«Сыд фэдэрэ сурэти апэ гукIэ зэхэсэшIэ, етIанэ тхьапэм есэгъэкIужьы», — еIо Адыгеим исурэтышI лIэужыкIэу ТIэшъу Мэзагъо. Творческэ унагъо къи­хъухьэгъэ Мэзагъо ицIыкIугъом къыщегъэжьагъэу бзэм, культурэм, шэн-хабзэхэм якъэухъу­мэнрэ ялъыгъэкIотэнрэкIэ Iоф­шIэнышхом икуупIэ хэтэу къэ­хъугъ. Ятэу ГъукIэ Замудин — IэпэIас, АР-м изаслуженнэ сурэтышI, янэ— Унэрэкъо Рае — филолог, шIэныгъэлэжь. Джы ежьыр непэ творческэ цIыф шъхьаф хъугъэу, къыхихыгъэ лъэныкъомкIэ а Iоф­шIэныр лъегъэкIуатэ. Исурэтхэр къэгъэлъэгъонхэм ахэлажьэх, къашIэжьых, лъэуж гъэшIэгъонэу иIэр къы­хаушъхьафыкIы. Анахь шъхьа­Iэр — адыгагъэр тыди къащыхэщы. Тинепэрэ зэдэгущы­Iэгъу тыкъыфэзыщагъэр иIоф­шIэгъэ гъэшIэгъоныбэхэм ащыщэу «Адыгэ макъ» зыфиIорэ сурэтыр ары. Ар зысэлъэгъум, упчIабэ къыгъэущыгъ ыкIи ахэм яджэуапхэр згъотхэ сшIоигъоу ТIэшъу Мэзагъо зыIудгъэкIагъ.

— Мэзагъу, «Адыгэ макъ» зыфиIорэ IофшIагъэр 2020-рэ илъэсым пшIыгъа­гъэ. Илъэс шIукIае тешIагъэми, сэ зыслъэгъугъэр джыры ныIэп. Ари ошIэ-дэмышIэу уихъытыу нэкIубгъо къыщыспэкIэфагъ. Шъыпкъэр пIощтмэ, тигъэзет ащкIэ зэрэбгъэфедагъэр згъэшIэгъуагъэ. Сыдэущтэу ар угу къэкIыгъа?
— КъэошIэжьмэ, ПIатIэкъо Айдэмыр­рэ сэрырэ тикъэгъэлъэгъон КъокIыпIэм имузей и Къутамэу Мыекъуапэ дэтым щыкIогъагъ. Ащ зыфэзгъэхьазыры зэ­хъум сурэтыр сшIыгъагъэ. IофшIэгъэ пчъагъэ­хэр сиIагъэх, ау джыри ахэзгъэхъон фаеу кIэхэу заулэмэ садэлэжьэгъагъ. Ащ дэжьым хэушъхьафыкIыгъэу сшIыгъагъэмэ «Адыгэ макъэр» ащыщ. Эксцентричнэу сшIыгъэ (мэщхы Мэзагъо).
— Мэзагъу, сурэтым узэреплъэу гууз куу горэ хэолъагъо. Ар зэу сынэгу къыкIидзагъ. КъытэпIонэу узыфаеу хэслъэгъуагъэр бзэр зэрэкIодырэм игумэкIыгъу. Ара зэрэщытыр?
