Къалэ-курортэу Шъачэ итарихъ Музей хэхьэрэ ПсышIопэ этнографическэ отделым иIофышIэхэр ыкIи гъэсэныгъэ еджапIэмэ якIэлэегъаджэхэр зэгъусэхэу илъэс пчъагъэхэм гъэсэныгъэ программэхэр агъэцакIэх, хы ШIуцIэ Iушъом щыпсэурэ лъэпкъхэм яшэн-хабзэхэр, якультурэ ныбжьыкIэхэм арагъашIэ.
КIэлэцIыкIухэм нахь ашIогъэшIэгъоныр экспозициехэр къызщагъэлъэгъохэрэ чIыпIэм егъэджэн сыхьатхэр ащакIунхэр ары.
Джыри «къэмыущыжьыгъэ» залхэу рэхьатыгъом есагъэхэр, сыд фэдэрэ макъи джэрпэджэжьэу зыщызэхэпхыхэрэр, пчэдыжьрэ кIэлэцIыкIу мэкъэ чанхэмкIэ ушъагъэ мэхъу. Бзыужъыехэм афэдэхэу ахэр мыщ къычIэбанэх зэкIэ къогъупэу иIэр зэлъаубытыным пылъхэу, ау дунаеу къызхэфагъэхэр ашIогъэшIэгъонэу ахэр къэрэхьатыжьых. Алъэгъугъэм ыумэхъыгъэхэу, анэхэр къижъыукIыхэу, амышIэрэ пкъыгъохэр зэпаплъыхьэхэу рагъажьэ. МэтIысых, къэрэхьатых, хьалэмэтэу къэхъущтым ежэх.
— Тэ хьакIэхэм ренэу тяжэ, игъорыгъоу тадэжь къеблагъэх кIэлэеджакIохэр, студентхэр, дзэ-патриотическэ клубхэм, ныбжьыкIэ организациехэм ахэтхэр, юнармейцэхэр. Ау мыхэм афэдэ хьакIэхэм, непэ къытфеблэгъагъэхэр ПсышIопэ кIэлэцIыкIу IыгъыпIэу N 118-м щаIыгъ сабыйхэр ары, тигопэ дэдэу тапэгъокIы, — къеIуатэ музеим ипащэу Елена Девинам. — БэшIагъэу «КъежьапI» зыцIэ кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм иIофышIэхэм тадэлажьэ, тэри ахэм адэжь тэкIо, ау ащ тыкъыщыуцурэп, сабыйхэри тадэжь къятэгъащэх. Мыщ щалъэгъурэмрэ щызэхахырэмрэ ащымыгъупшэжьынхэу къытщэхъу.
КIэлэцIыкIу IыгъыпIэм ипащэу Татьяна Пономаренкэм зэрилъытэрэмкIэ, музеим сабыйхэр нэIуасэ фэшIыгъэнхэр яIофшIэн хэхьэ. КIэлэпIоу IыгъыпIэм щылажьэхэрэм программэ зэхагъэуцуагъ, ащ зэреджагъэхэр «Хы Iушъом щыпсэурэ лъэпкъхэм ядунай». Адыгэ-шапсыгъэмэ, урысмэ, ермэлмэ, пшызэ къэзэкъмэ ыкIи понтийскэ урыммэ яхъишъэ, якультурэ, яшэн-хабзэхэм афэгъэхьыгъэ къэбархэр бэу ащ къыщытыгъэх.
IофшIагъэу яIэхэм яшIуагъэкIэ, мы кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм иIофышIэхэр а I-рэ фестивалэу «Инноватика. Образование. Мастерство» зыфиIоу краим щыкIуагъэм сертификаткIэ къыщыхагъэщыгъэх. Ар кIэлэегъаджэмрэ гъэсакIомрэ я Илъэс къыдыхэлъытагъэу щытыгъ, зэхэзыщагъэр гъэсэныгъэм хэхъоныгъэ егъэшIыгъэнымкIэ Краснодар институтыр ары.
— ЯцIыкIугъом къыщегъэжьагъэу сабыйхэм яхэгъэгу шIу алъэгъуным фэтэпIух, — къеIуатэ кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм ипащэ. — Лъэпкъыбэ зыщызэдэпсэурэ хэгъэгоу тэ тиIэм фэдэ дунаим тетэп, етIани ахэр зэкIэ щызэгурыIохэу, мамырэу щызэдыщыIэх. Ар щысэхэмкIэ сабыйхэм агурытэгъаIо. Ары, тызэфэшъхьафых, ау тызэкъотых, тызэгъусэхэу неущырэ мафэр тэгъэпсы.
«КъежьапIэм» икIэлэпIумэ адэIэпыIэхэрэри щыIэх. Ахэр ПсышIопэ районым ит лъэпкъ общественнэ организациехэр ары, ахэм зэу ащыщ хышIуцIэ шапсыгъэмэ я Адыгэ Хасэ. Ащ фэдэ зэдэлэжьэныгъэм ишIуагъэ къэкIо, сабыйхэм къин къащымыхъоу лъэпкъэу мы чIыпIэм щыпсэурэмэ ацIэхэр къаIо, ахэм яшэн-хабзэхэми арэгъуазэх. Ары пакIошъ, лъэпкъ шъуашэхэри зэхашIыкIых, лъэпкъ Iэмэ-псымэхэми къарагъэIонэу зэрагъашIэ. Лъэпкъ зыкIыныгъэм и Мафэ ипэгъокIэу мыщ къеблэгъэгъэ хьакIэ цIыкIухэм а зэпстэури алъэгъугъ ыкIи лъэшэу агъэшIэгъуагъ. Музеим иэкспозициехэр сабыйхэм къаплъыхьэгъэ къодыеп, шапсыгъэмэ яхъишъэ щыщ пычыгъохэри ежьхэм къаIотагъ.
— Анахь тызыдеIэ тшIоигъохэр IофшIэным зишъыпкъэ езыхьылIэхэрэр ары, — къыхегъэщы Адыгэ Хасэм итхьаматэу КIакIыхъу Мэджыдэ. — Лъэпкъ Iофхэм, патриотическэ пIуныгъэм зэкIэ гъэсэныгъэ гупчэхэр джырэ уахътэм пылъых, ау «КъежьапIэм» икIэлэпIухэм пшъэрылъэу зыфагъэуцужьыгъэр а пстэуми апшъэ мэхъу, Iоф псынкIэуи щытэп. Сабыйхэм тилъэпкъ итарихъ, тишэн-хабзэхэр къафаIуатэрэ къодыеп, ахэр щысэхэмкIэ къагъэшъыпкъэжьых, музеим чIэлъ пкъыгъохэри къызфагъэфедэх. Iо хэлъэп, Татьяна Пономаренкэр зипащэ кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм ипшъэрылъхэр егъэцакIэх.
КIэлэпIухэмрэ кIэлэцIыкIухэмрэ гущыIэгъу зафэхъу нэуж шапсыгъэмэ яобщественнэ парламент ипащэ цые зэпылъищ шIухьафтынэу аритыгъ. Цыехэм акIыгъух адыгэ паIохэри, гъазырхэри, бгырыпхыхэри, къамэхэри. Адыгэмэ афэгъэхьыгъэ тхылъ зэмышъогъоу аритыгъэм кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм итхылъеджапIэ къыгъэбаигъ. ХьакIэри IэнэкIэу къычIагъэкIыжьыгъэп, адыгэ тамыгъэ зытешIыхьэгъэ шIухьафтын ащ къыфашIыгъ.
Ныбэ Анзор.