Лъэпкъ проектхэмрэ къэралыгъо программэхэмрэ, джащ фэдэу Президентэу Владимир Путиным Федеральнэ ЗэIукIэм фигъэхьыгъэ Тхылъым къыщигъэнэфэгъэ пшъэрылъхэм ягъэцэкIэн зэрэкIорэр АР-м иминистрэхэм я Кабинет иIэгъэ зэхэсыгъом зыщытегущыIагъэ­хэм ащыщых. Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат пшъэрылъ зэрэфишIыгъэм тетэу ар зэрищагъ АР-м иминистрэхэм я Кабинет и Тхьаматэ игуадзэу ЛIыхэсэ Махьмуд. АР-м и Къэралыгъо Совет – Хасэм и Тхьаматэу Владимир Нарожнэр ащ хэлэжьагъ.

Пшъэрылъхэр гъэцэкIагъэ зэрэхъухэрэр
АР-м иминистрэхэм я Кабинет и Тхьаматэ игуадзэ къызэриIуагъэмкIэ, УФ-м и Президент къыгъэуцугъэ пшъэ­рылъхэр гъэцэкIагъэ зэрэхъухэрэм республикэм и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат лъэшэу ынаIэ тырегъэты. Ады­геим иэкономикэ чIыпIэшхо щеубыты мэкъу­мэщым. УФ-м и Президент къыгъэуцугъэ пшъэрылъхэм къыдыхалъытэ агропромышленнэ комплексым ылъэныкъокIэ къахьыжьырэр нахьыбэ шIыгъэныр. Ащ пае Адыгеим амал зэфэшъхьафхэр щагъэфедэх. Ахэм ащыщых мэкъумэщ мэхьанэ зиIэ чIыгухэр нахь дэгъоу гъэ­федэгъэнхэр ыкIи мелиорацием зегъэ­ушъомбгъугъэныр.
АР-м мэкъу-мэщымкIэ иминистрэу Къуанэ Анзаур къызэриIуагъэмкIэ, шъо­лъыр проектэу «Мэкъумэщ мэхьанэ зиIэ чIыгухэр нахь игъэкIотыгъэу гъэфедэгъэнхэр ыкIи мелиорацием зегъэушъом­бгъугъэныр» зыфиIорэм къыдыхэлъытагъэу а Iофтхьабзэм пэIуагъахьэрэ ахъщэм изы Iахь къафалъэгъужьы субсидиехэмкIэ. 2019-рэ илъэсым къыщыублагъэу 2024-рэ илъэсым нэс сомэ миллиони 141,6-рэ къафыхагъэкIыгъагъ. 2019-рэ илъэсым къыщыублагъэу 2023-рэ илъэсым нэс мелиорацием къыхиубытагъэр чIыгу гектар 1860-рэ. 2024-рэ илъэсым чIыгу гектар 267,64-рэ фэдизым нагъэсыщт. 2025-рэ илъэсымкIэ а Iоф­тхьабзэхэр чIыгу гектар 662-мэ ащызэрахьанхэу агъэнэфагъ. А пстэуми адакIоу республикэм щагъэунэфыгъэх хъызмэт­хэу псы къэкIуапIэхэм нахь апэбла­гъэу щытхэр. Мелиорацием ипроектрэ пындж­лэжьыным ихэхъоныгъэ ипрограммэрэ атегъэпсыхьагъэу нахь игъэкIотыгъэу мэкъу-мэщым къыщызфагъэфедэнхэу ахэр агъэнэфагъэх.
КъызэрэхагъэщыгъэмкIэ, мы илъэсыр огъулэу зэрэщытыгъэм нафэ къышIыгъ мелиорацием тапэкIи зегъэушъомбгъугъэным мэхьанэшхо зэриIэр. А проект­хэр гъэцэкIагъэ зыхъухэкIэ, чIыгулэжьхэми лэжьыгъэу къахьыжьырэр нахьыбэ хъущт ыкIи мэкъу-мэщымкIэ къызфагъэ­федэрэ шIыкIэ-амалхэми ахэхъощт. ЛIыхэсэ Махьмуд къыхигъэщыгъ АР-м и ЛIышъхьэ ынаIэ лъэшэу зытыригъэтырэ проектым мэхьанэшхо зэриIэр ыкIи мелиорацием иIофыгъохэм нахь игъэ­кIотыгъэу атегущыIэнхэм пае дэкIыгъо зэхэсыгъо зэхащэнэу пшъэрылъ къафишIыгъ.
