Адыгэ Республикэм наркотикхэм апэшIуекIорэ бэнэныгъэр гъэлъэшыгъэнымкIэ и Комиссие изэхэсыгъо зыщытегущыIагъэхэр республикэм наркологие лъэныкъомкIэ иIофхэм язытет, наркотикхэр зыгъэфедэхэрэм япхыгъэ Iофтхьабзэу зэрахьэхэрэм шIуагъэу къатырэр ыкIи ныбжьыкIэхэр ащ хэщагъэ мыхъунхэм япхыгъэ Iофыгъохэр ары. Республикэм и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат Iофтхьабзэм тхьамэтагъор щызэрихьагъ.
Адыгэ Республикэм псауныгъэм икъэухъумэнкIэ иминистрэу Мэрэтыкъо Рустем наркотикхэм алъэныкъокIэ Адыгеим иIофхэм язытет фэгъэхьыгъэу къэгущыIагъ. Ащ къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, наркотикхэм апыщагъэхэм япчъагъэ къыкIегъэчыгъэным епхыгъэ Iофтхьэбзэ гъэнэфагъэхэр зэрахьэх. Наркоманиер къызэузэу нэбгырэ 513-рэ непэкIэ агъэунэфыгъ. ИлъэскIэ узэкIэIэбэжьмэ проценти 9,8-кIэ а пчъагъэр нахьыбагъ. Ащ нэмыкIэу наркотикхэм апыщагъэ хъунхэм ищынагъо къашъхьарыхьагъэу нэбгырэ 643-рэ къыхагъэщыгъ, илъэсэу икIыгъэм елъытыгъэмэ, процент 11-кIэ ар нахь макI.
Наркологическэ диспансерхэр медицинэ Iэмэ-псымэхэмкIэ зэрэзэтырагъэпсыхьэхэрэм, сымаджэхэм яIэзэгъэнымкIэ джырэ уахътэм диштэрэ амалхэр зэрагъэфедэхэрэм, психологхэр, психотерапевтхэр, социальнэ IофшIэным епхыгъэ специалистхэр нахьыбэ зэрэхъухэрэм къахэкIэу нахьышIум ылъэныкъокIэ гугъэпIэ гъэнэфагъэхэр щыIэхэ хъугъэ. Мы илъэсым реабилитацие IофтхьабзэхэмкIэ программэм нэбгырэ 89-рэ хагъэхьагъ, 78-мэ а курсыр гъэхъагъэ хэлъэу зэпачыгъ, нэбгырэ 11-мэ джыри яIофхэр зыпкъ рагъэуцожьыгъэгохэп. Стационар шIыкIэм тетэу зэIэзагъэхэм амбулаторнэ реабилтацием ипрограммэхэм ахэлэжьэн амал араты. Нэбгырэ пэпчъ социальнэ реабилитацием икурс ыкIун ылъэкIыщт. ЦIыфхэм IофшIэн ягъэгъотыгъэнымкIэ Гупчэм агъакIохэрэри къахэкIых.
Ахэр яшIэныгъэхэм ахагъэхъоным е нэмыкI сэнэхьатым фытегъэпсыхьэгъэ къулаиныгъэхэр къаIэкIэхьанхэм пай зыкIагъакIохэрэр, IофшIэн мыгъотыныгъэмкIэ учетым хагъэуцохэрэри къахэкIых.
Адыгэ Республикэм IофшIэнымрэ социальнэ хэхъоныгъэмрэкIэ иминистрэу Мырзэ Джанбэч къызэриIуагъэмкIэ, 2023-рэ илъэсым программэ гуадзэу «Наркотикхэр зыгъэфедэхэрэм социальнэ IэпыIэгъу ятыгъэнымкIэ Iофтхьэбзэ зэхэубытагъэхэм яхьылIагъ» зыфиIорэм диштэу шъолъыр къэралыгъо программэу «ЦIыфхэм социальнэ IэпыIэгъу ятыгъэныр» зыфиIорэм сомэ миллиони 2-рэ мин 250-рэ къыфыхагъэкIыгъ. Илъэсыр къызихьагъэм къыщегъэжьагъэу зэIэзагъэхэм ащыщ нэбгыри 8-мэ — социальнэ-психологическэ, нэбгыри 7-мэ — социальнэ-правовой IэпыIэгъу аратыгъ, зы нэбгырэ IофшIапIэ IухьанымкIэ деIагъэх, зы нэбгырэ – социальнэ IэпыIэгъу рагъэгъотыгъ. Наркотикхэм ахэщагъэ хъугъэ унагъохэм арысхэм ащыщэу нэбгыри 8-мэ социальнэ-психологическэ IэпыIэгъу, нэбгыри 7-мэ — социальнэ-правовой IэпыIэгъу аратыгъ.
