Лъэпкъым ынап

Лъэпкъым ынапэ зыфэдэр къэзыгъэ­лъа­гъорэр тишэн-зекIуакI, тишъуаш, тихабз, тикультур.

Ахэр зэрэдахэхэр, зэрэбайхэр дунаим щызэлъашIэным фэIорышIэх цIыф хэхыгъэхэр. ЛIэ­шIэгъум ахэр зэ къэхъух ыкIи ацIэ дышъэ хьарыфкIэ тарихъым хэтхагъэ мэхъу. Угушхонэу ахэм амал къыуа­ты, пшъхьэ пIэтынэу уашIы.

Ащ фэдэхэм ясатырэ хэт зэлъашIэрэ композиторэу, Урысыем инароднэ артистэу, ­Адыгэ Къэралыгъо орэдыIо-къэ­шъокIо купэу «Ислъамыем» ихудожест­веннэ пащэу Нэхэе Аслъан. Непэ, шэ­кIогъум и 18-р, ар къы­зыхъугъэ маф, ыныбжь илъэс 80 хъугъэ.

Мэкъэмэус цIэрыIом фэгушIуагъ АР-м и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат:

«Лъытэныгъэ зыфэсшIырэ Аслъан Къасымэ ыкъор!

УимэфэкIыкIэ, уныбжь илъэс 80 зэрэхъурэмкIэ сыгу къыздеIэу сыпфэгушIо!

Уитворчествэ зебгъэушъомбгъузэ гъогушхо къэпкIуи, IэпэIэсэныгъэм илъэ­гэпIэ анахь инхэм уанэсыгъ. УиIофшIэгъухэм ямызакъоу, Адыгеими, Урысыеми, IэкIыб къэралыгъохэми арысхэу уитворчествэ зикIасэхэм къэблэжьыгъэ шъыпкъэу лъытэныгъэшхо къыпфашIы. Зыгуи, зы­шъхьи искусст­вэм етыгъэ композитор цIэрыIоу ары о узэрашIэрэр. ШIуагъэ къэзытырэ творчествэм узэрэпылъыр, просветительскэ, общественнэ Iоф­шIэнхэр чанэу зэ­рэзэшIопхыхэрэр, Урысыем иком­позиторхэм я Союз узэрипащэр щысэшIу мэхъух лъэпкъэу укъызыхэкIыгъэм, уилъэныкъо гупсэ, хэгъэгум якультурэ уишъыпкъэу узэрафэлэжьэн фаемкIэ.

УиIэпэIэсэныгъэ хэбгъахъозэ, адыгэ фольклорыр лъапсэ зыфэхъугъэ музыкальнэ IофшIэгъабэ уусыгъ. Зэхэщэн, пэщэныгъэ зехьан Iофхэм узэрафэкъулаир къэнэфагъ Адыгеир зэрыгушхорэ орэдыIо-къэшъокIо ансамблэу «Ислъамыер» зызэхэощэм.

Лъытэныгъэ зыфэсшIырэ Аслъан Къа­сымэ ыкъор, адыгэ музыкальнэ культурэм изегъэушъомбгъун уиIахьышхо зэрэхэпшIыхьагъэм, илъэсыбэ хъугъэу шIуагъэ къытэу Адыгеим ифедэхэм узэрафэлажьэрэм афэшI тхьауегъэпсэу осэIо. Псауныгъэ пытэ уиIэнэу, уигъашIэ кIыхьэ хъунэу, уитворческэ гухахъо зиушъомбгъунэу, шIоу щыIэр зэкIэ къыб­дэхъунэу сыпфэлъаIо!» — къыщеIо республикэм ипащэ Нэхэе Аслъан зыщыфэгушIорэ тхылъым.

Мэкъэмэус цIэрыIом игъэшIо зэхахьэ Къэралыгъо филармонием непэ щыкIощт, цIыфыбэ ащ хэлэжьэщт. Нэхэе Аслъан фэгушIонхэу ткъош Къэбэр­тэе-Бэлъкъарым, Къэрэщэе-Щэр­джэсым, Пшызэ шъолъыр, Уры­сыем икъэлэ шъхьа­Iэу Москва хьакIэхэр къа­рыкIыгъэх. МэфэкIым ипэгъо­кIэу Нэхэе Ас­лъан IукIагъ журналистэу ТIэшIу Светланэ.

