Мэкъуаомэ яорэд къэIу, кIалэхэм IутIэныр къаупкIэ, мэлэхъо паIор зыщыгъ нахьыжъ гъэшIуагъэр нэпкъым тетэу ахэм алъэплъэ. Ащ фэдэ сурэтыр пэсэрэ зэманхэм къахэкIыгъэу къыпшIошIыщт, ау ар джырэ уахътэм изы маф. Адыгеим пIоблэшIынымкIэ щызэхащэгъэ десэхэм къадыхэлъытэгъэ Iофтхьабз.
ПIуаблэхэм яхъын шIыкIэ къаIэтыжьыщт
Адыгэ Республикэм культурэмкIэ и Министерствэрэ лъэпкъ культурэм и Гупчэрэ пIоблэшIынымкIэ IэпэIасэхэр агъэхьазырынхэу унашъо зэдаштагъ. Мы лъэпкъ хабзэр къэIэтыжьыгъэныр, пIуаблэ — арджэн зыблэщтхэр гъэсэгъэнхэр зигукъэкIыр Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат.
Адыгэ къуаер непэ зэкIэмэ зэрэзэлъашIэрэм фэдэу тилъэпкъ культурэ ягъэшIэгъэн зэрэфаем а гупшысэр къыкIэлъыкIуагъ. IэпэIэсэныгъэу тхэлъыгъэхэ дышъэ идэр, гъукIэныр, онэшIыныр къызэрэтIэтыжьыгъэхэм фэдэу пIуаблэхэм япхын къэIэтыжьыгъэн фаеу Iофтхьабзэм икIэщакIохэм алъытагъ. Ащ пае а шIыкIэм фэкъулай IэпэIасэхэм десэхэр къатыщтых. Рагъэджэщтхэр культурэм иунэхэм яIофышIэхэр ары. Ахэм IэпэIэсэныгъэр къаIэкIахьэмэ, нэужым ежьхэри кIэлэегъаджэ хъунхэ алъэкIыщт.
БлэкIыгъэмрэ непэрэ зэрипхыгъэх
Адыгэм идунай непэ пштэмэ, пIоблэшIэу тиIэр зырыз. Къэбэртэе-Бэлъкъарым Мазло Руслъан ащ фэдэу щэпсэу, Адыгеим — ГъукIэ Замудин. Ахэм яхьатыркIэ мы IэпэIэсэныгъэр кIодыгъэп. 1980-рэ илъэсхэм адэжь Адыгеим изаслуженнэ сурэтышIэу ГъуIэ Замудин Iоф зыригъэшIи, Адыгэ Республикэми, къызщыхъугъэ Къэбэртэе-Бэлъкъарми арыт адыгэ къуаджэхэр къыкIухьэхэзэ, пIоблэжъэу унагъохэм къарынагъэхэр къыугъоигъэх. ШIыкIэр къызIэкIэнагъэхэм зафигъазэзэ аIэкIэлъ шIэныгъэхэр къаригъэIотагъэх. ПIуаблэр зыхъыщтыгъэхэр нахьыпэм бзылъфыгъэхэр ары. Ащ елъытыгъэуи «мы бзылъфыгъэ сэнэхьатым сыда ыуж уихьагъ?» ятэ къызэрэриIогъагъэр IэпэIасэм ыгу къэкIыжьы.
— Сыздэмыхьагъэу зы чылэ къэзгъэнэгъагъэп, мары мы пIуаблэр олъэгъуа? — Замудин къегъэлъагъо сурэтхэр зыхэт IэрышIыгъэу дэпкъым пылъагъэр. – Джар Теуцожь Цыгъо ышыпхъу ышIыгъагъ. Ар зыIыгъыгъэ унагъом ыдэжь себлэгъагъэу, пIуаблэ яIэмэ сызяупчIым, «псычэтхэр зыдэс гъучI хъагъэм Iутыусэягъэу зыгорэ Iулъ» аIогъагъ. АшIокъабылыгъэп, чIадзыжьыгъагъ пIоми хъущт. СялъэIуи ар къаIысхыжьи, стхьакIыжьыгъ, згъэкъэбзэжьыгъ. Непэ анахь згъэлъапIэу сихьакIэщ унэ пылъагъэхэм ащыщ.
ГъукIэ Замудин пIоблэшIыныр къызIэкIигъахьи, а шIыкIэр ыухъумагъ. IэпэIэсэныгъэр лъэпкъ искусствэм нигъэсэу джащ фэдизэу ыушэтыгъ. БлэкIыгъэ зэманхэм ахэкIокIэжьы пэтыгъэ пIоблэ хъыкIэр къыIэтыжьи, непэрэ уахътэм къытхихьажьыгъ. ПIуаблэр шIу тигъэлъэгъугъ, ар зэрэгупсэфыр, зэрэдахэр, анахь алрэгъу хьалэмэтым ыпэ къэпштэнэу зэрэщытыр тигъэшIагъ.
