УФ-мкIэ «Лъэпкъ творчествэм изаслуженнэ коллектив», «Черкес FM-м» и Жъуагъу, къэралыгъо мэхьанэ зиIэ телепроект инэу «Поем на кухне всей страной» зыфиIорэм хэлэжьагъ, Урысыем и Къыблэ итворческэ куп­хэм язэнэкъокъоу ВДНХ-м щыкIуагъэм текIоныгъэр къыщыдихыгъ — мыхэр лъэпкъ жэрыIо-этнографическэ ансамблэу «Ащэмэзым» аужырэ илъэсым къыдэхъугъэхэр ары ныIэп.

Непэ «Си Пакъ» зыпIокIэ, нэм къыкIэуцорэр лъэпкъ жэ­рыIо творчествэмкIэ АР-м иан­самблэу «Ащэмэзыр» ары. Гъэ­кIэжьыгъэ ижъырэ орэдым «Черкес FM-м» жъогъуацIэ къызэрэщилэжьыгъэм ихьатыркIэ, купым итворчествэ гъогу иIахьыкIэ ыублагъ. Сыдэущтэу ащ къыфэкIуагъа, тапэкIэ иIоф­шIэн сыдэущтэу ыгъэпсыщта? УпчIэхэр фэдгъэзагъэх ансамблэм иапэрэ мафэхэм къащегъэжьагъэу игъогу къыдэзыкIоу, АР-м культурэмкIэ изаслуженнэ IофышIэу, доцентэу, кIэлэегъэ­джэ шIэныгъэхэмкIэ кандидатэу Бастэ Асиет.
— Асиет, «Си Пакъ» зыфиIорэ орэдэу «Ащэ­мэ­зым» къыIорэм ижъы­рэ орэдым нэмыкI нэхэмкIэ непэ ригъэплъы­гъэх. Аужырэ илъэсым адыгэгум изакъоп ащ ыщэ­фыгъэр, зэрэкъэралыгъу. ГъэкIэжьыгъэу ар къэшъуIоныр хэта зыгу ­къэкIыгъэр?
— Ежь кIалэхэр ары зигу­къэкIыр. Ахэм а орэдыр алъэгъугъ джащ фэдэу.
— Адэ, укъезэгъыгъа? Адемыгъэштэн плъэкIыщтыгъэба?
— Адезгъэштагъ. Цыхьэ зэ­фэпшIыжьын фае. КъыбгурыIо­рэр нахьыбэу, ау уаготэу ­уадэлъэбэкъон фае ныбжьыкIэхэм. Армырмэ, нэмыкI лъэныкъо кIощтых. Сэ згъэшIэ­гъогъэ закъор орэдыр «Черкес FM-м» къыщаIо зэхъум зэрафэпагъэхэр ары. Ар зэхэщакIохэм ягукъэкIыгъ. Шъулъэгъугъэба шъом хэшIыкIыгъэ щыгъынхэр, щазымэхэр ащыгъхэу. Ау, къызэрэчIэкIыгъэмкIэ, тырагъэ-
фагъ. Ижъырэ орэдым итеплъэ, еплъы­кIэу фыряIагъэр зэра­хъо­кIыгъ, ащ фэдэуи ар къызэрэпIон плъэкIыщтыри къарагъэ­лъэгъугъ. Ащ дэжьым «дышъэ тIысыпIэкIэ» заджэхэрэм сы-­
щы­сэу сяплъыгъ. Ахэр сценэм къызтехьэхэм, гушхуагъэу зэ­хэс­шIагъэр къэпIон плъэкIы-
щтэп. Ифэшъуашэу лъэпкъыр, шъо­лъы­рыр къагъэлъэгъуагъ. «Жъуа­гъо» тыхъугъэу къыза­Iом… Ар зэбгъэпшэн щыIэп. Арышъ, ащ ыуж тиIофшIэнкIэ еплъыкIэхэр зэблэтхъугъэх. Непэ тшIэрэр зэкIэ ныбжьыкIэхэм танэсыным тегъэпсыхьэгъэщт. ДжырэкIэ репертуарэу тиIэр гурыт ныбжь зиIэхэм ыкIи нахьыжъхэм апай. Джы, «Черкес FM-м» ыуж, лIэужыкIэхэм закъыфэдгъэзэныр тимурад. НыбжьыкIэхэр «Ащэмэзым» иконцерт къэкIонхэу, къаIорэр къагурыIонэу тыфай.

— Сыдэущтэу закъы­фэжъугъэзэщта? ШъошIа, жъугъэнэфэгъаха?