— АпэрэмкIэ, сигопэ дэ­дэу сыпфэгушIо, Аслъан, уимэфэкI мафэкIэ, Тхьэм илъэсыбэрэ джыри уегъэпсэу, мэкъэмэ дахэхэр уегъэус.

— Тхьауегъэпсэу, Светлан.

— Илъэс 80-р, мэшэлахь, гъэшIэ кIыхь, нахьыпэм, къэошIэ­жьа, а ныбжьым итхэр лIы­жъы­шхохэу, къагъэшIэщтыр къагъэшIэгъахэу тя­плъы­щтыгъ. Джы щы­Iэныгъэр зэблэхъугъэ хъу­гъэ. ЦIыфхэр нахь къызэтенэх, ятеплъэ­кIи, яакъылкIи, акIу­а­чIэ­­кIи. Уныбжь елъы­ты­гъэу непэ уизэрэщыткIэ сыд фэдэу узэплъы­жьыра?

— ПсынкIэу блэкIыгъ гъашIэр. Дунаир зэблэхъугъ оIоба, тэрэз, зэблэхъугъ. Мачъэ уахътэр, ар къызхэкIырэр — зэпыдгъафэрэр, тшIэрэр нахьыб. Сытхьаусыхэу къасIорэп ар, нахь дэгъу аущтэу Iофыбэмэ уапылъыныр, шъхьэр мэлажьэ, ащ акъылыр жъы ышIырэп. Уиакъыл нахь псыхьагъэ къэс нахь шIэныгъабэ еушэты. ШIэныгъэр — кIуачIэ, псауныгъ. СэркIэ ары зэрэщытыр. СиIофшIэн, шIу слъэгъурэ Iофым сигъашIэм сызэрэпылъым къыситыгъ къарыу.

— «Шыкур» оIуа? Уна­сыпышIуа?

— СэIо адэ, сэ къэзгъэшIагъэм нэзымыгъэсыгъэ компози­тор пчъагъ дунаим ехыжьыгъэр. Насып дахэ къыситыгъ Тхьэм.

— Бэрэ сегупшысагъ, «тизэдэгущыIэгъу тыдэ мы филармонием щыщытестхэщт?» сIозэ. Саусырыкъо дэжь къы­хэсхыгъ. Мы нарт лIы­хъужъым ыцIэ мыкIодынэу къызэрэнагъэм фэдэу, сэ сшIошъ мэхъу, Нэхэе Аслъан ыцIэ егъэшIэрэ шIэжьым хэ­тыщт. Ащ фэдэу цIэрыIо ухъунэу, «Нэхэе Аслъан» къэпIогъэ за­къоми, зэкIэми укъашIэу узэрэхъугъэм шIуагъэу хэлъыр сыд? Дэй горэ хэолъагъоми, сыд ар?

— Ащ фэдизэу сыкъашIэ сIо­нэп, къыхэкIы бэдзэрым сыте­хьагъэу зыми сыкъымышIэуи. ЦIэр зэхахыгъэнкIи хъун, ау зэкIэмэ ситеплъэкIэ сыкъашIэ­рэп. Сэрэп пчэгум итыгъэр, си­IофшIагъэхэр ары. УзэлъашIэным шIуагъэу хэлъыр — узфежьэрэ Iофыр нахь псынкIэу зэшIохыгъэ мэхъу. ЦIэ пшIыгъэ зыхъукIэ къикIырэр зыгорэ зэрэбгъэхъагъэр ары. Зыгорэ бгъэхъагъэмэ, цыхьэ къыпфа­шIы, уасэ къыпфашIы, зичэзыу Iофэу узфежьэрэмкIэ IэпыIэгъу къыпфэхъух, уигущыIэ къыдырагъаштэ. Ау цIэрыIо узэрэхъу­гъэр зыгу римыхьынхэри щыIэщтых, бащэ къыбдэхъоу къызыоплъыхэкIэ, пэрыохъу лъахъэ­хэр къыптырадзэни алъэкIыщт.

