Лъэгъупхъэ чIыпIакIэхэр Мыекъуапэ иIэхэ хъугъэ. Къатыбэу зэтет унитIумэ анатIэхэр художественнэ IофшIагъэхэм джы къагъэдахэх. Дэпкъым зэрэтефэу тешIыхьыгъэ сурэтышхохэр къалэм ичIыопс къекIоу хэуцуагъэх.

Зы сурэтыр, «Шхьанчэрыехьабл» зыфиIорэр, урамхэу Краснооктябрьскэмрэ Комсомольскэмрэ якъуапэ тет унэм тырашIыхьагъ, ятIонэрэ IофшIа­гъэр, «Посвящение в легенду» зыцIэр урамэу Лениным ыцIэ зыхьырэм иунэу N 16-м инэпэеплъ хъугъэ. Ахэр зытырашIыкIыгъэхэр Урысыем культурэмкIэ изаслуженнэ IофышIэу, Адыгеим изаслуженнэ сурэтышIэу Бырсыр Абдулахь исурэтхэр ары.
«Шхьанчэрыехьабл» зыфиIорэ IофшIагъэр «Къоджэ орэдхэр» зышъхьэ сурэт зэхэубытагъэхэу Бырсыр Абдулахь ышIыгъэхэм яз. ПстэумкIи, ащ къоджэ 42-мэ ясурэтхэр хэхьэх. Кавказ заом ыуж къэнэгъэгъэ адыгэ чылэхэм афаусыгъэгъэ «Къоджэ орэдхэм» ахэр атехыгъэх, лъапсэ афэхъугъэх. Кавказ заом икIэух адыгэ лъэпкъыр къызэрекIолIэгъэ шIыкIэр, гушъхьэлэжьы­гъэу, шъхьафитыныгъэу, культурнэ кIэнэу IэкIэзыгъэхэм ятхьамыкIагъо егъэлыя­гъэу, гъэиныгъэу орэдым къыщыгъэлъэ­гъуагъ. Ар зыусыгъэм къэнэгъэ адыгэ къуаджэхэр къыкIухьэхэзэ сатыр мыинхэр чылэ пэпчъ фызэхилъхьагъэх. ГущыIэм пае, Шхьанчэрыехьаблэ пае, непэ ар хы чIэгъ хъугъэ къуаджэхэм ащыщ, мырэущтэу къыщыIуагъ:
«Къышъулъыхъу гущэрэм ерагъэу шъуегъоты,
Жъугъотырэр Мамыим екъузы гущэба—
Шхьанчэрыехьабли…
Бырсыр Абдулахь орэдыр сурэтхэм арилъхьажьыгъ. «Къоджэ орэдхэр» зыфиIорэ IофшIэгъэ зэхэубытагъэхэм яшIын ар илъэсипшIрэ дэлэжьагъ.

— Кавказ заом ыуж нэбгырэ мин 35-рэ нахь тыкъэнэжьыгъагъэп. Ащ ыуж илъэс заулэ тешIагъэу мин 25-рэ тыхъу­жьыгъ. Сыда? Зыр зэгоутыгъ, уIагъэ зытелъыгъэр дунаим ехыжьыгъ. Охътэ кIэкIым къыкIоцI минипшI къыпщыкIэныр тхьамыкIагъу. Лъэпкъым зыкъышIэжьыни, зэплъыжьыным пае «Къоджэ орэдхэр» аусыгъагъэх. Джэнчэтэ Къуйнэшъу ар зэриублэгъагъэр теубытагъэу сэшIэ. Орэдым фэгъэхьыгъэ къэбарыбэ сыугъоигъэ, зэзгъэшIагъ сурэтхэр сшIынхэм ыпэкIэ. Сатырхэм къащыIуагъэм имызакъоу, ахэм азыфагу дэтхагъэми уеджэшъун фае, — еIо Абдулахь.