— Ары шъыпкъ. А Iофым ренэу тытегущыIэ, илъэс пчъагъэхэм а гумэкIыгъом тыхэт. Тэ тизакъоп, нэмыкI лъэпкъ­хэми яныдэлъфыбзэкIэ ар ягумэкIы­гъошху. ЕтIанэ, хэтрэ лъэпкъи ежь ымакъэ иI. Адыгэ макъэр, сэ зэрэзэхасшIэрэмкIэ, сызэрапIугъэ­мкIэ – ар шыкIэпщын,къамыл. Бзэпсхэр ­зэпытхъыгъэхэу къэзгъэлъэ­гъуагъэх. Тымакъэ бзэ за­къор арэп ныIа! Культурэри, шэн-­хабзэхэри ащ хэхьэх. Ахэр зэрэтIэкIэзхэрэм, ащ тыригъэгупшысэным IофшIагъэр афэгъэхьыгъ. ЦIыфэу сшIыгъэр кIэлэцIыкIуи фэд, нэжъ-Iужъи фэд. Сыд фэдэрэ ныбжь зиIи а гумэкIыгъом къы­зэрэзэлъиубытырэр къиз­гъэлъэгъукIынэу сыфэягъ. Сурэтыр апэ зысэшIым бзэпсхэр ныкъозэпытхъы­хэу къэзгъэлъэгъогъагъ. Джыри гугъапIэ щыI зыфэпIоным фэдэу. Ау трагичнагъэм нахь хэзгъэхъон сIуи (театральнэ екIолIакIэхэр сикIасэхэшъ, егъэлыегъащ зыфэпIон фэдэхэр) зэпытхъыгъэхэмкIэ зэблэсхъужьыгъэх. Адыгэм ымакъэу кIодырэр къизгъэлъэгъукIыгъ. Макъэ къэбгъэлъэгъоным пае укуон ищыкIагъэп ныIа?! Зи умыIоу ар къибгъэлъэгъукIын плъэкIыщт. Арышъ, гупшысэу хэслъхьагъэр тэрэзэу къыбгурыIуагъ.

— Адэ, лъэпкъ гъэзетэу «Адыгэ макъэр» ащ еппхынэу сыда угу къэзыгъэкIыгъэр?
— Адыгэ макъэр къыз­кIыхэсхыгъэр, апэрэмкIэ, тыбзэкIэ къыдэкIырэ гъэзетэу зэрэщытым пай. ЯтIонэрэмкIэ, ащ ишIуагъэкIэ сурэтыр нахь згъэлъэшыгъ. Ащ фэдэ шIыкIэр бэшIагъэу згъэфедэнэу сыфэягъ. Гъэзетым тешIыхьэгъэныр джырэ искусствэм щыщ лъэныкъоу щыт. ГъэшIэгъоны ыкIи гупшысэхэр нахь къызэIуехых. ЫпэрапшIэу гъэзетыр тезгъа­пкIи калажнэ шIыкIэкIэ, етIанэ шъохэмкIэ сытелыхьажьыгъ.
— Мыщ фэдэу сурэт­кIэ уизэхашIэхэр, уигумэкIыгъохэр къибгъэлъэгъукIыныр къина? ГущыIэр пфимыкъоу мэхъу, о гущыIэ бгъэфедахэрэп.
— Сыд фэдэрэ сурэти ыпэрапшIэу угукIэ зэхэошIэ. Ар етIанэ гущыIэу тхьапэм ебгъэкIун плъэкIыщт, пшысэуи пшIышъущт е илюстрацие цIыкIоу тепшIыхьашъущт. Арышъ, зэрэпшIыщтыр теубытагъэу пшIэрэп, Тхьэм къыпфыригъэхырэм фэд, ау нафэр зы — апэ угукIэ зэхэпшIэн фае.
— Мэзагъу, бзэм, культурэм, шэн-хабзэхэм якъызэтегъэнэн уигъэ­гумэкIырэ къодыеп. АщкIэ Iофышхо ошIэ пIон плъэкIыщт. О пхэлъ творческэ сэнаущыгъэм иамалхэр бгъэфедэхэзэ кIэлэцIыкIухэм ныдэлъфыбзэри, шэн-зэхэтыкIэхэри яогъашIэ.