— Адэ, джа ныдэлъф мэкъамэхэр зыщызэхэпхыгъэ Джэджэхьаблэ ушъэожъые цIыкIоу къы­щыпчъыхьэ зэхъум, ащ фэдэу лъэгэпIэ инхэм уанэсынэу уегупшысэщтыгъа?

— Сэ сыдигъокIи сыфэягъ къэлэ ин сыдэсынэу, хъугъэ-шIэгъэ инхэм ахэщагъэ сыхъунэу. Краснодар тыпэгъунэгъоу тыщысыгъэба, къалэм тызыкIокIэ, ащ дэлъ щыIэныгъэм зы IэшIугъакIэ хэлъэу слъытэщтыгъ, сичылэ гупсэ симыкIасэкIэ арэп, ау къэлэдэсым иIэ амал­хэр тэ зэрэтымыгъотырэр къы­гурыIощтыгъ. СыцIэрыIоным се­гупшы­сэщтыгъэп, ау зы гъэ­хъагъэ горэ къызбгъодэкIынэу сыфэягъ.

— «Музыкэр — мэкъа­мэр уцыр сысми, псыр мачъэми, мэшIокур быуми зэхэсхыщтыгъ» оIо. Укъызэхъум къыбдэхъугъа музыкэр? Лъым хэлъэу къэкIуагъа? Уянэ пщынэ еощтыгъэу ­пIуагъэ.

— Ары, сянэ орэдыр икIэ­сагъ, пщыни иIагъ, ар непэ Джэджэхьэблэ музеим чIэлъ. Культурэм и Унэу дэтым непэ Нэхэе Аслъан ыцIэ ехьы, сигъэ­шIэ ыкIи творческэ гъогу фэгъэ­хьыгъэ музей ащ къыщызэIуа­хыгъ. ЗэкIэ ащ чIэлъ пкъыгъо­хэр, сурэтхэр сэ ястыгъэх, си­унэе хъарзынэщ къыхэсхы­гъэх. Зэрэхъугъэр сшIэрэп, ау бзыу макъэри орэдэу зэхэсхыщтыгъ, жьыбгъэ шъуими мэ­къамэ къыхэIукIэу къысшIошIыщтыгъ. Сыфэщагъэу музыкэм сыкъэтэджыгъ.

— Нэхаехэр бэу Джэ­джэхьаблэ щэпсэуха? Ахэр очэпщыехэу сэ ­къысшIошIыщтыгъ…

— Ащ тыкъикIыгъ тэри, тлъа­псэ ащ щыщ. Непэ зэкIэмкIи унэгъо 11 Джэджэхьаблэ дэс Нэхаеу.

— Нэхаер, зы еплъыкIэмкIэ, урыс гущыIэу «нехай» зыфэпIощтым текIыгъ, ятIонэрэ еплъы­кIэмкIэ – «губжыгъэу, зынэ зэхэгъэхьэгъэ цIыфым аущтэу еджэгъагъэх» аIо.

— Джа нэ зэхэгъэхьагъэр ары имэхьанэ. Нэр зэхэгъэхьагъэмэ, губжыгъэ закъоп къикIырэр. ЦIыфыр зэшIэгъуаеу, гу­пшысэ куухэм ахэтмэ, ыни ар къыкIэщы, нэхае мэхъу.

— Угубжыгъэуи услъэ­гъугъ, ау шIэхэуи укIэ­жъукIыжьы.