Зезымыхьэщтыгъэ унагъо щыIагъэп
ПIуаблэхэр адыгэхэм пасэм бэу агъэфедэщтыгъэх. Унагъо пэпчъ зэп, тIоп ащ фэдэ IэрышIыгъэу илъыгъэр. Унэ дэпкъхэм дэхэфэшIэу пIуаблэр апалъэщтыгъ, джэхашъор нахь фабэ хъунэу тырадзэщтыгъэ, нэмазлыкъэуи зэрахьэщтыгъ. Пшъашъэм ащ фэдэу ежьым иIэрышIыгъэ пIоблищ кIэу иIэн фэягъ. ДакIо хъумэ, зыр ытыщ унэу зэрыкIырэм щаубгъущтыгъ, ар илъэгукIэтынэу ращыщтыгъ. Адрэм теуцощтыгъ гуащэм лъэхахьэ зыхъукIэ, ящэнэрэр ежьыр зэрысыщт унэм пилъэщтыгъ. ЕтIанэ ахэр ахъы зыхъукIэ гухьархэр хэтэу ашIыщтыгъэх. Анахьэу агъэфедэщтыгъэ тхыпхъэхэр къэкIырэ лъэпкъхэм, псэушъхьэхэм атырашIыкIыщтыгъэх. ПлIэнэбз е щэнэбз, е хъураехэр тырашIыхьэщтыгъэх. Ахэм ашъохэр ежь пкъым ышъо фэмыдэу ашIыщтыгъэх. Ащ пае пIуаблэр зыхаблыкIырэ IутIэныр агъалэщтыгъ. Зыфэехэ шъор къырагъэгъотыным пае гъэлэкIэ амалхэри аIэкIэлъыгъэх. Зэман зэблэкIхэм къыздахьырэ зэхъокIыныгъэхэм пIуаблэхэри адыгэхэм ямыщыкIэгъэжьэу ышIыгъ. Цыхъэгъэ алрэгъухэр джы джэхашъохэм атырадзэх, нысэхэри шэкIым тырагъэуцох. Ау пэсэрэ пкъыгъохэр лъапIэ тфэхъужьыгъэх. ПIуаблэм икъэбзэныгъэ, ащ жьэу пхырыкIырэр тэшIэ, игуахьыгъэ, ымэ иIэшIугъэ джы нахь къэтэштэ. Тиунэхэми ар арылъынэу тыфай.
IутIэным иугъоин ублапIэ хъугъэ
ПIоблэшIхэм ягъэхьазырын къыздыхэлъытэгъэ десэхэр аублагъэх. Мэзищым къыриубытэу ахэр ГъукIэ Замудинрэ Адыгэ Республикэм культурэмкIэ и Гупчэ иIофышIэу Даур Рэмэзанрэ къатыщтых. Апэрэ егъэджэн зэIукIэм къекIолIагъэх Тэхъутэмыкъое ыкIи Шэуджэн районхэм арыт культурэм иунэхэм яIофышIэхэр. ЗэкIэмкIи нэбгырэ 14 хъущтыгъэх зызгъасэ зышIоигъохэр.
— Лъэшэу тшIогъэшIэгъонэу тыкъэкIуагъ. ПIоблэжъхэр тиунэхэм арылъыщтыгъэх. Ахэм узатеIабэкIэ, тинэнэжъэу зыблагъэхэр нэм къыкIагъэуцох. Фабэх пIуаблэхэр, — къыхегъэщы Шэуджэн районым культурэмкIэ и Гупчэ ипащэу Iэшъхьэмэфэ Сусаннэ. — Тыфай тэри а IэпэIэсэныгъэр тыушэтынэу. ШIыкIэр къызIэкIэдгъахьэмэ, нэужым тиныбжьыкIэхэм ар ядгъэшIэжьыщт. Тхьаегъэпсэух мы десэхэр зыгу къэкIи тфызэхэзыщагъэхэр.
Апэрэ зэIукIэр Хьакъунае (Гавердовскэм) щыкIуагъ. Апэ ГъукIэ Замудин ихьакIэщ-музей еджакIохэр ригъэблагъэхи, пIоблэшIыным пылъ Iофыгъохэр, итарихъ гъогу къафиIотагъэх. Нэужым иунэ пэмычыжьэу щыт псыуцугъэм десэр щылъагъэкIотагъ. ПIуаблэр зыхашIыкIыщт IутIэным икъэугъоин щыублагъэу ащ иблэжьын нэсыжьэу IэпэIасэхэр фагъэсэнхэр Iофтхьабзэм къыдыхалъытагъ. Псым хахьэхэзэ хъулъфыгъэхэм IутIэнхэр къыраупкIыгъэх, бзылъфыгъэхэм ахэр аукъэбзыгъэх, зэтрафхэзэ IутIэн куамэм итхьапэхэр агощыгъэх. Зыхэр пIуаблэм-арджэным иIахьых, зыхэм чыматэхэр, паIохэр, Iалъмэкъхэр ахаблыкIыщтых. Къаугъоигъэ IутIэныр джы агъэгъушъыжьыщт. Ащ пае ахэм япылъапIэ хьазыр, лъэпкъ культурэм и Гупчэ ищагу ар дагъэуцуагъ. IутIэныр зыгъукIэ, пIоблэшIыным фежьэщтых. IэрышIыгъэхэр зыщахъыщт пхъэ Iэмэ-псымэхэри зэтырагъэпсыхьагъэх. ПIуаблэхэр хьазыр зыхъукIэ, ахэм якъэгъэлъэгъон зэхащэщт.
Мыщ фэдэу зиушъомбгъугъэу арджэн хъыным зыкъыIэтыжьымэ, хэта зышIэрэр, адыгэ пIуаблэм ифестиваль адыгэ къуаем зэрэфашIырэм фэдэу къэтлъэгъужьынкIи хъун.
ТIэшъу Светлан.
Адыгэ Респувбликэм изаслуженнэ журналист.
Сурэтхэр: Р. Шульженко.