Мы мафэхэм Адыгэ Республикэм и Лъэпкъ музей Iофтхьэбзэ гъэшIэгъон щыкIуагъ, ижъырэ лъэхъан зэрашIыщтыгъэм фэдэу чэщдэс щызэхащэгъагъ. Iофтхьабзэм икIэщэкIуагъ АР-м лъэпкъ IофхэмкIэ, IэкIыб къэралхэм ащыпсэурэ тилъэпкъэгъухэм адыряIэ зэпхыныгъэхэмкIэ ыкIи къэбар жъугъэм иамалхэмкIэ и Комитет.

Чэщдэсыр зэрищагъ филологие шIэныгъэхэмкIэ кандидатэу Нэгэрэкъо Казбек, ащ иIэпыIэгъугъэх Адыгэ къэралыгъо университетым истудентхэу ХьакIэмыз Сулиетрэ Пщыжъ Рэщыдэрэ.
Iофтхьабзэр къызэIуихыгъ Комитетым итхьаматэу Шъхьэ­лэхъо Аскэр.
— Адыгэхэм шэн-хэбзэ дахэу яIэхэр зыщыдгъэгъуп­шэхэ хъущтэп. Ахэм япхыгъэ Iофтхьабзэхэр илъэс заулэ хъугъэ республикэм зыщызэхатщэхэрэр. Мы мафэхэм адыгэ ыкIи урыс культурэр къизыIотыкIырэ зэхахьэхэр район зэфэшъхьафхэм ащэкIох. НыбжьыкIэхэр ижъыкIэ нэIуа­сэ, гущыIэгъу зыщызэфэхъущтыгъэхэ чэщдэсыр зыфэдагъэр ядгъашIэ тшIоигъу, ащ ыуж нэмыкI шэн-хабзэхэм япхыгъэ Iофтхьабзэхэр зэхэтщэнхэ мурад тиI. Мыхэм адыгэхэм ямызакъоу, нэмыкI цIыф лъэпкъхэм ащыщхэри къедгъэблагъэхэзэ тшIынхэ фае, — къыIуагъ Шъхьэлэхъо Аскэр.
Чэщдэсыр адыгэмэ сыди­гъуи ахэлъыгъ. Непэрэ мафэм ар ашIыжьырэп, ау адыгэ культурэм ащ чIыпIэу щыриIэр, пшъэрылъэу ыгъэцакIэщтыгъэ­хэр ныбжьыкIэхэм ­къафиIотагъ филологие шIэныгъэхэмкIэ докторэу, профессорэу Унэрэкъо Рае.
— Чэщдэсыр ныбжьыкIэ фэIо-фашIэу щыт. ХабзэкIэ — пшъэшъэ щыс, пшъэшъэ цIэрыIохэм яунэхэм ар ащызэхащэщтыгъ. Унагъом ис бзылъфыгъэ нахьыжъхэр ахэм яIэпыIэгъухэу ашъхьащыты­гъэх. Чэщдэсым кIалэхэри рагъэблагъэщтыгъэх. НыбжьыкIэхэр нэIуасэ щызэфэхъущтыгъэх, адыгэ джэгукIэхэмкIэ щыджэгущтыгъэх, пщынэ щеощтыгъэх, орэдхэр къыщаIощ­тыгъ, щысэмэркъэущтыгъэх. Пшъашъэхэр чэщдэсым щыпщэрыхьэщтыгъэх. КIалэмэ гъомылапхъэхэр къырахьылIэщтыгъэх. Нэф ошъыфэ зэхэсыщтыгъэх, — къыIуагъ Унэрэкъо Рае.
Джырэ уахътэм диштэу чэщ­дэсхэр пшIыхэмэ, ныбжьыкIэхэм зэрашIогъэшIэгъоныщтыр, мы Iофтхьабзэр ящэнэрэу зэрэзэхащэрэр ыкIи лIэужыкIэхэм яшэн-хабзэхэр ашIэнхэмкIэ мэхьанэ зэриIэр Унэрэкъо Рае къыхигъэщыгъ.

