Унагъом и Илъэсэу икIырэм со­циальнэ лъэныкъом хэхъоныгъэ ышIыным кIочIакIэ къы­хилъхьагъ, тиобществэ нахь зэкъуигъэуцуагъ, унэгъо хэбзэ дахэхэр къэухъумэгъэнхэм анаIэ нахь тыраригъэдзагъ.

Урысые зэнэкъокъоу «Илъэсым иунагъу» зыфиIорэм къуаджэу Къэбыхьаблэ щыщ Цэймэ яунагъо хэлэжьагъ. Ащ ылъэныкъоу «Унагъор — шэн-хабзэхэм яухъумакIу» зыфи­Iорэм текIоныгъэр къыщыдихыгъ. АР-м и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат шIухьафтынхэр къафигъэшъошагъ. Республикэм ипащэ къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, мыщ фэдэ унагъохэр обществэмкIэ щысэтехыпIэх.
ЯщыIэныгъэ гъогукIэ, язэгурыIоныгъэкIэ щысэ зытырахыхэрэ Цэйхэу Къэплъанрэ Любэрэ илъэс 50 хъугъэу зэдэпсэух. Ахэм яджэныкъо тигъэзет еблэгъагъ.
Унагъом ышъхьэр хъулъфыгъэр ары. Ащ мэхьанэу унагъом щыриIэр бзылъфыгъэм зэригъэуцурэм елъытыгъ. Тым игущыIэ пытэ хэмытэу сыд фэдэрэ Iофыгъуи зэшIохыгъэ хъурэп. Цэйхэм яунагъо хъулъфыгъэ нахьыжъэу исым игущыIэ уасэ щыриI. Ар дэгъоу зэхашIэ якIалэу Руслъанрэ япшъашъэу Ну­риетрэ.
Къэплъан хэбзэ IофшIэным охътабэ тыригъэкIодагъэми, иунагъо щыгъупшагъэп. Къэбыхьаблэ щызэхащэгъэ колхо­зым агроном шъхьаIэу илъэс пчъагъэ­хэми лэжьагъ. Колхозыр зызэхэзым, къытефэгъэ чIыгу Iахьыр ылэжьыгъ, хатэм лэжьыгъэшIу къырихыщтыгъ. Анахьэу былымхъуныр зэпигъэугъэп. Непэрэ мафэмкIэ щэ къэзытрэ былымышъхьэ 20 яунагъокIэ яI, гъэщыр зэрахьэ. ИкIалэу Руслъанрэ инысэу Замирэрэ былымхэм яфэIо-фашIэхэр агъэцакIэх.
2022-рэ илъэсым «Шэуджэн районым ицIыф гъэшIуагъ» зыфиIорэ щытхъуцIэр Къэплъан къыфагъэшъошагъ.