— Сынэхае хьаулыя? Сыгу­бжыгъэу зыгорэм гущыIэ дыскIэ зыфэзгъэзагъэмэ, къылэжьы­гъэшъ ары. УIэшъхьэтет зыхъу­кIэ, уипшъэдэкIыжь ины, цIыф купышхо зепщэныр IэшIэхэп, упхъэшэн фае. Адэ, къыхэкIы сатепхъэшыхьэу сиIофышIэмэ, ар хэмытмэ хъущтэп. Нахь сы­къэушъэбыжьэу сыплъэгъугъэмэ, ар къызхэкIырэр зысэухыижьыкIэ арэп, сымакъэ инэу зыфи­лъыгъэ цIыфым зигъэтэрэзы­жьыгъэшъ ары. Хэти хэукъо, сэ­ри сыхэукъо. Хэукъоныгъэр бгъэтэрэзыжьышъущт. ЕтIанэ, творчествэм плъыр-стырыгъи хэ­лъын фае, ар занкIэу, мысысэу гъогум рыкIошъурэп, хыорым фэдэу зэридзэзэ игъа­шIэ ехьы.

— Илъэс 13-м пшына­хьыжъ гитарэ къыпфищэфыгъ. Сыда зыкIэгитарэр? Е пщынэп, е шыкIэпщынэп?

— Бзэпс Iэмэ-псымэхэм къя­зыгъэIорэ оркестрэ сыкIощтыгъэшъ ары. Къызхихыгъэри сшIэрэп, ау гитарэ зэтегъэпсы­хьагъэ къысфищэфыгъагъ, ар сшIохэлъагъэу къэскIухьэщтыгъ мэфэ реным. Краснодар изы гитарист анахь дэгъу сыхъунэу сыфэягъ.

— Краснодар зэрэпIощтыгъэр…

— Арыба тэ тикъалэщтыгъэр. Бжъэдыгъу къалэу тиIагъ тэ ар.

— Адэ ащ фэдизэу музыкэр уикIасэу, уфэщагъэу щытыгъэмэ, сыда лэ­жьэ­кIо сэнэхьатэу слесарь ухъунэу укIогъагъа? ЕджапIэми дэгъоу уще­джагъэу.

— Тыда узщагъашхэщтыгъэр, унэ общежитием къызщыуатыщтыгъэр, щыгъынхэр къызщыпфащэфыщтыгъэр? Джа рабочэ сэнэхьатхэм узщафагъэсэрэ еджапIэхэр ары. Слесарь сы­хъугъэ къодыеп сэ, сырылэ­жьагъ, Сединым изавод илъэситIо Iоф щысшIагъ, ау музыкэм сыдихьыхыгъ. МэзитIо IофышIэ сымыкIоу зэрэхэсынагъэм пае сыкъыIуагъэкIыгъ. Ау блэкIыгъэ юбилеим, илъэс 75-рэ сызэхъум, сащи, заводым сыщагъэшIуагъ, щытхъу тхылъхэр къысатыгъ, медаль сыбгъэ къыхалъхьагъ.

— «Музыкант къысаIоным сытеукIытыхьэщтыгъэ», аущтэу уигу­къэкIыжьхэм къащыпIоу седжэгъагъ. Сыда? А лъэхъаным уасэ иIа­гъэба а сэнэхьатым?

— Уадыгэ кIалэу гитарэ уеоу, ресторанхэм Iоф ащыпшIэу ухэтыныр къырагъэкIущтыгъэп. Музыкантхэм къагъахъэрэр ма­кIэуи алъытэщтыгъ. Арышъ, нахь хъулъфыгъэ сэнэхьатэу алъы­тэхэрэм музыкэм упылъыныр ахэтыгъэп.

— Джы зэблэхъугъа адэ а еплъыкIэр?

— Джыри зэкIэ юрист, экономист хъунэу фаех нахь, хэт музыкэм зисабый пылъынэу фаер? Тэ тисэнэхьат цIэрыIо ущымыхъущтмэ, фэещтхэп ны-тыхэр. ЦIыкIуфэхэ ясабыйхэр ащэх ансамблэхэм, сэнэхьат къыхэхыныр къызыскIэ, сэнаущ хэлъыми, чIагъэхьащтэп культу­рэм феджэнэу. Джарыба орэдыIо, пщынао, дирижер, композитор зыфэпIощтхэм тащыкIэу къызкIэтхьырэр. А еплъыкIэр зэблэхъугъэ хъуным пае культурэм иIофышIэхэм аратырэ ахъщэр къэралыгъом нахьыбэ ышIын фае.

