Хэгъэгур арэгушхо

Советскэ дзэхэм фашистхэм ядзэ шъхьаIэу дзэкIолI миныбэ зыхэтыгъэр зыщызэхакъутэгъэ зэо пхъашэхэр Сталинград дэжь зыщыкIуагъэхэр илъэс 80 хъугъэ. Дзэ Плъыжьым иартиллерии ащ фэдэ гъэхъэгъэшхом иIахьышIу зэрэхишIыхьагъэм щэч хэлъэп.

1942-рэ илъэсым шэкIогъум и 19-м советскэ артиллерием пыим лъэшэу Сталинград дэжь щыжэхэкIуатэу, уты­нышхо щырихэу ригъэжьагъ. Ипхъэ­шагъэкIэ, чIыпIэу зэлъиубытыщты­гъэмкIэ чэщ-мэфэ 75-рэ кIогъэ заом фэдэ тарихъым къыхэфагъэп пIоми хъущт. Лъыбэ зыщагъэчъэгъэ, пыйхэр пхъашэу зыщызэпэуцужьыгъэхэ зэуабэ Сталинград иIэгъо-блэгъу щыкIуагъ.

Къыблэ-КъохьэпIэ, Донской фронтхэм ядзэхэм шэкIогъум и 19-м, Сталинград фронтым идзэхэм шэкIогъум и 20-м топ мин 13,5-кIэ, ракетнэ артиллерием иустановкэ 1250-кIэ пыим утынышхо рахыгъ. Советскэ Союзымрэ фашист Германиемрэ лъэшэу зыщызэпэу­цужьыгъэхэ Сталинград заор джарэущтэу егъэжьагъэ хъугъэ. Советскэ артиллерием мы заом мэхьанэшхо щыриIагъ. Сталин­град дэжь щызэогъэ артиллеристхэм топыщэ миллион 13-м ехъу пыим тырап­хъанкIи, ипытапIэхэр пхыратхъугъэх ыкIи ащ идзэшхо зэхакъутагъ.

Заом илъэхъан Апшъэрэ Главноко­мандованием ирезерв иартиллерийскэ корпус 11, иартиллерийскэ дивизии 110-рэ, артиллерийскэ, противотанковэ бригадабэ зэхащэгъагъ. ЗэонымкIэ артиллеристхэм опытэу Сталинград дэжь щыряIэ хъугъэр Хэгъэгу зэошхом илъэхъан нэмыкI операциехэу зэхаща­гъэхэми къащашъхьэпэжьыгъэх. Артилле­рием ыкIуачIэ сыдигъуи къэзыгъэлъэ­шыщтыгъэхэр ащ пэщэныгъэ дызезыхьа­гъэ­хэмрэ артиллерийскэ Iашэхэр зышIыщтыгъэхэмрэ ары. АртиллериемкIэ дзэ пэщэ цIэрыIохэу артиллерием имар­шал шъхьаIэу, Апшъэрэ Главнокоманду­ющэм игуадзэу Н. Н. Вороновым, артиллерием имаршал шъхьаIэу М. И. Неделиным, артиллерием имаршал- хэу В. И. Казаковым, Г. А. Одинцовым, Г. Е. Пе­редельскэм, В. М. Михалкиным ацIэ непэ тигуапэу къетэIо.

Джащ фэдэу артиллерие IашэхэмкIэ конструктор цIэрыIоу В. И. Грабиным, Социалистическэ IофшIакIэм тIогъогогъу и ЛIыхъужъэу, техническэ дзэхэмкIэ генерал-полковникэу, Сталиным ишIу­хьаф­тынхэм ялауреатэу, артиллерие шIэныгъэхэмкIэ Академием идейст­вительнэ членэу, Краснодар краим истаницэу Старонижестеблиевскэм къыщыхъугъэу, Советскэ Союзым имаршалэу Л. А. Говоровым щытхъур къалэжьыгъ.

Хэгъэгу зэошхом илъэхъан артиллерист 1800-м ехъумэ Советскэ Союзым и ЛIыхъужъыцIэ къафаусыгъ. ТичIыпIэгъухэу рядовойхэу Ацумыжъ Айдэмыр Ахьмэд ыкъор, Шумаков Георгий Евгений ыкъор, Топорков Андрей Дмитрий ыкъор, Стариковский Александр Степан ыкъор, Сапунов Николай Андрей ыкъор, Донских Иван Григорий ыкъор, Гизатуллин Хамазан Гатаул ыкъор, Бжыхьэкъо Къым­чэрый Борэкъо ыкъор ахэм ащыщых.