УФ-м и Президент ипшъэрылъхэм ягъэцэкIэн къыхиубытэрэ лъэныкъо шъхьаIэхэм зыкIэ ащыщ псауныгъэр къэухъумэгъэныр. Адыгеим и ЛIышъхьэ мызэу, мытIоу къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, республикэм медицинэм ифэIо-фашIэхэр нахьышIоу щызэхэщэгъэнхэмкIэ Iоф­тхьэбзэ зэфэшъхьафыбэ щызэрахьэ: IофышIэхэр зэримыкъухэрэм епхыгъэ Iофыгъохэр зэшIуахых, Iэзэным ылъэныкъокIэ уахътэм диштэрэ амалыкIэхэр агъэфедэх, Iэзэгъу уцхэм апае ахъщэ къафыхагъэкIы, IэзапIэхэм мылъку, техникэ лъэныкъомкIэ язытет нахьышIу ашIы, псауныгъэм икъэухъумэн къыхиубытэрэ псэуалъэхэр агъэцэкIэжьых ыкIи кIэхэр ашIых.
АР-м псауныгъэм икъэухъумэнкIэ иминистрэу Мэрэтыкъо Рустем къызэриIуагъэмкIэ, республикэ программэр гъэцэкIагъэ хъуным пае 2021- 2023-рэ илъэсхэм оборудованиякIэ, автомобильхэр къащэфыгъэх, псауныгъэм икъэухъу­мэн епхыгъэ псэолъи 6 ашIыгъ ыкIи 6 агъэцэкIэжьыгъ. 2024-рэ илъэсым псэолъи 7-мэ япхыгъэ IофшIэнхэр агъэцакIэх. Врач амбулатории 5-мэ яшIын аублагъ. Ахэр илъэсэу къихьащтым атыщтых. Джащ фэдэу 2025-рэ илъэсым амбулаториитIу ашIынэу рахъухьагъ. ПсэупIэу Инэм IэзапIэ щашIы, къутырэу Гавердовскэм врач амбулаториер шIэхэу къыщызэIуахыщт. Мы лъэхъаным АР-м ипэублэ звено игъэкIэжьын иреспубликэ программэу 2026 – 2030-рэ илъэсхэм ателъытагъэм изэхэгъэуцон макIо. Ащ къызэрэдилъытэрэмкIэ, псауныгъэм икъэухъумэн епхыгъэ псэолъэ 49-мэ игъэкIотыгъэ гъэцэкIэжьын IофшIэнхэр арашIылIэщтых, псэолъэ 37-рэ кIэу ашIыщт.
Цифрэ технологиехэм япхыгъэ Iоф­шIэнхэри лъагъэкIуатэх: телемедицинэ консультациехэр ашIых, электрон шIыкIэм тетэу регистратурэхэм IофшIэныр ащызэхащэ, медицинэ электрон документхэм яреестри зэхагъэуцо ыкIи нэмыкI Iофтхьабзэхэр зэрахьэх. ПэIу­дзыгъэ шIыкIэм тетэу врачэу зыфаехэм адэжь зарагъэтхын алъэкIы хъугъэ, контакт-гупчэ 122-мкIи зарагъэтхын алъэкIы. Мы илъэсыр къызихьагъэм къыщыублагъэу цIыфхэу закъыфэзгъэзагъэхэм япроцент 68-р джащ фэдэ контакт-гупчэхэмкIэ атхыгъэх, врачыр яунэ къэкIоным кIэлъэIугъэр проценти 10.