— Гитарэр зыщыпIы­гъыгъэ уахътэм ресторанхэм 1оф зэращы­п­шIэщтыгъэр бэрэ угу къэ­кIыжьы, узэрыгу­шхорэ IофшIэныгъэу сеплъы. Ау джы непэ рес­торанхэм Iоф ащызышIэхэрэм укомпозитор цIэрыIоу нэшIукIэ уяплъынэп. Сымытэ­рэз­мэ, сыкъэгъэтэрэзыжь.

— Ресторан уахътэр анахь охътэ гъэшIэгъонэу, сисэнэхьаткIэ амалыбэ къысэзытыгъэ уахъ­тэу щытыгъ. Рок, джаз орэд­хэр сшIагъэ, ахэр гитарэм, пианинэм къязгъэIуагъэх, еджа­пIэм фэдагъ ресторан Iофыр. Ащыгъум сыныбжьыкIагъ, джыри цIэ сиIэу щытыгъэп. Зи фэ­Iогъагъэп рестораным сычIэтыгъэми. Джы непэ уартист цIэ­рыIоу, сценэм утетэу, ансамблэ цIэрыIом ухэтэу е оркестрэм уридирижерэу, укIонышъ, рес­тораным ущылэжьэныр къе­кIу­рэп. Ар сыдэщтэп.

— Адэ, къыгъахъэрэр фимыкъумэ…

— ЗэкIэ къызгурэIо, ау напэр нахь лъапI.

— Уиеджэгъу илъэсхэм къафэдгъэзэжьыным ыпэкIэ къулыкъу зэрэпхьыгъэми сыкъыкIэ­упчIэнэу сыфай. Дзэм ущыIэ зэхъум апэрэ мэкъамэхэр уусыгъагъ, ара? А уахътэри угу къэ­кIыжьы зэпыт, музучилищым, культурэмкIэ институтым узэраще­джагъэм уатегущыIэрэп дзэм игугъу зэрэпшIырэм фэдизрэ.

— Илъэсищэ сыкъэтыгъ къу­лыкъушIапIэм. Сытхъэжьыгъ, шъыпкъэу къэсэIо, сигъашIэкIэ анахь илъэс тхъагъоу къыхэфагъэхэм ащыщ дзэ къулыкъур. Гъогу тытехьагъэу, Сыбыр тыз­дащэщтыгъэр, мэшIокум тырагъэтIысхьаным ыпэкIэ, къэупчIагъэх «Хэт шъуащыщэу музыкальнэ Iэмэ-псымэ горэм къезгъэIошъурэр?» аIуи. Сэ сигитари спылъэгъагъ, орэдыр сыдигъокIи сигъус, ащ елъытыгъэу дзэ оркестрэм илъэсищым сы­­хэтыгъ, сиапэрэ мэкъамэхэри ащ щыстхыгъэх. Армиер сизыеджапIэу сэлъытэ. Музучилищым, культурэмкIэ институтым къачIэсхыгъэ шIэныгъэм нахь макIэп ащыгъум сызхэтыгъэ музыкант купым къыситыгъэр.

— 1978-рэ илъэсым, институт къэуухыгъахэу, илъэс 35-рэ уныбжьэу, къэпщагъэу, кIалэ уиIэу зыоугъоишъ, джыри еджа­пIэ уежьэ, Тбилиси окIо. IофшIэни уиIагъ, уигъашIи зэтеуцогъахэу щытыгъ, пшIэрэр пшIомэкIагъа?

— ПсынкIагъэп а лъэбэкъур сшIыныр, ау уасэ къыпфашIыным пае къызгурыIощтыгъ уасэ зиIэ консерваторие зэрэсищыкIагъэр. Ащ сыкIоным ыпэкIэ IофшIэпIэ пчъагъэ Мыекъуапэ щызэблэсхъугъ. Культурэм иунэ­хэм ятворческэ купхэм, заводхэм яоркестрэхэм, ресторанхэм яорэдыIохэм — хэт сыдэмылэ­жьагъ сэ?! КIэлэцIыкIу орэдыIо купэу «Звоночек» зыцIэри зэхэсщэгъагъ.