— АпэрэмкIэ, орэдым шъуа­шэу иIэр нэмыкIыщт. Е, тэрэзэу къэпIон хъумэ, орэд къэIуакIэ хэлъыщтэп. Хъулъфыгъэхэр зызэхэтIысхьэхэкIэ мэкъэмэ хъатэ иIэу орэд къаIощтыгъэп. НахьыбэрэмкIэ ащ мэхьанэ ратыщтыгъэп, гущыIэр ары нахь. Тэри джары тызыфаер: гущыIэр шъхьэIэщт. ЕтIанэ, лъэпкъ шъуашэр пщыгъэу укъытехьэмэ, утIысэу орэд къапIорэм фэдэщтэп, ныбжьыкIэхэм орэдыр кIэу къапэдгъохыщт. Ау нафэр зы — Iоф зэрэтшIэщтыгъэу тшIэжьышъущтэп. Джы лъэоянэу тызтеуцуагъэм къыкIедгъэчын тыфитэп. ЫпэкIэ тылъыкIотэным пае ныбжьыкIэхэм янэплъэгъу къытфагъэзэн фае. Мары, «Си пакъэ» еплъыкIэу фыряIэр цIыф­хэм зэблахъугъэба?! Орэдым тхьапш ыныбжьа, тыда къызщамыIуагъэри, къэзымыIуагъэри? Ары нахь мышIэми, лIэужыкIэ­хэм гу лъатэным пае «Ащэмэзым» шъо кIакохэмрэ щазымэхэмрэ зыщилъэнхэшъ, сценэ­шхом къыщиIон фэягъэ (мэщхы Асиет). Ащ сыда къикIырэр? КъикIырэр — ныбжьыкIэхэм ашIогъэшIэгъоныр къыдэплъытэн фае. Мары джы «Адыиф» къатIо тшIоигъу. Тирепертуар ар бэшIагъэу хэт, ау джы нэмыкIэу къытэдэIухэрэм зэхядгъэхынэу тыфай. ДжырэкIэ тшIэгорэп ар зыфэдэщтыр, ащи тегупшысэ.
ЕтIанэ къасIомэ сшIоигъор, тиколлектив, лъэныкъоу тыздэлажьэрэм нахь цыхьэ къыфашIы хъугъэ. Ар кIалэхэм яхьатыр. Ахэм уазыдэгущыIэкIэ, ащ фэдэ ныбжьыкIэхэр нахьыбэу зэрэтиIэнхэ фаер къыбгурэIо. ­Илъэс пчъагъэ хъугъэу сценэм тытетба, къэгъэлъэгъоныбэ тиIэба, джа «Ошъадэм» Iофышхоу щытшIэрэм илъэуж къыпты­римыгъэнэн ылъэкIырэп. Ащ ишIуагъэкIэ кIалэхэм шэн пытэ уцугъэ яIэ хъугъэ. Илъэс къэс ар нахь кIуачIэ мэхъу. А зы уахътэм ахэр адыгэ шэн-ха-­
бзэ­хэм язехьакIох ыкIи непэрэ ма­фэм ицIыфых. ТIур зэгъусэн зэрилъэкIыщтым ищысэшIух. Непэ зыгорэм рагъэблагъэхэмэ, ахэм ахьырэр лъэпкъ культурэ закъор арэп, шэн-хабзэхэри, зекIуакIэхэри ащ кIыгъух. Ахэм ар зыщызэрахьэрэр сценэ за­къор арэп, щыIэныгъэми ащ фэдэу хэтых. Марыба сахэплъэ­ба, зэхъокIыхэрэп. МэщфэшIу Нэдждэти, Къулэ Амэрбыйи ар бэрэ къысаIощтыгъ: «Мы кIа­лэхэр сценэ закъом паеп, орэд къаIон къодыер арэп сэнэхьатэу ахаплъхьэрэр. Аущтэу къанэ­хэми мэшэлахь, ау ахэр неущ цIыфхэм ахэхьащтых, джа шэн-­хабзэу ахаплъхьэхэрэр зэра­хьащт, ахахьащт. Ахэр щыбзэх». А гущыIэхэм непэ сакъыIукIэ­жьыгъ.

