Лъэпкъ зэфэшъхьафхэм зэгурыIоныгъэ азыфагу илъыным фэгъэхьыгъэ Урысые ныбжьыкIэ форумэу «Зэзэгъыныгъэмрэ зыкIыныгъэмрэ кIуачIэ къытэзытырэр» зыфиIорэр мы мафэхэм Мыекъопэ къэралыгъо технологическэ университетым щыкIуагъ.

Мыгъэ ар я 8-у зэхащэ. Iоф­тхьабзэм кIэщакIо фэхъугъэх мы апшъэрэ еджапIэмрэ АР-м лъэпкъ IофхэмкIэ, IэкIыб къэралхэм ащыпсэурэ тилъэпкъэгъухэм адыряIэ зэпхыныгъэхэмкIэ ыкIи къэбар жъугъэм иамалхэмкIэ и Комитетрэ. Мэфищэ форумыр кIуагъэ, офлайн ыкIи онлайн шIыкIэм тетэу нэбгыри 100 фэдиз ащ хэлэ­жьагъ.
Iофтхьабзэр къызэIуихызэ апшъэрэ еджапIэм ипрезидентэу ТхьакIущынэ Аслъан къыхигъэщыгъ мы форумым мэхьа­нэшхо зэриIэр, ныбжьыкIэхэм лъэпкъ зэгурыIоныгъэ азыфагу илъыным, патриотическэ пIуныгъэ ыкIи гушъхьэбаиныгъэ яIэным зэрафэIорышIэрэр къы­Iуагъ. Мыекъопэ къэралыгъо технологическэ университетым шъолъыр зэфэшъхьафхэм къарыкIыгъэ студентхэр бэу зэ­рэщеджэхэрэр, ныбжьыкIэхэм азы­фагу зэгурыIоныгъэ зэри­лъым лъэшэу зэрэрыгушхохэрэр къыхигъэщыгъ. Ахэр нахь зэпэ­благъэ зэфэзышIырэ Iофтхьа­бзэхэр ренэу апшъэрэ еджапIэм зэрэщызэхащэхэрэм ишIуагъэ къызэрэкIорэр къыкIигъэтхъыгъ. Нэужым лъэпкъ дипломатием-
кIэ ыкIи лъэпкъ культурэхэм язэпхы­ныгъэкIэ Гупчэм икъызэIухын лъапсэ фэхъугъэр къэ­зэрэугъоигъэхэм ащ къафиIо­тагъ. 1998-рэ илъэсым лъэпкъ дипломатиемкIэ кафедрэу ар агъэпсыгъагъ, нэужым Гупчэ ашIыжьыгъагъ. Непэрэ мафэм студент 50 фэдиз ащ къекIуалIэ.
— Лъэпкъ зыкIыныгъэм и Мафэ ехъулIэу мыщ фэдэ Iоф­тхьабзэ, хабзэ зэрэхъугъэу, зэ­хэтэщэ. Лъэпкъ зэфэшъхьаф­хэм ялIыкIо студентхэм ыкIи ныбжьыкIэ объединениехэм зэ­гурыIоныгъэ азыфагу илъыныр, зэкъотхэу лъэпкъ проект зэмылIэужыгъохэр агъэпсынхэр, яшIэныгъэхэм ахагъэхъоныр ары пшъэрылъ шъхьаIэу зыфэдгъэуцужьырэр. Форумым къыдыхэлъытагъэу мэфищым мэхьанэшхо зиIэ зэхахьэхэр зэ­хэтщэщтых, ахэм ащыщ терроризмэм ыкIи экстремизмэм къыткIэхъухьэрэ лIэужхэр апыщагъэ мыхъунхэм епхыгъэ Iоф­тхьабзэхэр. Къыблэ ыкIи Темыр Кавказ Федеральнэ шъо­лъырхэм къарыкIыгъэ экспертхэр, шъолъыр зэ­фэшъхьафхэм арыт апшъэрэ еджапIэхэм Iоф ащызышIэхэрэр тихьакIэх, джащ фэдэу Москва, Санкт-Петербург, Уфа, Казань пэIудзыгъэ шIыкIэм тетэу форумым къыхэ­лажьэх, — къы­Iуагъ Мыекъопэ къэралыгъо технологическэ университетым лъэпкъ дипломатиемкIэ ыкIи лъэпкъ культурэхэм язэ­пхыныгъэкIэ Гуп­чэм ипащэу Саид Мусхаджиевым.

