Адыгэ культурэм и Мафэ непэ республикэм щыхагъэунэфыкIыгъ. Къэбэртэе-Бэлъкъарым, Къэрэщэе-Щэрджэсым, хы ШIуцIэ Iушъом, Краснодар ыкIи Ставрополь крайхэм, Ростов хэкум хьакIэхэр къарыкIыгъэх.
Лъэпкъ IофхэмкIэ федеральнэ агентствэмрэ АР-м лъэпкъ IофхэмкIэ, IэкIыб къэралхэм ащыпсэурэ тилъэпкъэгъухэм адыряIэ зэпхыныгъэхэмкIэ ыкIи къэбар жъугъэм иамалхэмкIэ и Комитетрэ кIэщакIо зыфэхъугъэхэ Iофтхьабзэм ипрограммэ къыдыхэлъытагъэу зэIукIэгъу гъэшIэгъонхэр, мэфэкI зэхахьэхэр республикэм игупчэ щэкIох. Пстэуми апэу Адыгэ Республикэм икультурэ ихъарзынэщ зыщызэгъэуIугъэу АР-м и Лъэпкъ музей хьакIэхэр рагъэблэгъагъэх. Лъэпкъ тарихъыр, шэн-хабзэхэр къизыIотыкIырэ къэгъэлъэгъонхэм нэIуасэ афашIыгъэх.
Нэужым «Лъэпкъ шэн-хабзэхэр — адыгэ культурэм ибаиныгъ» зыфиIорэ Iэнэ хъураер музеим ихьакIэщ щызэхащагъ. Ар къызэIузыхыгъэр АР-м лъэпкъ IофхэмкIэ, IэкIыб къэралхэм ащыпсэурэ тилъэпкъэгъухэм адыряIэ зэпхыныгъэхэмкIэ ыкIи къэбар жъугъэм иамалхэмкIэ Комитетым итхьаматэу Шъхьэлэхъо Аскэр. Лъэпкъ зэфэшъхьафхэм якультурэхэр зэпхыгъэ зэрэхъухэрэм непэрэ уахътэм мэхьанэшхо зэриIэр, ахэр зэгурыIоныгъэм, зэдэлэжьэныгъэм, мамыр зэфыщытыкIэхэм зэрафэIорышIэхэрэр ащ къыкIигъэтхъыгъ. Адыгеим щыпсэурэ лъэпкъ зэфэшъхьафхэм языкIыныгъэ имызакъоу, IэкIыбым щыIэ тилъэпкъэгъухэм адытиIэ зэпхыныгъэхэр гъэпытэгъэнхэм мэхьанэшхо зэриIэр къыIуагъ. Европэм щыпсэурэ тилъэпкъэгъухэм я Адыгэ Хасэ итхьаматэу Вэрэкъо Зэки хьакIэу Iэнэ хъураем къызэреблэгъагъэр къыхигъэщызэ, ащ шIуфэс сэлам рихыгъ. Адыгэ культурэм и Мафэ лъэпкъхэр зэфэзыщэрэ хъугъэ-шIэгъэ дахэу, хьалэмэтэу зэрэхъущтым ицыхьэ зэрэтелъыр хигъэунэфыкIыгъ.
Джащ фэдэу Iэнэ хъураем къыщыгущыIагъэх АР-м и Къэралыгъо Совет — Хасэм гъэсэныгъэмкIэ, шIэныгъэмкIэ, ныбжьыкIэхэм яIофхэмкIэ, спортымкIэ, къэбар жъугъэм иамалхэмкIэ ыкIи общественнэ организациехэм адэлэжьэгъэнымкIэ икомитет итхьаматэу Шэуджэн Мурат, АР-м культурэмкIэ иминистрэу Аулъэ Юрэ, Адыгэ къэралыгъо университетым адыгэ тарихъымкIэ ыкIи культурэмкIэ икафедрэ идоцентэу Цэй Заремэ, искусствэхэмкIэ институтэу Адыгэ къэралыгъо университетым хэтым ипащэу Тыгъужъ Фатимэ, АР-м гуманитар ушэтынхэмкIэ иинститут инаучнэ IофышIэ шъхьаIэу Сихъу СултIан, АР-м и Лъэпкъ музей ипащэу Джыгунэ Фатимэ.