— Ары, сэшIэ, ащыгъум ащ дытептхэгъэгъэ орэдхэр Адыгэ радиом ихъарзынэщ хэлъых.

— Ау зэкIэ сшIомэкIагъ, сишIэныгъэхэм зэращыкIэрэр зыдэсшIэжьыщтыгъ. Консерваторием сызэкIоми ар нахь къыз­гурыIожьыгъ. Дунаим щыцIэрыIо композиторхэу Берлиоз, Малер, Прокофьев, Шостакович зыфэпIощтхэм аусыгъэ классическэ мэкъамэхэр зэзгъэшIэнхэм пае чэщи мафи седжэ­щтыгъ. Аущтэу щымытыгъэмэ, апэрэ ушэтынхэм нахь чыжьэ сымыкIоу сыкъыпагъэзыщтыгъ.

— Консерваторием къы­уитыгъэмкIэ узэрэразэр сыдигъокIи къэоIо. УикIэлэегъаджэхэми, ежь къалэу Тбилиси, ащ щыпсэу­хэрэми гущыIэ фабэу афапIорэр бэ. «Тбилиси мыхъугъагъэ­мэ, мыщ фэдиз къэзгъа­шIэщтыгъэп» зэ къысэпIогъагъ. Сыд ащ къиб­­гъэкIыгъэр? УщызгъаIэрэр уипсау­ныгъ, сэ къызэрэсшIошIырэмкIэ.

— А псауныгъэр хэт къысэзытырэр? Къысэзытырэр сиIоф­шIэн, сыфаеу, сшIогъэшIэгъо­нэу сызпылъ мэкъамэхэр ары, сигъашIи зыгъэкIыхьэрэр, си­псауныгъи зыгъэпытэрэр. Ахэр сфэтхыщтыгъа Тбилиси консерваториер мыхъугъагъэмэ?! Кав­каз шъолъырым ущылэжьэщтэу, лъэпкъ мэкъамэм уикомпозитор сэнэхьат еппхыщтмэ, сэ сызщеджэгъэ еджапIэм нахь лъэш щыIэп. Ар насыпыгъэу къыздэ­хъугъэхэм ащыщ. Сиунагъо зэ­рэсигъусагъэми мэхьанэ ин иIагъ. Сшхыщтыр, сиунэ зэрэкъэ­бзэщтыр, сищыгъын зэрэхьазырыщтыр — ахэм сягупшысэ­щты­гъэп. АщкIэ сызгъэрэхьатын шъхьэгъусэ къыздэтыгъ Тби­лиси.

— Узфеджэгъагъэр классическэ мэкъамэхэм яусын, купэу зэхэпща­гъэр лъэпкъ орэд къэIуа­кIэм фэгъэзагъ. Сыдэущтэу хъугъа ар?

— Консерваторием тыщез­гъэджагъэхэм ренэу къытаIощтыгъ: «Композиторым ежьым ынапэ къыгъотын фае, ежьым имэкъэмэ гъэпсыкIэ къыхихын фае». Сэ сыадыгэу, сихэку къэзгъэзэжьыгъэу, силъэпкъ ынапэ сымыгъэлъэгъощтмэ, ащ икультурэ сымыгъэбаищтмэ, сыда ащ фэдизэу сыхэгъэна­гъэу, жьыкъэщэгъу симыIэу сызфеджа­гъэр?! Ар пшъэрылъэу си­Iагъ. Хъот Заур филармонием итхьаматэу «Налмэсыр» шъхьафы хъугъэ, иунэ кощыгъэ. Адыгэ ансамблэ имыIэжьэу филармониер къэнагъ. Ащ елъытыгъэу сэ зыкъысфигъэзагъ орэдыIо-­къэ­шъокIо куп зэхэсщэнэу. Ижъырэ лъэпкъ мэкъамэхэм псэ къапызыгъэкIэжьыщт куп тищыкIагъэу тлъытагъэ, районхэм ащыIэ орэдыIохэм тахэп­лъагъ ыкIи амакъэхэр зэфэ­шъхьафэу, дэщэягъэуи, ещэхыгъэуи мэкъамэр къэзыIошъущтхэр тыугъоигъэх. «Ислъамыем» ихьатыркIэ хьакIэщ орэдхэр сценэм щыдгъэIугъэх, а орэдхэм яшIуагъэкIэ титарихъи цIыфхэм ашIэжьыгъ. Нахьыпэм лъэпкъыр тхэщтыгъэп, ау орэд ыусы­щтыгъ, сыд къыщышIыгъэми, ар орэдымкIэ къыIуатэщтыгъ. «Ис­лъамыер» зыми фэдэп, орэди, пщыналъи, къашъуи зэдыхэт. «СыдкIэ ищыкIагъ къашъор хэтынэу «Ислъамыем», «Налмэсыр» тиIэба?» зыIуагъэхэри тапэ къикIыгъэх. Сэ зэкIэ­ ­лъэпкъ культурэм ижанрэхэр, иIахьхэр къэзгъэлъэгъонэу сыфэягъ. Ащ фэдэ шIыкIэр ­лъэпкъ искусствэм илъэгапI.