— Дзэ къулыкъум ыуж Пшызэ мэкъумэщ институтым сычIэхьагъ, агрономэу седжагъ. СигъашIэ колхозым сыщылэжьагъ, учетчикэу езгъажьи, агроном шъхьаIэу Шэуджэн районым сыриIагъ. ЦIыфыбэмэ садэлэжьагъ, чIыпIэ гъэшIэгъонмэ сарыфагъ, ау сызщыпсэурэ районым непэ къызнэсыгъэм зы гущыIэ мыхъун къыщыса­Iуагъэп, лъэшэу сафэраз, — еIо Къэп­лъан.
ЛIэшIэгъуныкъокIэ узэкIэIэбэжьмэ Къэплъанрэ Любэрэ унагъо агъэпсыныр аублагъ. IофшIэным щымыщынэрэ ныбжьыкIитIум унэгъо дахэ зэдашIагъ.
— Унагъом лъапсэу иIэр хъулъфыгъэр ары. Хъулъфыгъэм Iоф ышIэн, къылэжьырэр къырихьылIэн, ар бзылъфыгъэм кIиугъоен ыкIи зэригъэзэфэн фае. НэбгыритIуми пIэ зэкIэдзагъэу, уиIорэ уишIэрэ зэтефэмэ, унэгъо пытэ бгъэпсыщт. Джащ фэдэу шъхьэкIэфэныгъэ уазыфагу имылъымэ зэкIэри хьаулый. Арышъ, унэгъошIэным апэ итыр шъхьэкIэфэныгъэмрэ зэгурыIоныгъэмрэ, — еIо Къэплъан.
КIэлэегъэджэ сэнэхьатым зищыIэныгъэ гъогу езыпхыгъэхэм ащыщ Къэплъан ишъхьэгъусэу Любэ. Илъэс 33-рэ Хьатыгъужъыкъое еджапIэм кIэлэегъаджэу Iутыгъ, IофшIэным иветеран. Гъэсэныгъэм ылъэныкъокIэ гъэхъэгъэшIухэр ышIыгъэх.
Пенсием кIуагъэ нахь мышIэми, зы мафи гупсэфэу щысыгъэп. Былым­хъуным пылъ зэшъхьэгъусэхэм гъэщыр зэрахьэ. Любэ чэмхэр ещы, щэм тхъу­рэ щатэрэ кIефы, къуае рехы. Къуа­джэм анахь бысымгощэ чанэу дэсхэм ясатыр хэт.
— ЗэгурыIоныгъэрэ лъытэныгъэрэ зэшъхьэгъусэхэм зэфыряIэмэ, сыд фэдэ Iофыгъуи зэшIуахыныр нахь IэшIэх къафэхъущт, — еIо Любэ. — ГукIэгъуныгъэ уазыфагу илъэу, уилъфыгъэхэм яхъяри якъини адэбгощын плъэ­кIэу ашъхьагъ уитыныр насыпыгъэкIэ сэлъытэ.
Япшъашъэу Нуриет иунагъокIэ Мые­къуапэ щэпсэу, янэ илъэуж рыкIуагъ. Ары пакIошъ, япхъорэлъфхэу Суандэрэ Артуррэ кIэлэегъэджэ сэнэхьатым рэлажьэх. ЯкIалэу Руслъани, ащ ишъхьэгъусэу Замири кIэлэегъаджэх. Ахэм япшъашъэхэу Миланэрэ Динарэрэ медицинэ сэнэхьатыр къыхахыгъ. ЯкIалэу Ислъам спортым пылъ, мыщ епхыгъэ сэнэхьатым феджэнэу зегъэхьазыры.
— Тилъфыгъэхэу Нуриетрэ Руслъанрэ унэгъо дахэхэр ашIагъэх. Ахэм къа­кIэхъухьагъэхэм ягъэхъагъэхэм лъэшэу та­рэгушхо. Тхьэм сыфэраз, пхъорэлъф­хэм къапыкIыгъэ нэбгырищ къэтлъэгъу­жьыгъ. КIэлэцIыкIухэм япIуныгъэ-гъэ­сэныгъэкIэ анахь шъхьаIэу слъытэрэр щысэшIухэмкIэ укъякIолIэныр ары. ГущыIэ закъокIэ сабыир бгъэсэн плъэкIыщтэп. Ны-тыхэм щысэ арагъэлъэгъумэ, ишIуагъэ къэкIощт. Сыдэу зыпшIыгъэми, уилъфыгъэхэр о къыпфэдэщтых, — хегъэунэфыкIы Любэ.

Цэймэ янысэу Замирэ лIакъом щыщ шъыпкъэ хъугъэ, захигъэзэгъагъ, шIу заригъэлъэгъугъ.
— «Остыгъэ пIыгъэу улъыхъугъэкIи ахэм афэдэ бгъотынэп» зыфаIохэрэм афэдэх сипщырэ сигуащэрэ. ЗиIэшъхьи­тIукIэ лэжьэрэ унагъом сэри сыгоу­цуагъ. Илъэс 50 хъугъэу къуае изыхырэ гуащэм ишъэфхэр къызIэкIэзгъэхьагъ. ЗилъэкI нахь макIэ хъугъэ тинахьыжъхэм ашIэ­щтыгъэ Iофыр джы тэ тэгъэцакIэ. Былым­хэм ящын, гъэщым изехьан зэшIотэхы. Iоф псынкIэп былымхъуныр, гъэпсэфыгъо зимыIэ IофшIэнышху. Арэущтэу щыт­ми, сырэгушхо Цэй лIакъом сыкъызэрахэхьагъэм. ТикIалэхэм ядгъэлъэгъурэр ягъогущт. ЦIыфыгъэ ахэлъэу, шъып­къэны­гъэ яIэу ящыIэныгъэ гъогу рыкIонхэм ыуж тит. Ны пэпчъ фэдэу, сисабыйхэм са­фэ­мыукIытэу, гъогу занкIэ къыхахынышъ, псэунхэу сыфай, — къы­Iуагъ Замирэ.
— «Сыдэущтэу игъо уифэра?» аIоу къысэупчIыхэу бэрэ къыхэкIы. Тиунагъо­кIэ тызэдеIэжьы. Сишъхьэгъуси тисабый­хэми тызэкъотхэу, шъхьадж пшъэрылъ гъэнэфагъэ иIэу IофшIэныр тэгъэцакIэ. Нахьыжъхэр зыщалъытэрэ унагъом сы­дигъуи зэгурыIоныгъэ илъыщт, — еIо Руслъан.
Зы лъагъом зэдытетхэу лIэшIэгъуныкъо къызэдэзыгъэшIэгъэ Цэй зэшъхьэгъусэхэм яунагъо насыпыгъэм ишъэфкIэ къыддэгощагъ. ГукIэгъуныгъэр, лъытэныгъэр, шъхьэкIэфэныгъэр пстэуми анахь шъхьаIэу ахэм алъытэ.
Лъэпшъыкъо Фатим.