— Ары. Ар зы лъэныкъошIоу къыхэс­хыгъ. Сыда пIомэ творчествэм укъыпкъырыкIмэ, кIэлэцIыкIухэм уанэсыныр нахь псынкIэ мэхъу. Мары, гущыIэм пае, пшахъокIэ сурэт ашIыным кIэлэцIыкIухэр фэтэгъасэх. ШIуагъэу ащ хэлъхэм ащыщ моторикэм Iоф зэрэригъа­шIэрэр, ар шъхьэм, шъхьэкуцIым иIоф­шIэн занкIэу епхыгъ. Арышъ, ябгъэшIэнэу узфаери нахь псынкIэу кIэлэцIыкIумэ къаубыты. ГущыIэм пае, кIэлэцIыкIухэм пшахъом сурэт хашIыхьэфэ адыгабзэкIэ тэгущыIэ, IурыIупчъэ цIыкIухэр, усэ мыинхэр къэтэIох. Зыгорэхэр сэри зэсэдзэкIыжьых, нахь ашIогъэшIэгъон хъуным пае, янэIосэ орэдышъохэм ащыщхэм усэхэр арысэлъхьэх. Мары бэмышIэу шъыхьэр пшахъом тырашIыхьагъ, етIанэ а дэдэр тхьапэм хаупкIыгъ. Псэушъхьэр хабзыкIыфэ «мыр шъхьэ», «мары пшъэр хэтэбзыкIы», «мыр бжъакъо» тIозэ, къыкIаIотыкIыжьызэ Iоф ашIагъ. Шъыпкъэ, зэкIэми зэфэдэу къадэхъурэп, къаIошъурэп. Шъхьэм раубытэшъурэп. Ары нахь мышIэми, къыкIаIотыкIыжьы, джаущтэу яшIэжь къыхэнэ. Джащ фэдэу адыгабзэкIэ тэгъэджэгух, лъэбэкъу цIыкIухэр ятэгъэшIы. Сэ филологэу седжагъэп, бзэмкIи Iоф сшIагъэп, ау зэрэзэхасшIэу творчествэм сыкъыпкъырыкIызэ сиIофшIэн згъэпсыгъэ, сшIэрэр, сфызэшIокIырэр сабыйхэм анэзгъэсынэу сыфай. Мы илъэсым къы­щегъэжьагъэу адыгэ пшъэшъэжъыитIу IэпыIэгъу къысфэхъу. Ахэр Хъуажъ Миланэрэ Щарыкъ Назрэтрэ. Ахэр зэрэзгъотыгъэхэр синасыпышху. АшIогъэшIэгъон дэдэу Iоф ашIэ. АфэсшIэжьыщтыр сшIэрэп, джащ фэдиз иинагъэу сафэраз. Сэ сшIэщтыгъэр ахэм агъэцакIэ зэхъум, сиIофшIэн ыбгъукIэ сыкъеплъын слъэ­кIыгъ, шIуагъэу къыхьырэри нахь къэслъэгъугъ. ДжырэкIэ IофшIэкIэ амалэу дгъэфедэрэр зэкIэ тэтхы, зэхэтэугъуае. Сыфай ыужыкIэ методическэ IэпыIэгъу фэдэу къыдэдгъэкIыжьынэу. АдыгабзэкIэ ащ фэдэ тиIэп.
— Адэ, мыщ фэдиз Iофэу пшIэрэм о уиIофшIэн шъхьаIэ пае уахътэ къы­пфыхэкIа? СурэтыкIэхэр уиIэха?
— Гукъау нахь мышIэми, зэпыугъо горэ ащ фэхъугъ. СыгукIэ ащ сегъэгумэкIы шъхьаем, уахътэ къыхэкIырэп. ­Аущтэу иллюстрациехэм яшIын цIыкIу-цIыкIоу сыдэлажьэ. Ау сэ зэрэслъы­тэрэмкIэ, зэкIэми ежь яуахътэ яI.
Анцокъо Ирин.
Сурэтхэр: ТIэшъу Мэзагъо
ихъарзынэщ.