Зыщыдгъэгъупшэхэ хъущтэп

Урысыем игъогухэм къате­хъухьэрэ хъугъэ­-шIагъэхэм япчъагъэ зэрэбэр непэ гумэ­кIыгъошхоу щыт. Ар дэгъэзыжьыгъэным пае къэралыгъо мэхьанэ зиIэ унашъохэр аштагъэх.

ГъогурыкIоным ишапхъэхэр зымыгъэцэкIэрэ водительхэм пытагъэ хэлъэу адэзекIох нахь мышIэми, Iофхэм язытет джыри уигъэрэзэнэу щытэп.

Дунаим тет къэралыгъохэр зэкIэ пштэмэ, гъогухэм къа-те­хъухьэрэ хъугъэ-шIагъэхэм япчъагъэ зыщынахьыбэу агъэу­нэфыгъэхэм Урысыер ащыщ.

АдыгеимкIи мы Iофыгъор анахь шъхьаIэхэм ащыщ хъугъэ. Статистикэм къызэригъэлъагъо­рэмкIэ, къэралыгъо унашъохэр заштагъэхэм къыщегъэжьагъэу республикэм игъогухэм къате­хъухьэрэ хъугъэ-шIагъэхэм япчъа­гъэ тIэкIу нахь макIэ хъу­гъэ, арэу щытми, ахэм цIыфыбэ зэрахэкIуадэрэм бэмэ уарегъэ­гупшысэ.

НахьыбэрэмкIэ ахэр зищыIэныгъэ гъогу езыгъэжьэгъэ ныбжьыкIэхэр ары. АщкIэ къэралыгъом, лъэпкъым чIэнэгъэшхо ашIы. ГущыIэм пае, Адыгэ Къэралыгъо автоинс­пекцием къызэритыгъэмкIэ, 2023-рэ илъэ­сым имэзи 7-у пыкIыгъэм тиреспубликэ игъо­гухэм хъугъэ-шIэгъэ 232-рэ къа­техъухьагъ, блэкIыгъэ илъэсым мыщ фэдэ иуахътэ егъэ­пшагъэмэ а пчъагъэр проценти 8,9-кIэ нахьыб, ахэм нэбгырэ 37-рэ ахэкIодагъ (процент 12,1-кIэ нахьыб), нэбгырэ 283-мэ (процент 15,5-кIэ нахьыб) шъобжхэр атещагъэхэ хъугъэ.

Гъогухэм къатехъухьэрэ хъу­гъэ-шIагъэхэр нахьыбэу зы­щагъэунэфыгъэхэр Шэуджэн, Красногвардейскэ, Джэджэ рай­онхэр ыкIи Мыекъуап. ГъогурыкIоныр щынэгъончъэным, гъогу хъугъэ-шIагъэхэм япчъагъэ нахь макIэ шIыгъэным фэгъэхьыгъэ унэшъо гъэнэфагъэ­хэр ашIыгъэх нахь мышIэми, нахьышIум ылъэныкъокIэ бэ зэхъокIыгъэу пфэIощтэп…

Гъогу хъугъэ-шIэгъэ 232-м щыщэу 25-м лъапсэ афэхъугъэр водителыр имыгъогу зэрэтехьагъэр ары, ащ нэбгыри 8 хэкIодагъ, нэбгырэ 41-мэ шъобжхэр атещагъэхэ хъугъэ. Чэзыур зие автомобилыр зэрэбламыгъэкIыгъэм епхыгъэ хъугъэ-шIэгъэ 68-рэ агъэунэфыгъ. Ахэм нэбгыри 6 ахэкIодагъ, нэбгырэ 99-мэ шъобжхэр атещагъэхэ хъугъэ.

Аварие­хэр анахьыбэу къыз­хэ­кIыхэрэр гъогурыкIоным ишап­хъэхэр икъу фэдизэу зэрамышIэ­хэрэр, псын­кIэ зекIоныр ныб­жьыкIэхэм къызэрэхахырэр, ешъуагъэхэу рулым зэрэкIэры­тIысхьэхэрэр ары. Зэфэхьысыжьхэм гур къагъэцIыкIу.

Ешъуагъэу рулым кIэры­тIысхьэхэрэм япчъагъэ нахь макIэ хъугъэми, мы лъэны­къомкIэ гумэкIыгъуабэ щыI. Зигугъу къэтшIырэ уахътэм къыриубытэу водитель ешъуагъэхэм ялажьэкIэ хъугъэ-шIэгъэ 20 Адыгеим игъогухэм ащагъэу­нэфыгъ. Ахэм нэбгыри 8 ахэ­кIодагъ, 23-мэ шъобжхэр атещагъэхэ хъугъэ.