2024-рэ илъэсым «мэкъэ IэпыIэгъу» зыфиIорэ шIыкIэр къызфагъэфедэу рагъэжьэщт. Операторхэм яIофшIэн ащ къыгъэпсынкIэщт ыкIи закъыфэзгъа­зэхэрэм япроцент 50 фэдизмэ япхыгъэ лъэIу тхылъхэм Iоф адашIэщт.

Ушэтынхэм якIэуххэр
Адыгеим гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэ­м­рэкIэ иминистрэу Евгений Лебедевым еджапIэр къэзыухыхэрэм якъэралыгъо кIэух аттестацие зэфэхьысыжьэу фэхъу­гъэр къыIотагъ.
Ащ къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, мы илъэ­сым аттестацием нэбгырэ 1900-рэ хэлэжьагъ, ахэм ащыщэу мыгъэ еджапIэр къэзыухыгъэхэр нэбгырэ 1774-рэ зэрэхъу­хэрэр. ЗыкI ушэтынхэм нафэ къызэрашIыгъэмкIэ, нэбгыри 10 балли 100 къэзыхьыгъэхэр, ахэр зэкIэ Мыекъо­пэ еджапIэхэм ачIэсыгъэх. ХэпшIыкIэу баллыбэ къэзыхьыхэрэм япчъагъэ хэхъо. Естественнэ-хьисап лъэныкъомкIэ ушэтынхэм якIэуххэр нахьышIу хъугъэх. Хьисапымрэ физикэмрэкIэ гурыт баллыр 10-кIэ нахьыб. Ау гуманитар лъэныкъом­кIэ гурыт баллым къыкIичыгъ. Медаль къэзыхьынэу фэягъэхэм япроцент 16-мэ къадэхъугъэп, зыкI къэралыгъо ушэтынхэмкIэ яшIэныгъэхэм ар къагъэшъыпкъэ­жьыгъэп.
УФ-м и Президент пшъэрылъ зэрафишIыгъэм тетэу икIэрыкIэу ушэтыныр атыжьыным иамал мы илъэсым щыIагъ. АдыгеимкIэ нэбгырэ 410-мэ ар къызфагъэфедагъ, ахэм ащыщэу 283-мэ къафагъэуцугъагъэр нахь дэгъу ашIын алъэкIыгъ. Нэбгыри 115-мэ ащ ишIуагъэкIэ амал яIэ хъугъэ ядокументхэр апшъэрэ еджапIэхэм аратынымкIэ. Мыекъопэ гимназиехэм ачIэс пшъэшъи­тIумэ медальхэр къахьын алъэкIыгъ икIэрыкIэу ушэтыныр затыжьым балл пчъагъэу яIэм нахь зыкъызэриIэтыгъэм ишIуагъэкIэ. Джащ фэдэу къэралыгъо аттестациеу-9-м икIэуххэми ахэплъа­гъэх. Министрэм къызэриIуагъэмкIэ, кIэлэе­джакIохэм шIэныгъэ дэгъу къагъэлъэ­гъуагъ, ау бжыхьэм ушэтынхэр зытыжьын фаеу хъущтхэри къахэкIыгъэх.
Саугъэтхэм
якъэухъумэн
Къэлэгъэпсынымрэ архитектурэмрэ ясаугъэтхэр къэухъумэгъэнхэм иIофыгъуи шъхьафэу тегущыIагъэх. Владимир Путиным Федеральнэ ЗэIукIэм фигъэ­хьыгъэ Тхылъым игъо щафилъэгъугъ Урысыем щыпсэурэ цIыф лъэпкъхэм якультурнэ кIэн къыхиубытэрэ псэуалъэ­хэм якъэухъумэнкIэ пIэлъэ кIыхьэм телъытэгъэ программэ зэхагъэуцонэу. Адыгеим ихэбзэ къулыкъухэм а Iофыгъохэм лъэшэу анаIэ атырадзагъ. АР-м и ЛIышъхьэ пшъэрылъ къызэрафишIыгъэм тетэу Мыекъуапэ ижъырэ теплъэу иIагъэр зыпкъ игъэуцожьыгъэнымкIэ Iофтхьабзэхэр зэрахьэх. Пушкиным и Унэ игъэкIотыгъэ гъэцэкIэжьынхэр рашIылIагъэх, травматологическэ IэзапIэр зычIэтыгъэ тарихъ унэм ышъхьэ зэблахъугъ. Концерт залэу «Налмэсыр» зычIэт унэри агъэцэкIэжьы. Ар культурнэ кIэным ипсэуалъэхэм ахахьэрэп, ау архитектурнэ ыкIи тарихъ шIогъэшхо иI.