— Адэ, Абдулахь, Шхьанчэрыехьаблэ сурэтэу фэпшIыгъэм сыда къыригъэлъэ­гъукIырэр?
— Тетыгъор нахь ины къэс паIор нахь лъагэщтыгъэба адыгэхэмкIэ. ПакIэ зытет хъулъфыгъэм ишIугъу, ешъо, ешхэ, мэтхъэжьы. Адырэ цIыфхэм ащ ипэIо лъагэ куахъомкIэ нахь лъэгэжьэу аIэты. АшIэрэм къикIырэр амышIапэу зэрэзекIохэрэр ащ къегъэлъагъо. Ащ ипаIо аIэтын ищыкIагъэп шъхьаем, къагурыIорэп. Къалэжьырэр ешхыжьы, ежьхэр ащ къыдеушъэкIых. Джары къэзгъэлъэгъонэу сызыфэягъэр. Сыд фэдэрэ лъэ­хъани щыI ар.
— ЯтIонэрэ IофшIагъэу «Посвящение в легенду» зыфиIорэр сыда зыфэгъэхьыгъэр?
— Ар триптих. Сурэтищэу зэхэт. ШъхьаIэу къыщыгъэлъэгъуагъэр — ­джэгу ужым анахь дэгъоу къыхахыгъэхэр къы­зэдэшъожьых.
— Арэу зыхъурэм, урым кIэсэнхэр сурэтым сыда зыкIитхэр?
— Урым пытапIэм (акрополим) игъэп­сыкIэ адыгэ джэгу хабзэм тетэу шIыгъэ. Е тэ тхахыгъэнкIи, е тэ къатетхыгъэнкIи хъун. СшIэрэп, сэ сыушэтакIоп, ау художественнэ гипотезэу ар хъун ылъэ­кIыщт. Сызэджагъэмрэ сшIэрэмрэ зэс­хьылIагъ. Арыти, урым акрополимрэ тиджэгурэ проценти 100-м кIахьэу зэфэдэу слъытагъ. Ар къэзгъэлъэгъонэу сыфэягъ, — еIо Бырсыр Абдулахь.
Джы Мыекъопэ къэлэ администрацием игукъэкIкIэ сурэтышIэм итворчествэ урамхэм къатехьагъ. Республикэм икъэ­лэ шъхьаIэ игупчэ зекIоным фытегъэп­сыхьэгъэным фэшI программэм къы­дыхэлъытагъэу сурэтхэр унэхэм атырашIыхьагъэх ыкIи цIыфхэм ар лъэшэу агу рехьы. ГущыIэм пае, Мыекъуапэ щыщ Павел IофшIагъэхэм ягугъу зэхихыгъэти, зэригъэлъэгъунэу къэкIуагъэу тырихьылIагъ.
— Дэхэ дэд. Адыгеим икъэлэ шъхьа­Iэба Мыекъуапэ, арышъ, мыщ фэдэхэр зэрашIыхэрэр тэрэзэу сэлъытэ. ЗытырашIыкIыгъэ сурэтыр зиери адыгэ сурэтышIба сымыгъуащэмэ? Бырсыр Абдулахь, арыба? Ащ иIофшIагъэхэр слъэгъугъэх, сыгу рехьых. Унэми дахэу исурэт къыщагъэлъэгъуагъ. Лъэшэу сыгу рехьы, — еIо ащ.
— Къалэр къымыгъэдахэмэ, къыгъэ­Iаеу слъытэрэп. А лъэныкъом сыблэкIы зыхъукIэ слъэгъурэр нэм шIодах, цIыфхэми, зэхэсэхыба, агу рехьы. «5» афэтэгъэуцу, — щхызэ къыддэгуащэ сурэтышхор зытырашIыхьэгъэ унэм игъу­нэгъоу псэурэ Николай Воловиныр.
Къатыбэу зэтет унэхэм сурэтхэр атырашIыхьанхэр тапэкIи къалэм щылъа­гъэкIотэщт. КъэкIорэ илъэсми ащ фэдэ чIыпIакIэхэр тиIэнхэ ылъэкIыщт.
Анцокъо Ирин.