Мыекъопэ къэлэ администрацием и Щытхъу пхъэмбгъу лэжьэкIо пэрытхэу гъэхъэгъэ инхэр зышIыгъэхэм ясурэтхэр къыпалъэх, илъэс къэс ахэр зэблахъух. Ар къалэм имэфэкI ипэгъокIэу агъэкIэжьы. Мы илъэсым нэбгырэ 12-у къыхахыгъэхэм Даур Марет Хьасанбый ыпхъур ахэт.
Марет я 14-рэ кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм ипащ, лэжьэкIо унэу нэбгырэ 50-м ехъу зыхэтыр зэрещэ, ахэм сабый цIыкIухэр апIух, агъасэх.
Ежьыр исэнэхьаткIэ кIэлэегъадж, сабыйхэр шIу елъэгъух. УблэпIэ классхэм ащеджэрэ кIэлэцIыкIухэр ригъэджэнхэу фэягъ. Мыекъуапэ дэт кIэлэегъэджэ училищыр, нэужым Адыгэ къэралыгъо университетыр къыухыгъэх, ау IофшIэныр Хьатыгъужъыкъое кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм щыригъэжьэнэу хъугъэ, унагъо зехьэм ыуж Пщыжъхьаблэ дэт еджапIэм Iоф щишIагъ, ишъхьэгъусэрэ ежьыррэ сабыитIу зэдапIугъ.
Марет сабыибэ зэрыс лэжьэкIо унагъом къихъухьагъ, адыгэ шэн-хабзэхэм атетэу ахэр апIугъэх, шъхьэкIэфэныгъэрэ гуфэбэныгъэрэ ахэлъэу къэтэджыгъэх.
ЯтIонэрэу кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм Iоф щишIэнэу зыхъугъэр исабыйхэм еджапIэр дэгъу дэдэу къаухи, ушэтынхэр арамыгъэтэу апшъэрэ еджапIэхэм зачIахьэхэр ары. Ахэм яшIоигъокIэ къалэм къэкIожьыгъэх. Унагъом исхэм зэкIэм Iоф ашIэ, зэгурэIох, зэфэсакъыжьых.
Марет я 9-рэ кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм Iухьагъэу Iоф ышIэзэ, нэмыкI гъэсэныгъэм иучреждение пащэ фашIыгъагъ. Iоф зыдишIагъэхэр джы къызнэсыгъэм щыгъупшэхэрэп, игуапэу ыгу къэкIыжьых. IофшIэным хэшIыкIэу фыриIэр, коллективым зэрэфыщытым ыкIи зэрызэрищэрэм уасэ къыфашIи, я 14-рэ къэлэ кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм агъэкIуагъэу Марет Iоф зыщишIэрэр илъэсибл хъугъэ.
— Коллектив дэгъу сызыхэхьагъэр, лъэбэкъоу сшIыгъэм сырыкIэгъожьэу къыхэкIыгъэп. Ау сыкъыздикIыгъэм елъытыгъэмэ, нахь Iофыбэ тиI. Мы лъэхъаным кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм куп 12 щызэхэщагъ, ахэм сабый 20 — 28-рэ фэдиз арыс, зэкIэмкIи нэбгырэ 500-м ехъу къытфащэ, — еIо Марет. — СиIофшIэгъухэр къыскъоуцуагъэх, ащкIэ ахэм сафэраз. КIэлэцIыкIухэр шIу алъэгъух, япшъэрылъхэр дэгъоу агъэцакIэ, тызэгурэIо.
Марет бзылъфыгъэ чан, творческэ купхэм сабыйхэр ягъусэу Iофтхьэбзэ зэфэшъхьафхэр зэрэрагъэкIокIыхэрэм дырегъаштэ, ищыкIагъэмэ ишIуагъэ арегъэкIы.
БзэшIэныгъэм дэлажьэх
КъэIогъэн фаер я 14-рэ кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм бэшIагъэу адыгабзэр сабыйхэм зэрэщарагъашIэрэр ары. Адыгабзэм изэгъэшIэн фэгъэхьыгъэ проектым хэлажьэх, Адыгэ Республикэм гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэ иунашъоу «Об утверждении перечня дошкольных образовательных организаций по реализации комплексного подхода к сохранению и изучению родного (адыгейского) языка» зыфиIорэм къыдыхэлъытэгъэ Iофыгъохэм адэлажьэх.