Республикэм икультурнэ кIэн къыхиубытэрэ псэуалъэхэм якъэухъумэнкIэ ыкIи ягъэфедэнкIэ ГъэIорышIапIэм ипащэу ЦIыпIынэ Рустем къызэриIуагъэмкIэ, къэлэгъэпсынымрэ архитектурэмрэ ясаугъэт 49-рэ республикэм ит. Ахэм ащыщэу 42-р Мыекъуапэ дэт. 2023-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу республикэ мэхьанэ зиIэ культурнэ кIэным ипсэолъэ заулэ зыпкъ игъэуцожьыгъэнымкIэ Iоф­шIэнхэр ащагъэцакIэх: чIычIэгъ Iэзэгъу­псыхэмкIэ зыщяIазэхэрэ унэр, медицинэ колледжыр, пчыхьэ еджапIэу N 1-р. УФ-м зыкъэухъумэжьынымкIэ и Министерствэ республикэ мэхьанэ зиIэ культурнэ кIэным ипсэуалъэу «Зиньковецкэм и Ун (офицерхэм я Ун)» зыфиIорэр зыпкъ игъэуцожьыгъэнымкIэ IофшIэнхэр зэшIуехых. Джыри псэолъэ заулэхэм япхыгъэ проект-сметэ тхылъхэр мы лъэхъаным зэхагъэуцо: респуб­ликэ гъэзетхэм яредакциехэр зычIэт унэр, къэлэ гупчэм ит унитIоу ыпэкIэ кIэлэцIыкIу цэ IэзапIэ ыкIи МВД-м иеу щытыгъэхэр.
IофшIэн
ягъэгъотыгъэныр
АР-м иминистрэхэм я Кабинет изэхэ­сыгъо щыхэплъагъэх республикэ къэралыгъо программэу «ЦIыфхэм IофшIэн ягъэгъотыгъэныр» зыфиIорэм. 2024-рэ илъэсым иапэрэ кIэлъэныкъо зэшIуахыгъэхэм къащыуцугъ АР-м и ГъэIорышIапIэ ипащэу Галина Цыганковар. Илъэс­ныкъом цIыфэу закъыфэзгъэзагъэхэм япроцент 55,5-рэ фэдизмэ гупчэхэм IофшIэн арагъэгъотыгъ. Къызфагъэфедэн алъэкIыщт чIыпIэ нэкIхэу щыIэхэм ягъэ­унэфын зызэхащэм къызэрэчIэкIыгъэмкIэ, рабочэ чIыпIэ нэкIэу щыIэр мини 5-м ехъу.
Федеральнэ проектэу «ЦIыфхэм Iоф­шIэн ягъэгъотыгъэныр» зыфиIорэм къыд­ыхэлъытагъэу мы илъэсым сэнэхьат егъэджэныр афызэхащэнэу нэбгыри 155-мэ ялъэIухэм адырагъэштагъ. ПIэлъэ гъэнэфагъэкIэ Iоф ашIэн амал аратыгъ нэбгырэ 1381-мэ. IофшIэн зымыгъотыхэрэм ащыщэу нэбгыри 138-мэ ежь яунэе Iоф рагъэжьагъ. ЛIыхэсэ Махьмуд пшъэрылъ афишIыгъ хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием иветеранхэм ыкIи ахэм яунагъохэм арысхэм IофшIэн ягъэгъотыгъэнымкIэ икъоу анаIэ атырагъэтынэу.
АР-м и ЛIышъхьэ ипресс-къулыкъу къытыгъэ къэбархэмкIэ
Тхьаркъохъо Сафыет.