Непэ ныбжьыкIэхэм ныдэлъфыбзэр зэраIэкIэзырэр, адыгэ тарихъым, культурэм хэшIыкI икъу зэрэфырямыIэр, цIыф зэхэтыкIэ-хабзэхэр зэращыгъупшэрэр къыдалъытэзэ Iофтхьабзэр зэхащагъ. НыбжьыкIэ зэхэсым зэдэгущыIэгъухэм анэмыкIэу джэгукIэ шъуашэм илъэу щыIэныгъэм илъэныкъо зэфэшъхьафхэр къагъэлъэгъуагъэх.
Куп хэхьакIэр, сэлам хыкIэхэр, нэIуасэ узэрэзэфэхъущ­тыр, уизакъомэ, узэгъусэмэ узэрэуцущт-узэрэтIысыщт шIыкIэхэр, купым узэ­рэхэкIыжьыщтыр нэрылъэ­-
гъу къекIолIагъэхэм афэхъугъ. Нахьыжъыр сыдигъокIи джабгъум зэрэщытын фаер, хабзэм къызэриIорэмкIэ, бзылъфы­гъэм сыдигъокIи нахьыжъыныгъэр зэрэратырэр, джабгъум­кIэ зэрагъэуцурэр къафаIотагъ. Ау гъогум зэ­шъхьэгъусэхэр рыкIохэ ­зыхъукIэ, бзылъфыгъэр сэмэгумкIэ щытын зэрэфаер къыхагъэщыгъ.
Нэужым джэгукIэхэр агу къагъэкIыжьыгъэх. «Хэт къы­Iон, хэт къышIэн?» зыфиIорэм хырыхыхьэхэр нахь дэгъоу, нахьыбэу зышIэхэрэмкIэ щызэнэкъокъугъэх. Бырдж Миланэ джэгукIэм хабзэу хэлъхэм нэIуасэ афишIыгъэх.

Адыгэ шъуашэмрэ къа­шъомрэ къяшIэкIыгъэ хабзэхэр тарихъ шIэныгъэхэмкIэ кандидатэу, АКъУ-м икIэлэегъаджэу Цэй Заремэ ныбжьыкIэхэм къафиIотагъ. Къашъохэм тарихъэу апылъым щигъэгъозагъэх, ижъырэ къашъохэу джы къамышIыжьыхэрэр видеотехыгъэхэмкIэ къаригъэлъэгъу­гъэх.
Теуцожь районым, пщынаохэм я Адыгэ республикэ зэнэкъокъу мызэу, мытIоу текIоныгъэ къащыдэзыхыгъэ Тыгъужъ Джэнэт пщынэм къе­уагъ. Чэщдэсым Нэгэрэкъо Казбек орэд къыщиIуагъ.
Казбек адыгэ орэдыжъхэм хэшIыкI афыриI. «Жъыум» хэтыгъ. ИлъэсипшI фэдиз хъу­гъэу орэдыжъхэм алъыхъоу, ахэр зэригъашIэхэу, якъэбархэр къыгъотэу, джырэ технологиехэмкIэ тыритхэхэу, ишъыпкъэу Iоф ешIэ. Аспирантурэр IорIотэ шIэныгъэхэмкIэ къыухыгъ, гъэрекIо кандидатыцIэр къыгъэшъыпкъэжьыгъ. Орэдыжъи 100 фэдиз ежь къыIонэу зэригъэшIагъ. 1913-рэ илъэсым Париж къикIыгъэ операторхэм тыратхэгъагъэхэу Хьагъэудж Мыхьамэт иорэдыIо куп къыIоу орэд 30-м ехъу Париж дэт къэралыгъо тхылъеджапIэм ихъарзынэщ хэлъхэу къыхихыжьхи, тхылъыпIэм гущыIэхэр тыритхэжьыгъэх, а­­щыщхэр икIэрыкIэу къыIожьыгъэх. Ахэм ащыщэу орэдитIу къэзэрэугъоигъэхэр ригъэдэIугъэх.
Адыгэ псэлъыхъокIэ хабзэхэм афэгъэхьыгъэу нэужым Унэрэкъо Рае къэзэрэугъоигъэхэм гущыIэгъу афэхъугъ. ЧIэгъ-чIэлъыбзэкIэ зыфэе гупшысэхэр ныбжьыкIэхэм зэраIон зэралъэкIыщтыгъэр къафиIотагъ ыкIи студентхэр иIэпыIэгъухэу къагъэлъэгъуагъ.
Iофтхьабзэм гущыIэжъхэри къыщаIуагъэх, «Синан» зыфиIорэ орэдыр щыIугъ, къэшъуагъэх. Жюрим анахь дэгъоу зыкъэзыгъэлъэгъуагъэхэр къыхигъэщыгъэх.

ДЕЛЭКЪО Анет.
Сурэтхэр авторым иех.