Мы илъэсым наркотикхэм апыщэгъэ нэбгыритIу реабилитацием фытегъэпсыхьагъэу къяIэзэнхэу агъэкIуагъэх, нэбгыри 5-мэ мэзих хъурэ курсхэр къаухыгъэх, нэбгыри 3-мэ ежь-ежьырэу яреабилитацие лъагъэкIотагъ, зы нэбгырэ реабилитационнэ гупчэм къычIэнагъ волонтер пшъэрылъхэр ыгъэцэкIэнхэу. Сертификатхэр ятыгъэнхэм иамал щыIэ зыхъугъэм къыщыублагъэу нэбгырэ 17 ащ фэдэ гупчэхэм къащяIэзэнхэу агъэкIуагъэх.
Адыгэ Республикэм гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ иминистрэ ипшъэрылъхэр зыгъэцэкIэрэ Евгений Лебедевыр къызэгущыIэм, наркотикхэм къакIэупчIэхэрэм япчъагъэ къыкIегъэчыгъэным ыкIи а лъэныкъомкIэ Iофтхьабзэу зэрахьэхэрэм шIуагъэу къатырэм зыкъегъэIэтыгъэным апае пэшIорыгъэшъ IофшIэныр зэхэщагъэ зэрэхъурэм къытегущыIагъ.
Республикэм щеджэхэрэр илъэс къэс социальнэ-психологическэ тестированием хэлажьэх. А Iофтхьабзэр зыфэгъэхьыгъэр хэбзэнчъэу наркотикхэр зыгъэфедэхэрэр къыхэгъэщыгъэнхэр ары. НепэкIэ еджэкIо 24600-мэ (процент 95,78-мэ) тестированиер апэкIэкIыгъ, илъэсэу икIыгъэм елъытыгъэмэ, ар нахь макI, процент 84,88-рэ зэрэхъурэр.
Еджэхэрэр зэкIэ ыпшъэкIэ зигугъу къэтшIыгъэ Iофтхьабзэхэм къахарагъэубытэх. Анахьэу «чIыпIэ щынагъо» ифэгъэ кIэлэцIыкIухэр ары анаIэ зытырагъэтын фаеу хъурэр. 2022 — 2023-рэ илъэс еджэгъум ашIыгъэ уплъэкIунхэм нафэ къызэрашIыгъэмкIэ, муниципалитет пстэуми егъэджэкIо-психологхэм, социальнэ лъэныкъомкIэ Iоф зышIэрэ егъэджакIохэм консультациехэр, лекциехэр, Iэнэ хъураехэр ащызэхащэгъагъэх. Волонтерхэм щыIэкIэ-псэукIэ тэрэзым ныбжьыкIэхэр нахьыбэу хэщэгъэнхэмкIэ агитационнэ-зэхэфын ыкIи гурыгъэIон Iофтхьабзэхэр бэрэ зэхащэх.
КIэлэегъаджэхэми яIэпэIэсэныгъэ нахь зыкъызэриIэтыщтымкIэ Iофыгъо гъэнэфагъэхэр зэшIуахых. Мы илъэсым мэлылъфэгъу мазэм кIэлэегъаджэхэм яIэпэIэсэныгъэ зыщыхагъэхъорэ Адыгэ республикэ институтым егъэджэкIо-психолог нэбгырэ 58-мэ апае курс гъэнэфагъэхэр щызэхащэгъагъэх. Программэм къызэрэдилъытэрэм тетэу наркоманием пэшIуекIорэ бэнэныгъэр гъэлъэшыгъэным иIофыгъохэр ары анахьэу анаIэ зытырагъэтыгъэр.
«Анахьэу Iэтахъохэр ары наркотикхэм ащыухъумэгъэнхэ фаер. Хэгъэгум ипащэхэм лъэшэу непэ анаIэ зытырадзагъэр ныбжьыкIэ политикэр ары. Сэри а екIолIакIэм десэгъаштэ. ПшъэдэкIыжь зыхьырэ къулыкъу гъэнэфагъэ хэушъхьафыкIыгъэ структурэу тшIыгъэ — ныбжьыкIэ IофхэмкIэ Комитет зэхэтщагъ. Джы ащ къыкIэлъыкIоу тынаIэ зытетыдзэн фаер а лъэныкъом пэIухьэрэ мылъкум хэгъэхъогъэныр ары. Программэм къыдилъытэрэ Iофтхьабзэхэм икIэрыкIэу шъуахэплъэжь, республикэ бюджетым ипроект ищыкIэгъэ зэхъокIыныгъэхэри фэшъушIых. НыбжьыкIэхэр гъэпсын IофшIэным хэщэгъэнхэр наркоманием щыухъумэгъэнхэмкIэ шIуагъэ къэзытырэ Iофтхьабзэу зэрэхъущтым имызакъоу, тиныбжьыкIэхэм гухэлъ дахэу яIэхэр къадэхъунхэмкIи, непэ щыIэ социальнэ амалхэр къызфагъэфедэнхэмкIи ащ ишIуагъэ къэкIощт», — къыIуагъ АР-м и ЛIышъхьэ.
ИкIэухым Адыгэ Республикэм наркотикхэм апэшIуекIорэ и Комиссие изэхэсыгъохэу 2024-рэ илъэсым зэхащэщтхэм яплан аухэсыгъ.
АР-м и ЛIышъхьэ ипресс-къулыкъу
Сурэтхэр: А. Гусев.