Кардашов Василий Алексей ыкъом, Бугримов Исидор Савелий ыкъом, Аги­енко Василий Матвей ыкъом Щытхъум иорденищ къафагъэшъошагъ.

Хэгъэгу зэошхом хэлэжьагъэхэу пол­ковникхэу Синюгин Петр Василий ыкъом, Богомолов Михаил Андрей ыкъом, Смир­нов Геннадий Иван ыкъом, Ермоленко Иван Яков ыкъом, Нугманов Рауль Закий ыкъом, рядовойхэу Белоус Семен Авксентий ыкъом, Наджэкъо Алджэрый Аслъанчэрые ыкъом, Жмак Павел Иван ыкъом ыкIи нэмыкIыбэмэ хэгъэгум итын лъапIэхэр – орденхэмрэ медальхэмрэ къафагъэшъошагъэх.

СССР-м и Апшъэрэ Совет и Президиум 1944-рэ илъэсым чъэпыогъум и 21-м Указ ыштагъ артиллерием и Мафэ илъэс къэс агъэмэфыкIызэ ашIынэу. 1964-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу ракеты­дзэхэмрэ артиллериемрэ я Мафэу ар хагъэунэфыкIы.

Джыдэдэм Адыгеим щыпсэухэу, полковникхэу, Iэшэ зэIуупIэныгъэхэм ахэлэжьагъэхэу Фефелов Владимир Владимир ыкъом, Волосецкий Роман Петр ыкъом, Сычев Иван Николай ыкъом, Кириченко Николай Василий ыкъом, Воротило Валерий Григорий ыкъом, подполковникхэу, Iэшэ зэIуу­пIэныгъэхэм ахэлэжьагъэхэу Праздников Сергей Василий ыкъом, Джунь Андрей Владимир ыкъом, Суралев Михаил Вячеслав ыкъом, Габрусь Александр Евгений ыкъом, Е. А. Стоценкэм, Мамедов Роберт Наджаф-Оглы ыкъом, Басиев Алексей Владимир ыкъом тихэгъэгу и УIэшыгъэ КIуачIэхэм ягъэпытэн яIахьышIу хашIыхьэ.

Полковникэу Чыназыр Аслъан Исмахьилэ ыкъом, подполковникхэу Челенгаров Борис Сергей ыкъом, Шкарбан Виктор Иван ыкъом ядунай зэрахъожьыгъэр лъэшэу гухэкI.

Адыгеир сыдигъуи артиллериемкIэ командир дэгъухэр зыщагъасэхэрэ чIыпIэу щытыгъ. Я 47-рэ ракетэ брига­дэм, я 9-рэ мотошхончэо дивизием, я 131-рэ мотошхончэо бригадэм яракеты­дзэхэмрэ яартиллериерэ илъэсыбэрэ мыщ итыгъэх. Я 227-рэ Таллинскэ артиллеристскэ бригадэр джыдэдэм хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлажьэ. Адыгеим щызэхэщэгъэ дивизионитIумэ – топ-гаубицэхэу Д-20 зыфиIохэрэм ядивизионэу Советскэ Союзым и ЛIыхъужъэу Андырхъое Хъусен ыцIэ зыхьырэмрэ реактивнэ дивизионэу «Ураган» зыфиIорэмрэ сыд фэдэрэ лъэхъани нахьыжъхэм щысэ атырахы, ахэм ягъэхъагъэхэм ахагъахъо.

Джырэ шапхъэхэм адиштэрэ ракетэ комплексхэу «Эскандер», «Эскандер-М», реактивнэ системэхэу «Торнадо С», «Торнадо Г», гаубицэхэу «Коалиция» зыфиIохэрэр непэ Урысыем и УIэшыгъэ КIуачIэхэм жъугъэу ащагъэфедэх.

IэпэIэсэныгъэшхоу ахэлъым, Iэшэ лъэпкъыкIэхэр гъэхъагъэ хэлъэу къызэ­рэз­фагъэфедэхэрэм яшIуагъэкIэ ракетыдзэхэмрэ артиллериемрэ япшъэрылъхэр дэгъоу непи агъэцакIэх, Урысыем ифедэхэр дэгъоу къагъэгъунэ.

Ракетчикхэмрэ артиллеристхэмрэ ямэфэкIкIэ сафэгушIо!

КЪУАДЖЭ Аслъан.
УIэшыгъэ КIуачIэхэм яветеран, Iэшэ зэIуупIэныгъэхэм ахэлэжьагъ, отс­тавкэм щыIэ полковник.