Тикультурэ ихэхъоныгъэхэм, зэшIуахырэ Iофтхьабзэхэм къатегущыIэхэзэ, къэгущыIагъэхэм хагъэунэфыкIыгъ республикэм щыкIорэ Iофыгъо инхэм цIыф лъэпкъ зэфэшъхьафхэм ялIыкIохэр ахэщагъэхэ зэрэхъурэр, лъэпкъ культурэхэр нахь зэпэблагъэ ахэм зэрэзэфашIырэр, лъэпкъыбзэм икъэухъумэнкIэ культурэм мэхьанэшхо зэриIэр. ГущыIэм пае, культурэмкIэ Министерствэм лъэпкъ культурэм икъэухъумэн, ихэгъэхъон фэIорышIэу Iофтхьэбзэ 700-у зэхищагъэм нэбгырэ мин 60 хэлэжьагъ. Дунэе, шъолъыр, чIыпIэ фестивальхэр ахэм зэу ащыщых. КIэлэцIыкIухэм атегъэпсыхьагъэхэри ахэм ахэтых. Театральнэ объединениеу республикэм иIэ хъугъэм къэгъэлъэгъон хьалэмэтхэмкIэ театрэр шIу зылъэгъухэрэр егъэгушIох. Лъэпкъ культурэхэр зэрэзэдэлажьэхэрэм ишыхьат Софокл итрагедиеу «Пачъыхьэу Эдип» Лъэпкъ театрэм урыс режиссерым зэрэщигъэуцугъэр. Лъэпкъ IэпэщысэхэмкIэ ассоциацием хэт IэпэIасэхэм шъолъыр ыкIи къэралыгъо грантхэр къырахызэ яIэшIагъэхэр лъагъэкIуатэх, къэгъэлъэгъонхэм ахэлажьэх. Адыгэ къэралыгъо университетым бзэзэгъэшIэн лагерэу «Адыглэнд» зэхещэ, ащ ныбжьыкIэхэм ныдэлъфыбзэмкIэ Iофтхьабзэхэр, зэнэкъокъухэр щырагъэкIокIых, шIэныгъэлэжьхэм, тхакIохэм, IэпэIасэхэм ащыIокIэх. Гуманитар ушэтынхэмкIэ институтым «Адыгэ хабз» зыфиIорэ этнолагерыр бэмышIэу зэхищэгъагъ. Адыгэ шэн-хабзэхэм, лъэпкъ зэхэтыкIэхэм якъэгъэлъэгъуапIэу ар хъугъэ. Адыгэ къэралыгъо университетыр непэ зэрыгушхохэрэм ащыщ студентхэр зыхэхьэрэ къэшъокIо купэу «Нартыр». Купыр зызэхащагъэм щегъэжьагъэу ныбжьыкIэ 900-мэ ащ зыщагъэсэн амал яIагъ. Адыгэмэ ямызакъоу, ермэлхэр, чэчэнхэр, туркменхэр, нэмыкI цIыф лъэпкъхэр ащ хэтыгъэх, адыгэ культурэм изехьакIоу хъугъэх.
Iэнэ хъураер зыщыкIогъэ Лъэпкъ музеир непэ республикэр зэрыгушхорэ культурнэ гупчэ инэу хъугъэ. Адыгеим къэралыгъо гъэпсыкIэ зиIэр илъэси 100 зыщыхъугъэ 2022-рэ илъэсым ащ хэхъоныгъэ инхэр ышIыгъэх — гъэцэкIэжьынхэм адакIоу музеим ихъарзынэщ, хьакIэщ унэхэр, нэмыкI псэуалъэхэр къыгоуцуагъэх. ЗэIухыгъэ къэгъэлъэгъонхэм адыгэ тарихъым, культурэм уахащэ, нэIуасэ уафашIы. Лъэпкъ музеир зэрыгушхорэ пкъыгъуабэм хъарзынэщыр къагъэбаи. Iэнэ хъураем къекIолIагъэхэм зэхахыгъэ, алъэгъугъэ пстэур ашIогъэшIэгъоныгъ, бысымхэм хьакIэхэр агъэшIуагъэх.
