«Упсэ къеIэрэм ынэ еIэжь» еIо адыгэ гущыIэжъым. Нэмыц-фашист техакIохэм СССР-р зэрапхъоныр, зэбгырачыныр, советскэ цIыфхэр гъэрыпIэм игъэуцогъэнхэр ягухэлъэу тихэгъэгу къибэнэгъагъэх. Нэмыц Iэшъхьэтетхэм анахь мэхьанэ зиIэ чIыпIэхэр сыдигъуи янэплъэгъу итыгъэх. Темыр Кавказым ащкIэ чIыпIэ гупчэр ыIыгъыгъ.

Анахьэу лъэшэу техакIохэр зыкIэ­хъопсыщтыгъэхэр яфэныкъогъэ дэдэу щытыгъэ чIыдагъэр ары, ащ икъычIэщыпIэхэр – Мыекъуапэ, къалэу Грознэр, ыужыIоу Баку ядзэхэр аратIупщыхьанхэшъ, зэхащытIэнхэр, ащ ыуж Темыр КавказымкIэ икIынышъ, Закавказьем ыкIи ащ нахь чыжьаIоу Иран, чIыдагъэр зыщыхъоим арыхьанэу гугъэщтыгъ. Мы пстэуми къахэкIэу Кавказым 1942 – 1943-рэ илъэсхэм зыкъэухъумэжьыгъэнымкIэ ыкIи пыим текIотэгъэнымкIэ советскэ дзэхэм лъэбэкъушхохэр ашIыгъэх. «Эдельвейс» зыцIэ планыр пыим зэхигъэуцогъагъ. Нэмыц-техакIохэм ямурадыгъ къалэу Ростов икъыблэ-­къокIыпIэкIэ къикIынхэшъ, тисоветскэ дзэхэр къэухъурэигъэнхэр ыкIи гъэкIодыгъэнхэр, Темыр Кавказыр зыIэкIэгъэ­хьэгъэныр, етIанэ Кавказ къушъхьэтх ШъхьаIэр къыдаухьанышъ, Новороссийскэ ыкIи ТIуапсэ штэгъэнхэр, ащ ыуж Грознэр ыкIи Баку къызIэкIагъэхьанхэр, Кавказ къушъхьэтхыр зэпачынышъ, Тбилиси, Кутаиси ыкIи Сыхъум арыхьанхэр, Закавказьем ыуж хы ШIуцIэ флотым ибазэ ыштэныр ыкIи хы ШIуцIэм тетыгъор щиубытыныр.
Бэдзэогъум и 25-м, 1942-м тидзэхэр псыхъоу ДонкIэ къызэкIэкIонхэ, къалэу Ростов-на-Дону къабгынэн фаеу хъугъа­гъэ. Джащыгъум Дон исэмэгубгъу пыим зыщигъэпытэгъагъ. Щэч хэмылъэу, фашистхэр Iэшэ-шъуашэкIи, дзэ кIуачIэмкIи зэтегъэпсыхьэгъагъэх. Ащ къыхэкIэу шышъхьэIум и 5-м — Тихорецкэ, и 9-м – Мыекъуапэ, и 12-м – Краснодар аштэгъагъэх. Ауми, нэмыц командованием хигъэунэфыкIыщтыгъ советскэ цIыфхэм щэIэгъэшхо ахэлъэу къиныгъо пстэур зэрэзэпачырэр, аужырэ щэр рагъэкIыфэ зэрэзаохэрэр… ШышъхьэIу мазэм ыгузэгу Новороссийскэ ыкIи Таманскэ хыгъэхъунэныкъор, Анапэ, Налщык аштэгъагъэх.
Мы зэо мэшIо лъэшыр тидзэхэм нахь къагъэупэбжьэн залъэкIыгъэр Орджоникидзе ихьанэ-гъунэ нэсыгъэхэу ары: тидзэхэм мы чIыпIэм нэмыц танк дивизии 2 щызэхакъутагъ, джы пыим зыкъиухъумэжьын фэягъ. Кавказ къушъхьэтх ШъхьаIэм ылъапэ дэжь езэрэфылIагъэх ыкIи пыим ащ нахьыбэ кIуа­пIэ ратыжьыгъэп.
Сталинград дэжь тидзэхэм пыир зэрэщызэхакъутагъэми ишIуагъэ лъэшэу къэкIуагъ. Лъэныкъо зэфэшъхьафхэмкIэ къикIыхэзэ, тидзэхэр зэкъоуцуагъэх ыкIи нэмыц техакIохэр Кавказ къушъхьэтх ШъхьаIэм рафызылIэныр афэукIочIыгъ.
1943-рэ илъэсым, щылэ мазэм и 24-м Мэздэгу, Пятигорскэ, Армавир тидзэхэм шъхьафит ашIыжьыгъэх, мэзаем и 12-м Краснодар шъхьафит ашIыжьыгъ.
1943-рэ илъэсым игъэмафэ къыщыублагъэу Iоныгъом ыкIи чъэпыогъум икъихьагъум зэо плъырхэр советскэ дзэхэм фашистыдзэхэм арашIылIагъэх. Iоныгъом и 16-м – Новороссийскэ, чъэ­пыогъум и 3-м — къалэу Тамань, чъэпыогъум и 9-м — Таманскэ хыгъэхъунэныкъор пыим къытырахыжьыгъ ыкIи Темыр Кавказым техэкIо-хъункIакIохэр рафыжьхи, Кавказыр шъхьафит ашIы­жьыгъ.
Кавказым щыкIогъэ заом текIоны-
гъэр тисоветскэ дзэкIолIхэм къызэрэщыдахыгъэр дзэ-политикэ мэхьанэшхо зиIагъ, пыим игухэлъ бзаджэхэр къыдэхъугъэхэп. Хы ШIуцIэ флотыри, чIыдэгъэ къычIэщыпIэхэри къызэтырагъэнагъэх.
Кавказым пае кIогъэ заор, Ленинград щащэчыгъэ хьазабым фэдэ хьазыр, ау тихэгъэгу икомандование ыкIи тисоветскэ дзэкIолIхэр псэемыблэжьыгъэх, апсэкIэ напэр аухъумагъ.
Мамырыкъо
Нуриет.