Илъэситф фэдиз хъурэ зэпыугъо ужым Хэгъэгу джэгушхо Адыгеим щыкIуагъ. Тишъолъыр, Къэрэщэе-Черкес, Къэбэртэе-Бэлъкъар республикэхэм ямызакъоу, хэхэс адыгэхэри ащ къеблэгъагъэх. Дунэе мэхьанэ зиIэ Iофтхьэбзэшхом икIэщакIо хъугъэ республикэ Адыгэ Хасэр.

ЛIымыщэкъо Рэмэзан — АР-м и Адыгэ Хасэ итхьамат:
— Хэгъэгу джэгу зэрэтшIырэр апэрэп. Джаш фэдэу ар къош республикэхэми ащызэхащэщтыгъ, ау ковидым ыуж зэредгъэкIокIыгъэр апэрэ ыкIи КъБР-ми, КъЧР-ми чэзыу-чэзыоу ар лъагъэкIотэщт. Непэ тиныбжьыкIэхэм шъуашэр, къа­шъор, мэкъамэхэр якIасэх. Ащ екIолIакIэу иIэри адыгэ шэн-хабзэм тетэу зэрэбгъэцэкIэн фаер алъэгъунэу ары тызыфаер. Джащ фэдэу тыди щыIэ тиныбжьыкIэхэр зэрэшIэнхэмкIэ, ныбджэгъуныгъэ азыфагу илъынымкIэ мэхьанэшхо иIэу сэлъытэ.
МэщфэшIу Нэдждэт — Дунэе Адыгэ Хасэм итхьаматэ иупчIэжьэгъу, Хэ­гъэгу джэгушхом и Хасэ итхьамэтагъ:
— Адыгэм ушъхьагъубэкIэ ешIы джэгур. Ащ къикIырэр — джэгум тихабзэ илъэныкъо пстэури епхыгъ: цIыфхэр зэрэзэхэтыщтхэр, узэрэзэдэзекIощтыр, бзылъфыгъэмрэ хъулъфыгъэмрэ язэфыщытыкI, укъызэрэзэдэшъощтыр… «Хабзэ» зыпIокIэ, ащ хэхьэрэ пстэури джэгум хэплъхьан олъэкIышъ, ар ныбжьыкIэмэ алъыдгъэIэсын фае.
Рэмэзанрэ Нэдждэтрэ адырегъаштэ Къэрэщэе-Черкес Республикэм и Адыгэ Хасэ итхьаматэу, Дунэе Адыгэ Хасэм итхьаматэ игуадзэу Аслъаныкъо Алый. НыбжьыкIэ купышхо, нэбгырэ 40 игъусэу ар Адыгеим къэ­кIуагъ. Адыгэхэм ямыза­къоу, абазэхэри акIыгъугъэх.
— Мыщ фэдэ зэхэхьэ-зэкIэлъыкIом ныбжьыкIэхэмкIэ мэхьанэшхо иI. Ащ иамалкIэ нэIуасэ зэфэхъух, ныбджэгъуныгъэр азыфагу илъ мэхъу. Арышъ, тызэIукIэнымкIэ мыщ фэдэ ушъхьагъу дахэхэр нахьыбэу тищыкIагъэх, лIэужыкIэхэм нахь чанэу тадэлэжьэн фае, шэн-хабзэхэр, лъэпкъым уасэ зыфишIырэ зэхэтыкIэм фэдгъэнэIосэнхэ, анэдгъэ­сын фае, — еIо ащ.
Адыгэ джэгу хабзэм тетэу пшъэшъэ ыкIи кIэлэ къэшъуакIохэм ячIыпIэхэр аубытыгъэх, нахьыжъхэм апае тIысыпIэхэр агъэпсыгъагъэх. «Зыгъэлъат», «Ислъамый», «ХьакIулащ», нэмыкI къэшъуаби джэгум къыщашIыгъэх. Ткъош абхъазхэм якъашъуи хана­гъэп. Сыдэущтэу ныбжьыкIэхэр пчэгум къытехьэхэра, текIыжьыхэра, кIалэм пшъашъэр сыдэущтэу къытырищэра, къашъор сыд фэдэу къашIыгъа — мыхэмкIэ ыкIи нэмыкIыбэхэмкIэ къэшъуакIохэм яIэпэIэсэныгъэ осэшI купыр лъыплъагъ. Ащ фэдизым уахэдэныр къиныгъэми, сыхьатиплI къэшъоным ыуж зэфэхьысыжьхэр шъхьэ­ихыгъэ къашIыгъэх, кIэлэ ыкIи пшъэ­шъэ къэшъуакIохэр къыхахы­гъэх, Пшъэшъэ гъэшIуагъэр агъэнэфагъ.