Лъэпкъ дипломатием хэхъоныгъэ ышIынымкIэ Адыгеим пэрытныгъэ ыIыгъ. Илъэси 8-м къыкIоцI Коми къыщегъэжьагъэу Махачкала нэсэу ялIыкIо­хэр форумым къекIолIагъэх, республикэм апэрэу щыIагъэх. ЗэкIэмкIи Урысыем ишъолъыр 50-мэ къарыкIыгъэх, нэбгырэ миным ехъу ащ хэлэжьагъ. Мы проектым къызэрэдилъытэрэмкIэ, 2024-рэ илъэсым форумым изэхэщэн ыкIэм фэкIо. Аужырэ Iофтхьабзэу мыр щытыгъ, ау ащ къыщыуцущтхэп, проектыкIэ агъэхьазыры. «Дипломатием изэIухыгъэ еджэпIэ чан» зыфи­Iорэр проектэу «Фыщт» игъусэу щыIэныгъэм щыпхыращын му-
рад яI.
Урысые общественнэ движениеу «Лъэпкъ зэфэшъхьафхэм яныбжьыкIэхэм я Урысые Со­юз» зыфиIорэм и Адыгэ респуб­ликэ шъолъыр къутамэ ипащэу Будимир Юнатановым къызэри­IуагъэмкIэ, ныбжьыкIэхэм ямызакъоу, хабзэм икъулыкъу зэ­фэшъхьафхэм ялIыкIохэр зэрэ­хэлажьэрэр, нэмыкI шъолъыр­хэм къарыкIыгъэ экспертхэм яIофшIэн зэрэзэхащэрэр ашIогъэшIэгъонэу зэредэIугъэхэр къыIуагъ. Ежь къутамэми ныбжьыкIэхэмкIэ шIогъэ гъэнэфагъэ зыхэлъ Iофтхьабзэхэр зэрэзэхащэрэр къыхигъэщыгъ.
Iофтхьабзэм хэлэжьагъэхэм ащыщ общественнэ движениеу «Адыгэ Хасэм» иныбжьыкIэ къутамэ ипащэу Уджыхъу Айтэч.

— Непэрэ форумым тыкъызэрэрагъэблэгъагъэр тигуапэ хъугъэ. Адыгэ Хасэм иныбжьыкIэ къутамэ общественнэ щы­IакIэр шIогъэшIэгъон, мыщ фэдэ зэхахьэхэм тэркIэ мэхьанэ яI. Тикъэралыгъуи, тиреспублики лъэпкъ зэфэшъхьафхэм къа­хэкIыгъэхэр бэу щэпсэух. Ахэм язэгурыIоныгъэ, язэдэлэжьэныгъэ гъэпытэгъэнхэр неущырэ мамыр щыIакIэмкIэ пшъэрылъ шъхьаI. Тэ зэхатщэрэ Iофтхьабзэхэми адыгэхэм ямызакъоу, нэмыкI лъэпкъхэм къахэкIыгъэ ныбжьыкIэхэри къятэгъэблагъэх, ягуапэу хэлажьэх, — къыIуагъ Уджыхъу Айтэч.
Аужырэ форумыр гъэшIэ­гъо­нэу кIуагъэ. Мыщ хэлэжьагъэ­хэм IофшIэкIэ амалэу аIэ­кIэ­лъымкIэ зэдэгощагъэх, яшIошI­хэр къыраIотыкIыгъэх. Мэфищым форумым хэлажьэхэрэм Iэнэ хъураехэр, тематическэ площадкэхэр къакIухьагъэх. Зигъо Iофыгъохэм атегущыIа­гъэх.
