тэры» зыфиIорэм игъэцэкIэн къыдыхэлъытагъэу къэгъэлъэгъонхэр ямышIыкIэу гъэпсыгъагъэх, еплъыгъэхэм лъэшэу ашIогъэшIэгъоныгъ. IофшIэгъакIэм «Налмэсыр» шъошэ лъагэм нэсэу ыIэтыгъ, ансамблэм иIэпэIэсэныгъэ ишыхьат ар хъугъэ. ЛIэужищым яуахътэ къизыгъэлъэгъукIырэ концертым къэшъо дахэхэр хэхьагъ. Лъэпкъ къашъохэм искусствэм ибаиныгъэ къыраIотыкIы, аIэты, лъэпкъ зэфэшъхьафхэм алъагъэIэсы.
Купым ихудожественнэ пащэу ыкIи ибалетмейстер шъхьаIэу, Урысыем, Абхъазым, Пшызэ шъолъыр язаслуженнэ артистэу, Адыгеим инароднэ артистэу Хъоджэе Аслъан «Адыгэ макъэм» зэдэгущыIэгъу дишIыгъ.

— Аслъан, 2024-рэ илъэсым икIэух изэфэхьысыжьхэм са­къыкIэупчIэ сшIоигъу, шъуи­IофшIагъэ уигъэрэзагъа?
— Илъэс IофшIэгъум лъэшэу сигъэ­рэзагъ. Тикъэгъэлъэгъонхэм цIыфыбэ яплъыгъ. Итхъухьагъэр зэкIэ къыддэ­хъугъэу сэлъытэ.
— Мамырныгъэм илъэмыдж шъутетэу къэлэ зэфэшъхьаф­хэм шъуащыIагъ. Тхьамэфищым мыщ фэдиз къэгъэлъэ­гъонхэр сыдэущтэу къэшъуа­кIохэм афэукIочIыгъа? Апэрэр сыд фэдэ къала зыщыкIуагъэр?
— Апэрэ къэгъэлъэгъоныр зыщыкIуа­гъэр Пермь. Зылъапсэ зымыгъэкIодырэ лъэпкъым неущырэ мафэ иIэнымкIэ гугъапIэхэр иIэх.
Къэлэ 19-у тыздэщыIагъэхэм ащыпсэухэрэр фэбэныгъэ хэлъэу къытпэгъокIыгъэх, тикъашъохэр агъэшIэгъон икъугъ. Оркестрэр тигъусэу тыкъызэрэшъорэр еплъыгъэхэм агъэшIэгъуагъ. Къамылым, Iэпэпщынэм, шыкIэпщынэм, адыгэ пщынэм къарагъаIорэм цIыфхэр ыумэхъыгъэх. Лъэпкъ кIэным икъэухъумэн тызэрыфэлажьэрэр къэдгъэшъыпкъэ­жьыгъ. Ащ фэдэу лъыкIотэнэу, тизэпхыныгъэхэр нахь пытэ хъунхэу тыщэгугъы. Урысыем ишъолъырхэр зэпытчыхэзэ лъэпкъхэр нахь зэпэблагъэ тэшIых, шэн-хабзэхэр къэтэухъумэх. Мамыр щыIакIэм игъогу адыгэ лъэпкъыр зэрэтетым цIыфхэр щытэгъэгъуазэх. Концертхэм ахэлэжьэгъэ нэбгырэ 55-мэ инэу сафэраз.
— Ащ фэдиз цIыфыр зы автобусым ифагъа?
— Хьау, автобуситIукIэ тыкIуагъ. Зыр къэралыгъо симфоническэ оркестрэм къыIытхыгъ. АР-м и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат шIухьафтын дэгъу къытфишIыгъ, джыри зы автобусыкIэ къытфищэфыгъ.
— ЗэкIэмкIи шъуигъогууанэ километрэ тхьапш хъугъа? Къалэ­хэм закъыщышъуплъы­хьанэу уахътэ къыхэкIыгъа?
— ЗэкIэмкIи километрэ мин 13 къэт­кIугъ. Къалэу тыздэщыIагъэхэр чэщныкъом автобусым ишъхьангъупчъэкIэ зэрытлъэгъугъэхэм нэмыкIэу къэтплъы­хьанхэу игъо тифагъэп.
— Сыда шъузIукIэгъэ цIыфхэр анахьэу къызкIэупчIагъэхэр?
— «Налмэсым» цIыфыбэ зэрэхэтыр бэхэм агъэшIэгъуагъ, лъэпкъыр зыIэтырэ шъуашэр ашIогъэшIэгъоныгъ, ар зэкIужьэу зэрыгъэпсыгъэр бэмэ агу хэпкlагъ. Адыгэхэр дунаим щызэлъашIэх, лъэпкъым ымакъэ дахэу дгъэIуным, тапэкIи тыфэлэжьэщт. Сигухэлъхэм зэу ащыщ къалэу Владивосток тынэсынэу.
— Лъэпкъ искусствэр хэгъэгум нахьышIоу щашIэным фэшI сыд фэдэ Iофтхьабзэхэм ыкIи къэралыгъо программэхэм шъуа­хэлажьэра?
— Лъэпкъ проектэу «Культурэм», къэралыгъо программэу «Урысыер тэры» ыкIи нэмыкIхэм яшIуагъэкIэ Америкэм, Европэм, Китай, Москва, Санкт-Петербург, нэмыкIхэм яконцерт къэтыпIэ хэхыгъэхэм тащыIагъ. Адыгэ Респуб­ликэм ихэхъоныгъэхэр къашъохэмкIэ Урысыем ишъолъырхэм къащыдгъэлъэгъуагъ.