А дэдэр къысиIогъагъ титворчествэ лъыплъэу, мызэу, мытIоу IэпыIэгъу къытфэхъугъэу, Адыге­им ыцIэкIэ Федерацием и Совет исенаторэу Хъопсэрыкъо Мурат. Москва тыщыIэу ыдэжь тыригъэблэгъагъэу, Iофэу тшIэрэр зыфэсэIуатэм, зэ сыкъызэ­пимыутэу къысэдэIуи, мырэущтэу къысиIогъагъ: «Нэбгырабэ мыхъухэрэми, Адыгеим инеущырэ цIыфхэр опIух. Творчествэм укъыпкъырыкIызэ, мэхьанэ ин зиIэ лъэпкъ орэдым ыпсэкIэ адыгэ кIалэхэр ны шъыпкъэ фэдэу олэжьых. Ахэр неущ IэнатIэхэр зыIыгъын зы­лъэкIыщт цIыфых. Арышъ, ар зыщымыгъэгъупш.»
Сщыгъупшэрэп. КIалэхэм са­рэгушхо. Ренэу зэгъусэх, Iоф­тхьабзэхэм зэдэкIох, губзыгъэх, бэ заджэхэрэр, жэрыIо твор­чествэм имызакъоу, дунаим щыхъурэ-щышIэрэми дэгъоу щыгъуазэх. А пстэури ащ къязытыгъэр лъэпкъ орэдыр ары. Апэрэ каналым ителекъэтынэу «Поем на кухне всей страной» зыфиIорэм тыхэлажьэ зэхъум, къараIуагъ: «Сыд фэдэрэ орэд къэшъуIуагъэми, образ къэ­шъушIыгъэми, адыгэ кIалэм ыкуцI къышъухэщы, ар жъу­гъэгъуащэрэп». Ар зымыуасэ щыIэп. Ежь кIалэхэри зыч-зыпчэгъоу зэхэтых. Нэбгырий мэ­хъу­хэшъ, зым щыкIэрэр адырэм хегъэхъожьы, зэгурэIожьых.
— Асиет, адэ сыдигъуа къызыбгурыIуагъэр купыр кружок къызэрыкIоу зэрэщымытыжьыр, ансамблэ псау зэрэхъу­гъэр?
— Ар къызызгурыIуагъэр творческэ зэхахьэу «Ошъадэм» щыщ тызэхъур ары. Ащ щэч хэлъэп. ИлъэсипшI хъугъэу ащ тыхэт. 2005-рэ илъэсым АР-м лъэпкъ культурэмкIэ и Гупчэ кружокэу щедгъэжьэгъагъ. Ащ изэхэщэн зигукъэкIыгъэр Къулэ Амэрбый. Ары сэри сыкъезгъэ­блэгъэгъагъэр. Творчествэм ылъэныкъокIэ IофшIэныр зэтезгъэуцонымкIэ ащ ишIогъэшхо къысэкIыгъ. Джащ фэд, непэ къыддэхъугъэр тфызэшIокIыщтыгъэп Мыекъопэ къэлэ адми­нистрациер IэпыIэгъу къытфэмыхъущтыгъэмэ. Тигъэгушхоу, сыд фэдэрэкIи къыткъот АР-м культурэмкIэ и Министерствэ, министрэу Аулъэ Юрэ. Ренэу ынаIэ къыттырегъэты Адыгэ Хасэм.
Ау къыхэзгъэщымэ сшIоигъу, ежь кIалэхэм зыхэт купым мэ­хьанэу ратырэр зэрэиныр зызэхэсшIагъэр нахь пасэу ары. Яшъыпкъэу къысаIощтыгъ: «IофышIэ тыкъакIоу къытщыхъурэп тэ, тиунэ тыкIожьырэм фэд нахь. Тпсэ хатлъхьэзэ шIу тлъэ­гъурэ Iофыр тэгъэцакIэ». Мары мы аужырэ уахътэм къыддэхъу­гъэ заулэми ахэр ыгъэрэхьатыгъэхэу щысхэп, «икъущт» аIорэп. Ары, мэгушIох, ау джыри на­хьышIужьэу Iоф ашIэнэу фаех, агу фэблэ, «лъэгапIэу тызнэ­сыгъэм тыкъехыжьын тыфитэп, нахь тылъыкIотэн фае» аIо.
— Адэ, о узэрахъокIыгъа уздэлэжьэрэ кIалэхэм?
— Щэч хэмылъэу — ары. КIалэхэм садиштэу сэри сызэмыхъокIыщтыгъэмэ, тызэдэлъэ­бэкъошъущтыгъэп. Ахэм яхьатыркIэ лъэныкъуабэмэ нэмыкIэу сяплъы сыхъугъ. Ежьхэми «Сыдэу дэгъоу бэрэ сыжъу­дэгущыIэра?» ясэIо. Уадэгущы­Iэн фае, зыфаехэм, зыкIыфаехэм, зэфэхьысыжьэу алъэгъурэм уащыгъозэн фае. Сэ шъхьа­фэу сикъуанцэ слъэшъоу, ахэм яшIоигъоныгъэхэр къыдэсымылъэтэхэмэ, тызэшIокIодыщт. Зызэготчынэу амал щыIэп, ар хъухэщтэп. Арышъ, тызэдэгущыIэ, зызэхэтэхыжьы.