Тарихъ шIэжьым ыкIи Урысыем и Къыблэ щыIэ апшъэрэ еджапIэхэм ачIэсхэм патриотическэ пIуныгъэ ахэлъыным фэшI ашIэхэрэм тематическэ пло­щадкэхэм ащыщ ащытегущы­Iагъэх. Тарихъ шIэныгъэхэмкIэ кандидатэу, Къыблэ федеральнэ университетым Кавказым фэгъэхьыгъэ ушэтынхэмкIэ и Гупчэ ипащэу Николай Трапш къэзэрэугъоигъэхэм гущыIэгъу афэхъугъ. Кавказым щыпсэухэ­рэм сыдигъокIи зыкIыныгъэ зэрахэлъыгъэр ащ къыхигъэ­щыгъ. Мыщ фэдэ Iофтхьабзэхэм ныбжьыкIэхэр зэрахэлажьэхэ­рэм ишIуагъэкIэ лъэпкъ дипломатием имэхьанэ зэрэхахъорэр, шIэныгъэу зэрагъэгъотырэм имызакъоу, ежь-ежьырэу зэгурыIоныгъэ лъэмыджыр агъэпсы зэрэхъурэр къыкIигъэтхъыгъ. Нэужым тарихъым фэгъэхьыгъэ доклад къышIыгъ.
Форумым къыдыхэлъытагъэу экстремизмэм ыкIи террориз­мэм ныбжьыкIэхэр ащыухъу­мэгъэнхэмкIэ шIэгъэн фаехэм зыщатегущыIэгъэхэ зэхэсыгъо яIагъ. Ащ хэлэжьагъ АР-м ­лъэпкъ IофхэмкIэ, IэкIыб къэралхэм ащыпсэурэ тилъэпкъэгъухэм адыряIэ зэпхыныгъэхэмкIэ ыкIи къэбар жъугъэм иамал­хэмкIэ и Комитет ипащэ игуа­дзэу Константин Щербаковыр. Iофтхьабзэм ипэублэ мы лъэныкъомкIэ зиIофшIэн дэгъоу зыгъэцэкIэрэ Саид Мусхаджие­вым Комитетым и Щытхъу тхылъ ритыжьыгъ.
НыбжьыкIэхэм язэхашIэ тэ­рэзэу гъэпсыгъэнымкIэ Форумым мэхьанэшхо зэриIэр къыхигъэщыгъ Къэбэртэе-Бэлъкъар социальнэ-гуманитарнэ университетым ипащэу Муслим Тамазовым.
— БзэджашIэхэм мафэ къэс шIыкIакIэхэр къаугупшыпсых, ныбжьыкIэхэр зэрэхагъэу­къощт­хэм ыуж итых. Ахэм зэращытыухъумэщтхэ шIыкIакIэхэр тэри дгъэпсынхэ фае. ЯцIыкIугъом къыщегъэжьагъэу яхэгъэгу шIу алъэгъоу, ятарихъ ашIэу ныбжьыкIэхэр гъэсэгъэнхэр на­хьыжъхэмкIэ типшъэрылъ. Къы­хэгъэщыгъэн фае мы аужырэ илъэсым патриотэу зызылъы­тэжьхэрэм япчъагъэ зэрэхэхъуа­гъэр, къэралыгъом зэхищэрэ Iофтхьабзэхэм яшIуагъэ къызэрэкIорэр ащ къегъэлъагъо. Непэ докладым сыкъеджэщт къодыеп, гумэкIыгъохэм ядэ­гъэзыжьынкIэ шIыкIэу щыIэхэм тызэдягупшысэщт, — къыIуагъ Муслим Тамазовым.
Лъэпкъ ыкIи дин зэгурыIоныгъэр Урысыем щыгъэпытэгъэнымкIэ амалэу щыIэхэм къатегущыIагъэх гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтым иIофышIэу Шъаукъо Асфаррэ АР-м и Лъэпкъ музей ипащэу Джыгунэ Фатимэрэ. Мы лъэныкъомкIэ Адыгеим щысэ тепхын зэрэфаер хагъэунэфыкIыгъ. Мыр Форумым иаужрэ Iофтхьабзэ хъугъэ.
ДЕЛЭКЪО Анет.
Сурэтхэр: Ольга Ефимова.