— ЫпэкIэ къыхэмыфэгъэ амалыкIэхэр шъогъэфедэх, концертхэр нахь дахэ, нахь гъэшIэгъон зэрэхъущтхэм шъудэлажьэ. Ащ ишыхьат проектэу «Нысэщэ джэгу» зыфиIорэр.
— «Налмэсым» илъэс псаум Iоф зыдишIэгъэ хореографическэ спектаклэу «Нысэщэ джэгу» зыфиIоу къэдгъэлъэгъуагъэр культурнэ хъугъэ-шIэгъэ ин хъугъэ. Ар сыхьатрэ ныкъорэ макIо ыкIи адыгэ джэгур игъэкIотыгъэу къыщыгъэлъэгъуагъ. Нысэр къызэращэрэр, унэм зэрэращэрэр, джэгу зещакIэр ащ хэхьагъэх. Къэгъэлъэгъоныр ямышIыкIэу дгъэпсыгъэ, адыгэ мэкъамэр дгъэIугъэ. Мыщ игъэхьазырын ансамблэм хэтхэм анэмыкIэу тарихълэжьхэр, сурэтышIхэр, филологхэр, хореографхэр, мультипликаторхэр, музыкантхэр — пстэумкIи нэбгыри 100-м ехъу дэлэжьагъ. УФ-м культурэмкIэ и Министерствэ икъэралыгъо тын къыдыхэлъытэгъэ ахъщэмкIэ проектыр гъэцэкIагъэ хъугъэ.
— БлэкIыгъэ илъэсымкIэ шъуиIофшIэгъэ нахь инхэм ягугъу къытфэшIба.
— «Налмэс-налкъутэр мэжъыу», «Уахътэм пхырыкIыгъэ къашъохэр» зыфиIорэ концертхэр къэдгъэлъэгъуа­гъэх. Дунэе форумэу «Урысыер» зыфиIоу Москва щыкIуагъэм тыхэлэжьагъ.
Адыгэ къашъохэу «ЗэфакIор», «Зыгъэлъатэр», «ШIуфэс къашъор», «Аб­хъаз къашъор», «ЛъэпэчIасэр», «Ислъамыер», «Къафэр», «Адыгэ уджхэр», нэмыкIхэри шъошакIэм илъхэу къэтшIыгъэх. ЛъэныкъуакIэхэм яхьатыркIэ ахэм непэ ятIо­нэрэ щыIэныгъэ агъотыжьыгъ. Адыгэ Республикэм и Къэралыгъо орэдыIо-къэ­шъокIо ансамблэу «Ислъамыер» тигъусэу къэгъэлъэгъон тиIагъ. Адыгеим ичылэ анахь цIыкIу пэпчъ тащыIагъ.
— ИлъэсыкIэм сыда «Налмэсым» къытфигъэхьазырыщтыр?
— Лъэпкъ искусствэр хэгъэгум на­хьышIоу щашIэным фэшI тапэкIи концертхэр зэхэтщэщтых.
Урысыем щыпсэурэ лъэпкъ цIыкIухэм якультурнэ кIэн къызэтегъэнэжьыгъэным фэлэжьэрэ проектыкIэхэм тапэкIи тахэ­лэжьэщт. Лъэпкъ шэн-хабзэхэм зягъэ­ужьыжьыгъэным, пIуныгъэ тэрэз ныбжьыкIэхэм ахэлъыным тыфэлэжьэщт, мэзаем и 15-м «Ижъырэ адыгэ къашъо­хэр» зыфиIорэ къэгъэлъэгъоныр Мые­къуапэ къыщыттыщт. Мэлылъфэгъум и 5-м Москва Кремлым апэрэу зыкъыщыд­гъэлъэгъощт.
— Налмэсым иунакIэ шIэхэу шъучIэхьажьыщт…
— Лъэпкъ проектэу «Культурэм» къыдыхэлъытагъэу концерт гъэлъэгъуапIэу «Налмэсыр» агъэцэкIэжьы, IофшIэнхэр ыкIэм фэкIуагъэх. Ащ лъэшэу тагъэ­гушIо.
— Унагъом и Илъэс зэфашIыжьыгъ. ШъуиунагъокIэ творчествэм шъуфэлажьэ. Хъоджэе Иланд непэ зыщылэжьэрэ купэу «Мыст» зыфиIорэм сыд фэдэ еплъыкIа фыуиIэр? «Налмэсымрэ» «Мыс­тымрэ» проект горэ зэда­гъэхьазыра?
— Адыгэ фольклорым фэгъэхьыгъэ адыгэ орэдыжъхэр къэзыIорэ купэу «Мыстым» шъхьэкIафэ фэсэшIы. Ащ хэт орэдыIуиплIыри «Налмэсым» щэлажьэх. Иланд тэ тиансамблэ Iоф зыщишIэрэ нэуж ежь ыгуи ыпси зыхэлъ купым истудие мэкIожьы. Лъэпкъым итарихъ къизыIотыкIырэ орэдыжъхэр шъошакIэм ралъхьэх, лIэужыкIэм ыгу рехьы, ары пакIошъ, сэри сядэIуныр сикIас. ТапэкIэ проект гъэшIэгъон зэдэдгъэцэкIэным сыфэхьазыр.
Лъэпшъыкъо
Фатим.