ЛъэсрыкIохэм атехьагъэхэу хъугъэ-шIэгъэ 59-рэ агъэунэ­фыгъ, ахэм нэбгырэ 11 ахэкIодагъ, нэбгырэ 48-мэ шъобжхэр ахахыгъ. Водительхэм яла­жьэ хэлъэу лъэсрыкIо 39-рэ гъогум тыраутыгъ, нэбгыри 3-м ядунай ахъожьыгъ, 36-мэ шъобж­хэр атещагъэхэ хъугъэ. Ежь лъэсрыкIохэм ялажьэ хэлъэу гъогу хъугъэ-шIэгъэ 25-рэ республикэм игъогухэм аща­гъэунэфыгъ, ахэм нэбгыри 10 ахэкIодагъ, 15-мэ шъобжхэр ате­щагъэхэ хъугъэ.

Адыгеим игъогухэм цIыфыбэ зэратекIуадэрэр гухэкIышхоу зэрэщытыр мызэу, мытIоу

АР-м и ЛIышъхьэ правительствэм изэхэсыгъохэм къащи­Iуагъ. Унэшъо гъэнэфагъэхэр пшъэдэкIыжь зыхьырэ къулы­къухэм, чIыпIэ зыгъэIорышIэжьыпIэхэм япащэхэм афишIыгъэх.Анахь тхьамыкIагъор — ахэм янахьыбэр ныбжьыкIэх, тинеущырэ мафэ лъызыгъэкIо­тэнхэу тызщыгугъхэрэр ары.

ГумэкIыгъошхохэм ащыщ Адыгеим игъогухэм къатехъу­хьэ­рэ авариехэм сабыйхэр зэ­рахафэхэрэр. 2023-рэ илъэсыр къызихьагъэм къыщыу­благъэу кIэлэцIыкIу 27-рэ гъогу хъугъэ-шIагъэхэм ахэ-фагъ. Ахэм кIэлэцIыкIуи 4 ахэ­кIодагъ, нэбгырэ 36-мэ шъобж­хэр хахыгъэх.

ШышъхьэIум и 20-м, чэщым сыхьатыр плIым ыныкъохэм адэжь Урысыем хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ иотделэу Тэхъутэмыкъое районым щыIэм идежурнэ часть макъэ къырагъэIугъ поселкэу Инэм пэгъунэгъу автомобиль гъогоу А-146-м ия 24-рэ километрэ гъогу хъугъэ-шIагъэ къытехъу­хьагъэу.

Къэралыгъо автоинспекцием ыкIи следственнэ-оперативнэ купым икъулыкъушIэхэр мы чIыпIэм къызэсыхэм, пэшIорыгъэшъэу агъэунэфыгъ автомобилищ зэрэзэутэкIыгъэхэр.

Вологодскэ хэкум щыщ ­илъэс 42-рэ зыныбжь хъулъфыгъэр IэкIыбым къыщашIыгъэ машинэр ыгъэIорышIэзэ, гъогурыкIоным ишапхъэхэр ыукъохи Краснодар краим щыщ кIалэу илъэс 28-рэ зыныбжь водителэу нэфрыгъуазэм къыщыуцугъэм еутэ­кIыгъ. IэкIыбым къыщашIыгъэ автомобилыр чыжьэу ыдзи, пэ­гъунэгъу гъогу Iахьым тыридзагъ, ащ къыхэкIэу илъэс 48-рэ зыныбжь водителым ыгъэIорышIэщтыгъэ хьылъэзещэ машинэм еутэкIыгъ.

Мы гъогу хъугъэ-шIагъэм ыпкъ къикIэу IэкIыбым къыщашIыгъэ автомобилым иводитель къыдисыгъэ бзылъфыгъэу Вологодскэ хэкум щыщым ­шъобж зэфэшъхьафхэр теща­гъэхэу сымэджэщым ащагъ. Водителым а чIыпIэм идунай щихъожьыгъ. Машинэм етIани зыныбжь имыкъугъэ нэбгыритф исыгъэх. Ахэм зыпари къари­шIагъэп.

Тэхъутэмыкъое районым ипо­лицие икъулыкъушIэхэм уплъэ­кIун Iофтхьабзэхэр рагъэкIокIых. Гъогу хъугъэ-шIагъэм лъа­псэу фэхъугъэр мы уахътэм агъэунэфы.