— Произведение инэу птхыгъэхэр — «Хьагъэу­джым ирапсодие», «Ныдэлъф мэкъамэхэр», «Чэщ гупшысэхэр», «Нартмэ ясимфоние» — мыхэр «Ислъамыем» хэт артистхэм ама­къэхэм атефэу уусыгъэу загъорэ къысшIошIы. ХъокIо Сусаннэ къыIощтыри, Тыгъужъ Асе, Шымырзэ Къызбэч фэу­кIочIыщтыри къыдэплъытэзэ, артистым фэптхырэм фэд мэ­къамэр…

— «Ислъамыем» хэт артистхэм сафэраз. Бэрэ сащытхъу­рэп, ау къатефэ ящытхъу пIоныр. Тэрэзэу гу лъыптагъ, орэ­дыIом пае сытхагъ, мэкъа­мэу птхырэр къэзыIошъун орэдыIо уимыIэмэ, сыд ащ пкIэу иIэр? Сусаннэ пшъэшъэжъые ныбжьыкIэу къыхахьи, ансамблэм и Гуащэ щыхъугъ. Ащ фэдэ орэдыIо Урысыеми исэп, сыд фэпшIагъэми, тефэ. Джащ фэдэх Саниети, Щамсудини, Къызбэчи, Лъэцэр Светлани, Мышъэ Анзаури… Мыхэр ары «Ислъамыем» ипкъэухэр. Джы ныбжьыкIэхэри къэкIуагъэх, ансамблэм инеущрэ мафэ игугъапIэхэр тиIэх. Артистхэр цIыфхэм шIу алъэгъух, тилъэпкъэгъоу IэкIыбым щыпсэухэрэм зэкIэмэ ашIэх, щысэ атырахы.

— «Ислъамыер» лъэпкъ орэдыIо купми, класси­кэри къебгъэIуагъ, апэрэ адыгэ оперэу «Бзыикъо заор» орэдыIохэм къа­Iуагъ, джы рок, джаз къябгъэIощт, ара? Птхы­гъэ симфониеу «Сыдэу даха сидунай» зыфиIорэм а жанрэхэр зэкIэ хэтых.

— Музыкальнэ жанрэу щыIэ пстэури сиджагъоп. Фольк, рок, классика, джаз зэхэсщыхьанхэр, зэхэсыдэнхэр, адыгэ пщынэм джаз къисщыныр, скрипкэмкIэ адыгэ мэкъамэр къезгъэIоныр сикIас. Зыгорэм ар гурымыIон­кIи хъун, ау зи едгъэзырэп къы­тэдэIунэу. Мары о бэрэ укъыдекIокIыгъ «Ислъамыем». Ансамблэр Москва кIуагъэми, Якутскэ зыкъыщигъэлъэгъуа­гъэми, Германием концерт къыщитыгъэми плъэгъугъэ къызэрэпэгъокIыгъэхэр. Агу римыхьымэ, аущтэу, такъикъипшIэ зэпымыурэ Iэгу теокIэ къыпэгъокIынха? Мыгъэ IофшIэнышхо дгъэцIэкIагъэ. Симфониеу «Сыдэу даха сидунай» зыфиIорэр Iахьищэу гощыгъэ. Лъэпкъ мэкъамэхэри зы Iахь, классикэр ятIонэрэ Iахь, ар композиторэу Густав Малер фэзгъэхьыгъ, ящэнэрэ Iахьым джырэ дунаим имэкъамэхэр хэтых. Сыхьатрэ зэпымыоу «Ислъамыем» иорэдыIо куп, иоркестрэ симфониер къеIо. Апэрэу ар Мыекъуапэ къыщыдгъэлъэгъощт шэкIогъум и 18-м.