Марет ыгу къеоу къыIуагъ тилъэпкъэгъу кIэлэцIыкIухэм адыгабзэр амышIэу кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм къызэращэхэрэр. Ахэм янэ-ятэхэр «адыгабзэр ежъугъашI» аIозэ мэлъаIох, ау унагъом ныдэлъфыбзэкIэ щымыгущыIэхэ зыхъукIэ, сабыим ар ебгъэшIэжьыныр къин мэхъу.
— Ясабыигъо къыщегъэжьагъэу яуни кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэми адыгабзэр щызэхахэу щытыгъэмэ ары ахэр нахь псынкIэу къызыгущыIэщтыгъэхэр, — еIо Марет.
Адыгэ шъуашэр, щыгъынхэр, хьакъу-шыкъоу лъэпкъым ыгъэфедэщтыгъэхэр, нэмыкI пкъыгъохэр къызыщагъэлъэгъорэ этнографическэ чIыпIи кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм хэт. Марет къызэриIуагъэмкIэ, кIэлэцIыкIухэм бзэр зэрарагъэшIэщтым кIэлэпIухэр зэпымыоу дэлажьэх. Пчэдыжьрэ сабый цIыкIухэм адыгабзэкIэ сэлам къахы, чIащыжьыхэ зыхъукIэ «хъяркIэ» аIо. АдыгабзэкIэ тхыгъэр усэ цIыкIухэр зэрагъашIэх.
Хьисапыр, сурэтшIыныр, тыкъэзыуцухьэрэ дунаим изытет зэрагъашIэ зыхъукIэ адыгабзэкIи урысыбзэкIи адэгущыIэх, гущыIэхэм къарыкIырэр агурагъаIо, арагъашIэ.
Сабыйхэр зыпIухэрэри зыгъасэхэрэри зэкIэ адыгэ бзылъфыгъэх, ащи бзэм изэгъэшIэнкIэ мэхьанэшхо иI. Ащ дакIоу кIэлэцIыкIухэм ящыкIагъэр зэкIэ арагъэгъоты, шхапIэхэр, джэгупIэхэр, зыщычъыехэрэ унэхэр, коридорхэр къабзэх, гуIэтыпIэх.
— Мыхъурэр къэслъэгъуныр ыкIи къэсIоныр ары сипшъэрылъыр. Зэрэхъущтым тызэдегупшысэ, хэкIыпIэхэр къэтэгъотых, — еIо кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм ипащэ.
Марет илъэс 25-м къехъугъ Iоф зишIэрэр, сабыйхэм ягъэсэныгъэ-пIуныгъэ зыдэлажьэрэр. Зыфэгъэзэгъэ лъэныкъор зэрифэшъуашэу зэригъэцакIэрэм къыхэкIэу илъэс зэкIэлъыкIохэм Мыекъопэ къэлэ администрацием, Адыгэ республикэ кIэлэцIыкIу тхылъеджапIэм, къэлэ администрацием гъэсэныгъэмкIэ и Комитет, шIэныгъэхэм зыщахагъахъорэ Адыгэ республикэ институтым, нэмыкIхэм Щытхъу тхылъхэр, сертификатхэр къыратыгъэх. Адыгабзэм икъызэтегъэнэн, ащ фэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэу Адыгеим щырекIокIыхэрэм чанэу зэрахэлажьэрэм апае Адыгэ Республикэм гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэ пчъагъэрэ хигъэунэфыкIыгъ. 2020-рэ илъэсым УФ-м гъэсэныгъэмкIэ и Министерствэ бгъэхалъхьэу «Урысые Федерацием пIуныгъэмрэ просвещениемрэкIэ иIофышIэ гъэшIуагъ» зыфиIорэр ащ къыфигъэшъошагъ.
IофшIэкIо пэрытхэр ары обществэм зыцIэ къыриIохэрэр. Марет къыгъэшIагъэм нахьыбэр сабый цIыкIухэм япIуныгъэрэ ягъэсэныгъэрэ апигъохыгъ, ащкIэ щытхъур къылэжьыгъ.
ЦIыфышIу, гъогу занкIэ тет, иIоф егъэцакIэ, къорэлъф-пхъорэлъфхэм яжэ, насыпышIоу зелъытэжьы.
Шъаукъо Аслъангуащ.
Сурэтхэр авторым иех.