— О уишIошIкIэ, непэ «Ащэмэзым» итвор­чествэ лъэгапIэу зынэсыгъэр лъэхъаным инэшана, хьауми купым илъэс пчъагъэм Iофэу ышIагъэм изэфэхьысыжьа?
— Мы щыIэныгъэм къыщы­хъурэм зэкIэми ежь яуахътэ яI. Тхьэм уичIыпIэ узэрэригъафэ­рэм сицыхьэ телъ. Ау къасIомэ сшIоигъу: кIалэхэм къалэжьыгъ, Iофышхо ашIагъ. ЕтIанэ, къызкIыддэхъугъэу слъытэрэр ошIа? Iофэу ашIэрэр зэрэтэрэзыр, ищыкIагъэу зэрэщытым яцыхьэ зэрэтелъыр ары. Джа пстэур зэтефагъ. КIэлэ ныбжьыкIэм Iофэу ышIэрэм ышъхьэ Iэты­гъэу къытегущыIэ зыхъукIэ зымы-
уасэ щыIэп. АхэмкIэ ар псын­кIагъэп, къадэхьащхыщтыгъэр бэ, «орэдыIу» аIоти, ялэгъухэм ахэр мыскъарэ ашIыщтыгъэх. Сэ ар кIалэхэм сагъашIэщты­гъэп, ыуж­кIэ зэхэсхыжьыгъ нахь. Сэ пэ­рыохъоу сиIагъэхэр ахэм янэ-ятэхэр ары (мэщхы Асиет). Адыгэ кIалэм орэд
къыIо мы­хъунэу алъытэщтыгъ. Ау ащ дэ­жьым мэхьанэ зиIагъэр ­аныбжь елъытыгъэу пIуны­гъэм ылъэныкъокIэ екIолIэкIэ тэрэз къыхэпхыныр ары. Ар къыздэхъугъ. А уахътэм диссертацием пае Iоф зыдэсшIэгъэ ушэтынэу кIэлэеджэкIо нахьыкIэхэм афэгъэхьыгъэм ащкIэ ишIогъэшхо къысэкIыгъ. КIэлэцIыкIухэм сазыфагъэзагъэмрэ а ушэтыным сыздэлэжьагъэмрэ зэтефагъэ, ащ ишIуагъэкIэ зы бзэ къадэзгъотыгъ, тызэгуры­Iуагъ. Джары Iофэу сшIэрэр къызкIыздэхъугъэр нахь, адыгэ орэдыжъхэм егъэлыегъэ шIу­лъэгъу зэрафысиIэм паеп. Зэ­кIэми шIу алъэгъу а орэдыжъхэр. Къахэбгъэщын фае нахь. Джыри зэ къэсэIожьы: гущыIа­кIэ, зы бзэ къадэбгъотын, узэгурыIон фае. Ахэм яшIоигъо­ныгъэхэр, яшIошIхэр, яеплъыкIэхэр непэ къыдэмылъытэхэмэ, пшIэрэр хьаулыеу сэлъытэ, къыбдэхъун щыIэп. Ахэм зы шъхьэкIэ анахь улъагэу, ау яшъэогъоу уаготэу зэхашIэн фае — джащыгъум зэкIэ зэпыфэщт.
— Асиет, джыри зы пшъэрылъышхо къы­шъу­пыщылъ. Мы къэ­блэ­гъэрэ мафэхэм «Славянский базар» зыфиIо­рэ фестивалэу Витебскэ щыкIощтым Адыгеир къыщыжъугъэлъэ­гъощт. Ащи «Си Пакъэ» къыщышъуIощта?
— Ары, бэдзэогъум и 12-м ар рекIокIыщт. Программэри къытфагъэхьыгъах. Ащ къызэ­рэдыхэлъытагъэмкIэ, орэдитIу къэтIон фае: зыр лъэпкъ орэдэу, адырэр урысэу. «Си Па­къэр» къэтIощт шъыпкъ. ЯтIо­нэ­рэр — «Лебединая верность» зыфаIорэр ары. ДгъэшIэгъуагъэ, сыда пIомэ ар зэкъо орэдэу щыт. Апэрэу ансамблэм къы­Iощт. Арышъ, теплъыщт ащ къызэрэщытпэгъокIыщтхэм.
Анцокъо Ирин.
Сурэтхэр: «Ащэмэзым» ихъар­­зынэщ.