Нысэщэ машинэ зэхэтхэмкIэ, чэщырэ къызэдэчъэрэ автомобильхэмкIэ, ешъуагъэу рулым кIэрытIысхьэхэрэмкIэ, водительхэм ягъэхьазырын фэгъэзэгъэ еджапIэхэм яIофшIэн зэрэзэ­хащэрэмкIэ, нэмыкI лъэныкъо­хэмкIи гумэкIыгъохэр щыIэх. Ахэм ядэгъэзыжьын гъогурыкIоным ищынэгъончъагъэ фэгъэзэгъэ къулыкъухэм ямыза­къоу, муниципалитетхэр, хэбзэ къулыкъу­хэр зэдыхэлэжьэнхэ фае. Шъхьадж ипшъэрылъ ыгъэ­цакIэмэ, зигугъу къэтшIыгъэ Iо­фыгъохэр зэшIохыгъэхэ хъущт, тигъогухэр щынэгъончъэщтых.

ЫпшъэкIэ къызэрэщыхэдгъэщыгъэу, авариехэр анахьыбэу къызхэкIыхэрэр гъогурыкIоным ишапхъэхэр икъу фэдизэу зэра­мышIэхэрэм имызакъоу, псын­кIэ зекIоныр ныбжьыкIэхэм къы­зэрэхахырэр, ешъоным зэ­рэдихьыхыхэрэр ары. Статистикэу щыIэм, сурэтэу тлъэгъу­хэрэм гур къагъэцIыкIу. Ащ ушъхьагъубэ иI. Нахьыжъхэми ащ ялажьэ хэлъ. Тиджэгухэм аркъыр Iанэм ныбжьыкIэхэм афытырагъэуцо, къыкIэлъыкIощтым емыгупшысэхэу. Пэщэ IэнатIэ зыIыгъхэм ащыщхэми «щысэшIу» машинэзефэнымкIэ, гъогурыкIоным ишапхъэхэр аукъонхэмкIэ къагъэлъагъо. Бэ щысэу къэпхьын плъэкIыщтыр, ау хэти ежь ышъхьэ къыщы­ригъажьэу игупшысакIэ зэбли­хъумэ, узэушъыижьымэ ары ишIуагъэ къызыкIощтыр.

ГъогурыкIоным ишапхъэхэр зыукъохэрэм тазырэу атыралъхьэрэр нахьыбэ зэрашIыгъэм цIыфхэр къыгъэуцухэрэп. Ана­хьэу тиныбжьыкIэ «утэшъуагъэ­хэу» гъогухэм атетхэр мы гъэ­лъэшыгъэ шIыкIэм къыгъэщынэхэу пфэIощтэп. НыбжьыкIэгъум нахь тхъагъо цIыфым къызэремыкIурэр къызэрагу­рымыIорэр, кIэлакIэхэм цIыфыпсэм уасэ зэрэфамышIырэр лъэшэу гукъау. Ны-тыхэм шIу­хьафтын лъапIэ ясабый фашIы ашIошIызэ, автомобилыр фащэфы. Адрэхэм IэшIэхэу къаIэ­кIэхьэгъэ машинэм зитIысхьэ­хэкIэ, гъогури къащэфыгъэу къащэхъу. Ахъщэ илъэу зэнэ­къокъу зэхащэ, нахь псынкIэу къэсыжьыщтымкIэ е лъэшэу зыкъэзыгъэчэрэгъущтымкIэ. Ахэм екIодылIэрэр бэ.

Тазырхэм къазэрахагъахъо­рэм ишIуагъэ къэмыкIощтэу зы­Iохэрэри щыIэх. Ащи лъапсэ имыIэу щытэп. Мылъку зыIэ­кIэлъ ны-тыхэм ащыщхэм ясабыйхэр зэрагъэуташъохэрэр авариехэм лъапсэ афэхъухэу къаIо. ГъогурыкIоным хэлажьэхэрэм культурэ ахэлъын, зэрэлъытэнхэ фае. ДжырэкIэ ар тэ тиIэп.

ЦIыфым ипсауныгъэрэ ищыIэныгъэрэ анахь лъапIэ щыIэп. Ар зэкIэми дэгъоу къыдгурэIо, ащ дакIоу видительхэми, лъэс­рыкIохэми, гъогу-патруль къулыкъум иIофышIэхэми язекIуа­кIэ, гъогурыкIоным ишапхъэхэр зэрагъэцакIэрэм бэ ялъытыгъэр. Ар зыщыдгъэгъупшэ хъущтэп.

КIАРЭ Фатим.