— «Ислъамыем» нэ­мыкI ар зыми къыфэIо­нэп, симфониер хэгъэ­кIи, хэт къэзыIошъущтыр «Хьагъэуджым изэфакIо» е «Ныдэлъф мэкъамэхэр?»

— Орэпсэу «Ислъамыер», гъэшIэ кIыхьэ ерэI, фэрэсакъых джы ар къызфэнэщтхэр.

— Сыд ащ къикIырэр? Хэт къызфэбгъэнэщтыр ансамблэр?

— Къыфэзгъэнэгъах. Нэхэе Азэмат «Ислъамыем» ихудожественнэ пащэу джы Iоф ышIэщт.

— Ар къэбарыкI. Тхьэм къыдегъэхъу зэкIэ. Сэ­гугъэ бгъэхьазырыгъэу. О сыд пшIэщтыр?

— Шъыпкъэу пIощтмэ, ащ джыри сегупшысагъэп, сызэ­рэ­хъущтыри сшIэрэп, Iоф сымы­шIэу сэ джыри сыщыIагъэп. Ныбджэгъу дэгъухэр, пхъорэлъф­хэр сиIэх, ахэм адэзгъэкIорэ уахътэр тхъагъо, нахьыбэрэ джы сахэсыщт. СикIалэ ипшъашъэу Бэллэ музыкэм пылъ, ащ сыщэгушIукIы, скрипкэм къыре­гъаIо, мары сиконцерт хэлэ­жьэнэу зегъэхьазыры. Ащ сыдэлэжьэщт, сыфэсакъыщт, сигуап сиIоф сибын зэрэлъигъэ­кIуа­тэрэр. Гукъыдэчъ сиIэ хъу­мэ, джыри зыгорэ стхын, къэзгъотын сшIэн.

— ПшIагъэри гъунэнчъ, къэблэжьыгъ зыбгъэпсэфыныр. Урысыем, ­Адыгэ, Къэбэртэе-Бэлъкъар, Къэрэщэе-Щэр­джэс республикэхэм, Ингушетием янароднэ артистыцIэр охьы, Урысыем, Адыгеим якъэ­ралыгъо тынхэр, медалэу «Адыгеим и Щытхъузехь» зыфиIо­рэр, Зэкъошныгъэм иорден къыуатыгъэх. Тара нахь лъапIэр?

— Анахь лъапIэр джа стхыгъэ мэкъамэхэр, лъэпкъым ынапэу щыт «Ислъамыер» ары. Илъэс щэкIым ехъугъэу Адыгэ Респуб­ликэм ыцIэ дахэкIэ раригъаIоу, зэкIэри рыгушхохэу, зэкIэми шIу алъэгъоу щыт куп цIэрыIом нахь тын лъапIэу сыд композиторым иIэщтыр?!

— Тхьауегъэпсэу. Гу­шIуа­гъор, тхъагъор, гу­псэфыр зыхэт охътэ ­гъэшIэгъон ебгъэжьэнэу сыпфэлъаIо.

Фондэу «Гухэлъ» изы проект­хэм ащыщэу «Напэ» зыфиIорэм къыдыхэлъытагъэу зэдэгущыIэгъур кIуагъэ.

ТIэшъу Светлан.
Адыгеим изаслуженнэ журналист.
Сурэтхэр: «Адыгэ макъэм» ихъар­зынэщ.