Нэужым Пушкиным и Унэ адыгэ культурэм и Мафэ щылъагъэкIотагъ, хьакIэхэм апае мастер-классхэр зэхащагъэх, дышъэ ыкIи тыжьын IуданэхэмкIэ пкъыгъо зэфэшъхьафхэр гъэкIэрэкIэгъэнхэмкIэ ижъыкIэ къыщегъэжьагъэу лъэпкъым хэлъ хъугъэ IэпэIэсэныгъэм нэIуасэ фашIыгъэх.
Ащ нэмыкIэу зышIоигъо пстэуми адыгэ къуаер зыщагъэфедэгъэ шхыныгъо зэфэшъхьафхэм ахэIэн амал яIагъ. Пэлъкъау, хьалыжъу, гуубат, къурамбый, къэб гъэжъагъ зыфэпIощтхэр бэу къырахьылIэгъагъэх.
Къэгъэлъэгъонхэм ауж республикэм итворческэ коллективхэр зыхэлэжьэгъэхэ мэфэкI концерт щыIагъ. Къэгъэлъэгъонхэр амыублэзэ, къекIолIагъэхэм шIуфэс къарихыгъ Адыгэ Республикэм лъэпкъ IофхэмкIэ, IэкIыб къэралхэм ащыпсэурэ тилъэпкъэгъухэм адыряIэ зэпхыныгъэхэмкIэ ыкIи къэбар жъугъэм иамалхэмкIэ и Комитет итхьаматэу Шъхьэлэхъо
Аскэр. Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат ыцIэкIэ хьакIэхэм ащ закъыфигъэзагъ.
— Лъытэныгъэ зыфэсшIырэ хьакIэхэр, тичIыпIэгъу лъапIэхэр! Непэ адыгэ культурэм и Мафэ хэтэгъэунэфыкIы, ащ ылъапсэ чыжьэу къыщежьэ, лъэныкъуабэ къызэлъеубыты ыкIи бай дэдэу щыт. Адыгэ культурэм и Мафэ фэшI сигуапэу зэкIэхэми сышъуфэгушIо. Мы Iофтхьабзэм тиреспубликэ ищыIэныгъэкIэ хэушъхьафыкIыгъэ чIыпIэ еубыты, адыгэ лъэпкъым икультурнэ-тарихъ шIуагъэхэр ыкIи ихэбзэ дахэхэр къэухъумэгъэнхэм, хэхъоныгъэ ягъэшIыгъэным фытегъэпсыхьагъэу ар щыт, — къыIуагъ Шъхьэлэхъо Аскэр.
Ащ дакIоу къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, Дунэе Адыгэ Хасэм ыкIи тилъэпкъэгъухэр зыщыпсэухэрэ хэгъэгухэм я Адыгэ Хасэхэм ялIыкIохэр мэфэкIым къекIолIагъэх.
— Дунэе Адыгэ Хасэм и Президентэу Сэхъурэкъо Хьаути мэфэкIым непэ хэлэжьэрэ пстэуми афэкIорэ шIуфэс псалъэ къытфигъэхьыгъ. Ащ къыхигъэщыгъ мыщ фэдэ Iофтхьабзэ зэхэщэгъэным иамал щыIэ зэрэхъугъэм лъэшэу зэригъэгушIуагъэр, — къыIуагъ Шъхьэлэхъо Аскэр. — Мыщ къыщызэIукIагъэх адыгэ культурэр зыгъэлъэпIэрэ цIыфхэр: Урысыем ишъолъыр зэфэшъхьафхэм, Къэбэртэе-Бэлъкъарым, Къэрэщэе-Щэрджэсым, Темыр Осетием — Аланием ыкIи нэмыкIыбэм къарыкIыгъэхэр.
ЛIэшIэгъубэ къызэпызычыгъэ лъэпкъ хэбзэ дахэхэу тиIэхэм афэгъэхьыгъэ концерт къатыгъ республикэм итворческэ коллективхэм.
Тэу Замир.
Александра Балабась.