СССР-м изаслуженнэ тренерэу, спортымкIэ IэпэIасэу, шIэныгъэлэжьэу, егъэджакIоу Кобл Якъубэ Къамболэт ыкъом ищыIэныгъэ – самбэмрэ дзюдомрэкIэ хэгъэгу тарихъым илъэхъан псау екъу.

Я. Коблыр тыгъэгъазэм и ­27-м, 1939-рэ илъэсым Краснодар краимкIэ Шапсыгъэ районым (джы ТIопсэ район) къуаджэу ШIоикъо къыщыхъугъ. Ар япшIэнэрэ ­сабыеу Кобл Къамболэт иунагъо къи­хъухьагъ, ащ нэмыкIэу мыщ шъэуихырэ пхъуищырэ щапIу­щтыгъ. КIалэм ятэрэ ышнахьыжъи­щ­­рэ Хэгъэгу зэошхом хэкIода­гъэх. Зэоуж илъэс къинхэм ным иза­къоу сабыиблыр алъэ тыригъэуцуагъ.
Я. Къ. Коблыр ицIыкIугъом къыщегъэжьагъэу спортыр икIасэу къэтэджыгъ. Ау анахь ыгу рихьыщтыгъэр бэнэныр ары. КIэлэ пытэ зэIэкIэлъэу, щэIагъэ зыхэлъым зэнэкъокъухэм текIоныгъэр къащыдихыщтыгъ.
Икъуаджэ классибл еджапI дэтыгъэр, ащ къыхэкIэу мафэ къэс Якъубэ лъэсэу гъунэгъу къуаджэу Къэлэжъ (километрэ 12-кIэ ШIоикъо пэчыжьагъ) кIозэ щеджагъ. Гурыт еджапIэр къыухи, физическэ культурэмкIэ Кишинев дэт техникумым чIэхьагъ. Зэлъа­шIэрэ тренерэу Андрей Дога самбэмкIэ ыгъасэщтыгъ. КIэлакIэм спортыр ыгу лъэшэу зэрэрихьырэм ащ гу лъитагъ ыкIи IэпыIэгъу къыфэхъугъ.
Коблыр Молдавием ичемпион хъугъэ, ДСО «Буревестник» изэIухыгъэ чемпионат хагъэунэфыкIырэ чIыпIэр къыщыдихыгъ. 1963-рэ илъэсым бэнэкIо анахь лъэш нэбгыри 10-мэ ясатыр хэуцуагъ, СССР-м ичемпионатэу Киев щыкIуагъэм СССР-м спортымкIэ имастер щыхъугъ. 1965-м Кишиневскэ къэралыгъо университетым физическэ пIуныгъэмкIэ ифакультет заочнэу къыухыгъ.
Якъубэ лъэшэу шIоигъуагъ ТIуапсэ къэкIожьынышъ, тренер IофшIэным зыритынэу. Ау, ­1965-рэ илъэсым Адыгэ къэралыгъо кIэлэегъэджэ институтым иректорэу А. К. ЯкIыкъом ар физическэ пIуныгъэмкIэ кафедрэм ригъэблэгъагъ ыкIи мыщ IофшIэныр щиублагъ. 1965-м къыщегъэ­жьагъэу 1971-м нэс Я. Коблыр ассистентыгъ, нэужым мы кафедрэм икIэлэегъэджэ шъхьэIагъ ыкIи зэрилъэкIэу, къалэу Мые­къуапэ, хэкум ис ныбжьыкIэхэр самбэм пыщэгъэнхэмкIэ Iофышхо ышIагъ. Мы уахътэм Якъубэ игукъэкIкIэ институтым кIэлэцIыкIу спорт еджапIэу «Юный буревестник» къыщызэIуихыгъ. ­Ыгъасэхэрэм ащыщхэм гъэхъэгъэшIухэр ашIых, ныбжьыкIэ зэнэкъокъухэм ащатекIох. 1971-рэ илъэсым Адыгэ къэралыгъо институтым физическэ культурэмкIэ ифакультет къызэIуахыгъ, ащ идеканыгъ Кобл Якъубэ. Дунаим щыцIэрыIо хъугъэ физическэ культурэмкIэ ыкIи дзюдомкIэ Институтыр ыгъэпсыгъ, ащ иректорыгъ.

Я. Коблым ихьатыркIэ къэралыгъо ыкIи дунэе турнирхэр зэхащэх, 1975-рэ илъэсым самбэмрэ дзюдомрэкIэ Японием ыкIи Адыгеим ябэнакIохэр Мыекъуапэ щызэнэкъокъугъэх. Тренерым иIэпэIэсэныгъи, илIыгъэ-цIыфыгъэ ини ахэм къащылъэгъуагъ. ­Якъубэ ыгъэсэгъэ дзюдоистэу Владимир Невзоровым 1970-рэ илъэсым Италием щыкIогъэ Европэм ипервенствэ хагъэунэфыкIырэ чIыпIэ, 1971-м ныбжьыкIэхэм азыфагу Европэм ипервенствэ текIоныгъэр къащыдехы. 1972-рэ илъэсым Кобл Якъубэ щытхъуцIэу «СССР-м изаслуженнэ тренер» зыфиIорэр къыфагъэ­шъошагъ.
Я XXI-рэ Олимпиадэу Мон­реал щыкIуагъэм В. Невзоровыр чемпион щыхъугъ. Якъубэ ыгъэсагъэ­хэм ащыщых дунаим щызэлъашIэгъэ спортсменхэу Емыж Арамбый, Лъэцэр Хьазрэт, Хьапэе Арамбый, нэмыкIхэри.
Тренер IофшIэным имызакъоу Якъубэ егъэджэн-гъэсэныгъэм ыкIи наукэм ишъыпкъэу адэлэ­жьагъ. 1974-рэ илъэсым кандидат диссертациер Киев къыщигъэшъып­къагъ, педагогическэ шIэныгъэ­хэмкIэ доктор, профессор. Научнэ IофшIэгъи 150-м ехъу къыхиутыгъ, щэч хэлъэп, ащ ыкIуачIи, ишIэныгъи, иамали спортым зэрэхилъхьагъэм. Адыгеим ыкIи Мыекъуапэ ацIэ спорт гъэхъэгъэ­шхохэмкIэ дунаим щаригъэшIагъ.
Сыд фэдизэу Iофыбэ иIэми, ичIыпIэ гупсэу Шапсыгъэ зыкIи щыгъупшагъэп, ренэу зэпхыныгъэ дыриIагъ. ЛIы гъэсэгъэшхом шIоу ылэжьыгъэм къэралыгъом осэшIу къыфишIыгъ, орденэу «ЛэжьэкIо Быракъ Плъыжь», «Знак Почета» зыфиIохэрэр, медальхэр къыфагъэшъошагъэх. Ар Адыгэ Респуб­ликэм шIэныгъэмкIэ изаслуженнэ IофышIэшху.
Кобл Якъубэ къызыхъугъэр непэ илъэс 85-рэ мэхъу. ШIур ыпхъэу щыIагъ, цIыфхэм ыцIэ шIукIэ къахэнагъ, игупшысэ лэжьыгъэ лIэужхэр рыгъозэщтых.
Мамырыкъо
Нуриет.