Апэрэ чIыпIэр афагъэшъошагъ Мыекъуапэ щыщ Бахъукъо Амиррэ Къэрэщэе-Щэрджэсым къикIыгъэ Аделина Мисяковамрэ. ЯтIонэрэ хъугъэх Къэбэртэе-Бэлъкъарым щыщ Быв Ирэнэрэ шапсыгъэ кIалэу Кобж Руслъанрэ. КIэлэ къэшъуакIохэмкIэ я 3-рэ чIыпIэр ыхьыгъ Сирием къи­кIыжьыгъэу Налщык щыпсэурэ Чэсэбый Мухьамэд. ПшъашъэхэмкIэ ащ игъус Мыекъуапэ щыщ Быщтэкъо Алинэ.
ШIухьафтын шъхьаIэр — «Пшъэшъэ гъэшIуагъ» зыфиIорэ цIэ лъапIэр къы­лэжьыгъ Мыекъуапэ щыщ Сихъу Ланэ. Адыгэ хабзэм тетэу пшъэшъэ паIор ащ щалъагъ, дэжъые быракъри фагъэ­шъошагъ.
Сихъу Лана — Хэгъэгу джэгу­шхом и «Пшъэшъэ гъэшIуагъ».
— Шъыпкъэр пIощтмэ, сыкъыхахынэу сшIагъэп. Лъэшэу сигуапэ хъугъэ. Адыгэ къашъом спсэ хэлъ, сикIэсэ дэд. Сыкъэ­шъо ыкIи сыкъэ­шъощт.
Хэгъэгу джэгушхор адыгэм сыди­гъуа зызэхищэщтыгъэр?
Хэгъэгу е, нэмыкIэу къэпIон хъумэ, Хэгъэшъо джэгур адыгэ лъэпкъым ижъы­рэ джэгу къызэрыкIом нахьи нахь игъэ­кIотыгъэу ашIыщтыгъ, тыдэ щыIэ адыги рагъэблагъэщтыгъ.
Унэрэкъо Рай — филологие шIэныгъэхэмкIэ доктор, профессор:
— «Хэгъэшъо джэгу» ыIомэ, ыцIэ къыуеIо къикIырэр. Шъолъырым ис адыгэр зэкIэ зэфащэсыти, джэгушхо ашIыщтыгъ. Мэфищ, тхьамафэ ипIалъэу ар зэхэтыщтыгъ. Сыд зыфэгъэхьыгъагъэхэр ащ фэдэ джэгухэр? Ар зэфэшъхьаф: цIыф цIэрыIо горэм пае, ар агъэшIонэу зэхащэщтыгъ е кIэухышIу зыфэхъугъэ хъу­гъэ-шIагъэ горэ джэгукIэ хагъэунэфыкIыщтыгъ. Чылэ горэм лэжьыгъэ гъэбэжъу Iуихыжьыгъэмэ, ари ушъхьагъу хъун ылъэкIыщтыгъ. Бжъэдыгъум, Шапсыгъэм ыкIи адырэ шъолъырхэм ячылагъохэм къарыкIыгъэхэр хэлажьэщтыгъэх. Къэбарэу щыIэхэм къахэлыдыкIы Хьатраммэ я Пакъэ орэд зыфаусым Хэгъэшъо джэгу зэрэфашIыгъагъэр. Пшъэшъэ цIэрыIоу щытыгъ ар. Зэрэдахэм имызакъоу, хэхьэкIэ-хэкIыкIэр ышIэу, гущыIэным тегъэпсыхьагъэу, Iушэу, бэлахьэу къа­шъоу, бэ фызэблэкIэу. ДжэгуакIохэм ар агъашIо ашIоигъоу фашIэмэ хъущтым егупшысэхэзэ, орэд фаусымэ нахьышIоу алъытагъ. Пакъэм орэд зэрэфызэхалъхьагъэр, джэгуакIохэр къызэрэфакIохэрэр къызфаIопщым, ичылэ дэс нахьыжъхэм кьэбарыр анигъэсыгъ ыкIи хьакIэхэм зэрэкъуаджэу апэгъокIыгъ, Хэгъэшъо джэгушхо ашIыгъ. Пчэгум пшъашъэр къыращи, джэгуакIохэри къэтIысхи орэдыр къаIуагъ. Ащ дэжьым унашъо ашIыгъ нысэщэ джэгу зыхъукIэ а орэдымкIэ нысэр къыращынэу, Хэгъэшъо джэгу зыхъукIэ, ащкIэ къагъэшъонхэу, хъярыр заухыкIэ, удж орэдышъо иIэшъ, удж къыдешIэнхэу. Къэбарым джары къызэритырэр.
ДжэгокIо фестиваль
Хэгъэгу джэгушхом къыдыхэлъыта­гъэу ДжэгокIо фестиваль рекIокIыгъ. Мыгъэ ар ятIонэрэу зэхащагъ. Апэрэр гъэрекIо Улапэ щыкIуагъ. Джы мы илъэсым хэмы­ушъхьафыкIыгъэу, Хэгъэшъо джэгум дыхэтэу ар кIуагъэ. ПстэумкIи хьатыекIо нэбгыриплI ащ хэлэжьагъ. Ахэр рес­публикэм ирайониплIымэ къарыкIыгъэхэ Мерэм Аскэрбый, ХъокIон Зураб, Къэр­дэн Адам ыкIи Аббэсэ Долэт. Ахэр чэзыу- чэзыоу зэхъожьхэзэ Хэгъэгу джэгур зэращагъ, цIыфхэр агъэчэфы­-гъэх, хабзэм тетэу хъярыр рагъэкIокIыгъ.

ХъокIон Зураб — зэлъашIэрэ хьатыякIу (Адыгэкъал):
— ХьатыякIор — хэти икIу, тыдэ кIуа­гъэми, яеу къычIэкIыжьы. Ар — сэры. ЕтIани, тыдэ сыкIуагъэми, ащыщ зысэшIы, хьакIэ сыхъурэп. Мы фестивалыр игъо дэдэу зэхащэ. НэIуасэ тызэрэзэфишIырэм, тызэрэзэхищэрэм имызакъоу, анахьэу тынаIэ зытетыдзэн фаер къытегъэлъэгъу: къэшъуакIохэмкIи, джэгум еплъынэу къекIолIагъэхэмкIи, тэркIи. Тэ джэгум идэхагъэ къэдгъэлъэгъон фае.
ДжэгокIо фестивалым икIэщакIу АР-м культурэмкIэ и Министерствэрэ Адыгеим Лъэпкъ культурэмкIэ и Гупчэрэ. Ащ «ДжэгуакIокIэ» зыкIеджагъэхэр ащ иинститут хэхьэрэ сэнэхьатхэм зарагъэу­жьыжьыныр ары. ХьатыякIор ахэм ащыщ.
Ацумыжъ Ляна — АР-м культурэмкIэ и Министерствэ иIофышI:
— ХьатыякIор джэгум ыгупч. Ащ хъя­рыр зэрэригъэкIокIыщтым мэхьанэшхо иI. Сэмэркъэу фэдэзэ, а уахътэм хэбзэ теубытагъэу исэнэхьат къыдыхэлъыта­гъэр ымыукъоу джэгур зэрещэ, цIыфхэр егъэ­чэфых. Арышъ, фестивалымкIэ ижъырэ лъэпкъ хэбзэ дахэм зетэгъэужьыжьы.
Фестивалым зэнэкъокъуныгъэ хэлъэп. Хэгъэгу джэгушхом ыкIэм хьатыекIо нэбгыриплIэу хъярыр зезыщагъэхэм АР-м культурэмкIэ иминистрэу Аулъэ Юрэ щытхъу тхылъхэмрэ шIухьафтынхэмрэ афигъэшъошагъэх. Джащ фэдэу IэпэIасэхэм якъэгъэлъэгъонэу джэгум къыдыхэлъытэгъагъэм хэлэжьагъэхэми ацIэхэр къыраIуагъэх, дипломхэр аратыгъэх. Ахэм ахэтыгъэх Тыркуем къикIыгъэ адыгэ бзылъфыгъэ IэпэIасэхэу Тхьац Щенесер, Кучба Эсен ыкIи Мамхыгъэ Салиха.
Адыгэм идунайкIэ хъугъэ-шIэгъэ ин хъугъэ Хэгъэгу джэгушхор, зэрэхабзэу, удж хъурайкIэ зэфашIыжьыгъ. Хъярым хэлэжьагъэхэр зэкIэ пстэури зэфэзыщэрэ къашъом къызэдытехьагъэх. Хэгъэшъо джэгум щыхадзыгъэ Пшъэшъэ гъэшIуагъэр пчэгум къытыращагъ Дунэе Адыгэ Хасэм итхьаматэ иупчIэжьэгъоу, Хэгъэгу джэгушхом и Хасэ итхьамэтагъэу МэщфэшIу Нэдждэтрэ хьатыякIоу Аббэсэ Долэтрэ.
Анцокъо Ирин.