Сэнэхьатыр ыпсэ щыщ

Хьакъуй Андзаур — АР-м и Лъэпкъ театрэ иартист. ИскусствэхэмкIэ Мыекъопэ училищым иактер отделение 1996-рэ илъэсым, нэужым Адыгэ къэралыгъо университетым илъэпкъ факультет къыухыгъэх. Лъэпкъ театрэм илъэс 28-рэ хъугъэу Iоф щешIэ, роль 50 фэдиз къышIыгъ.

Исэнэхьат фэшъыпкъэу рылажьэхэрэм Андзаур ащыщ. Театрэр зыхэлэжьэгъэ фестиваль- зэнэкъокъухэм ахэтэу Краснодар, Налщык, Казань, Къырым, Тыркуем къащагъэлъэгъогъэ спектаклэхэм ахэлэжьагъ. Спектаклэу «Псэлъыхъохэр» зыфиIорэм ар­тист нахьыжъхэм ахэтэу Шы­хьам ироль, артист ныбжьыкIэхэм ахэтэу УФ-м инароднэ артистэу Зыхьэ Заур ычIыпIэ Хьапапэ ироль къыщешIы. Трагедием нахьи комедиер къэпшIыныр бэкIэ нахь къинэу елъытэ. Ащ дэтшIыгъэ зэдэгущыIэгъум шъхьэ­ихыгъэу джэуапхэр къыщитыгъэх.

— Андзаур, сыдэущтэу актер сэнэхьатым ухэхьанэу хъугъа?

— Гурыт еджапIэм сыщеджэзэ Пэнэжьыкъое музыкальнэ еджапIэм сыкIощтыгъ. Ащ илъэситфырэ сыщеджагъ. Пщынэ еоныр лъызгъэкIотэнэу джы искусствэхэмкIэ колледжэу Тхьабысымэ Умарэ ыцIэ зыхьырэм сычIэхьанэу секIолIэгъагъ. «Собеседованиер» скIугъэу, къысэдэIугъэхэу, ушэтынхэр стыжьынхэ къодыеу щытэу Юныс Сулеймановым сакъыхещышъ, теат­ральнэ отделением сычIэхьанэу сытырегъэгушIухьэ. Ащ сычIа­хьэшъ, къэсэухы, Лъэпкъ театрэм иактерэу Iоф сшIэнэу сэублэ.

— Актер унагъоу узхэхьа­гъэм хэт нахь зынаIэ къыптетыгъэр, о узкIырыплъыщтыгъэр?

— Зыхьэ Заур ролыбэ къыдэс­шIынэу синасып къыхьыгъ. «Тя­тэжъмэ яорэдхэр» зыфиIорэ спектаклыр Тыркуем къыщыдгъэ­лъэгъонэу щытэу, Оркъыжъэкъо Ахьмэдэу игъонэмысэу зидунай зыхъожьыгъэм ычIыпIэ спектаклым сыхагъэхьагъ. Сэ Краснодар сыкъикIыжьыгъэ къодыеу щытыгъ. Ахьмэд ыуж ащ ухэхьанышъ, зыкъыщыбгъэлъэгъоныр къиныгъэ. Сытещыныхьэщтыгъ нахь мышIэми, Зыхьэр сценэм къызтехьэм, ащ сыкъызэрэдытехьагъэм тетэу спкъы зыри­щыгъ, узэрэзекIощтыри, узэрэуцущтыри — Заур шэпхъэ щысэтехыпIэ ардэдэм сфэхъугъ. НэмыкIэу, ау сыдми, ащ уготын плъэкIыщтэп. Седжэзэ джыри «сэ сачIыпIэ иуцощт мыр, сызэблихъузэ рыкIощт» Заур сэщ пае ыIощтыгъ. «Псэлъыхъохэр» агъэуцун зэ­хъум Кукэнэ Мурат къысаджи Хьэпапэ ироль сэ къэсшIынэу къызэрэ­сфагъэшъуашэрэм сыщигъэгъозагъ. Мыщ дэжьым Зыхьэ Заур къыIухьи къысиIуагъ: «Гъогумаф! Ар о къэпшIыщт». Зыхьэ Мэлай­чэт гримеркэм къычIэкIи къы­тэкIолIэгъагъ. «Хьэпапэ къышIынба адэ, ежь ышъхьэкIи, ыгукIи ар пэблагъ», — къысиIуагъ Милэ. А спектаклым армырми сыхэтэу Шыхьам ироль къэсшIыщтыгъэба, Хьэпапэ игущыIэхэр, ымакъэ стхьакIумэ итыгъэх, ролым икъэ­шIын сшIохьылъагъэп. Спектак­лым «иградус» дэгъоу сыщыгъуа­зэу щытыгъ.

— Хьэпапэ цIыф дэгъуа, хьаумэ дэя?

— Мы спектаклым цIыф дэй хэтэп. Хьэпапэ — лIы лъэгъупхъ, колхозми хэт, мыхъун горэхэр — армэугъэр, ешъоныр зэри­кIасэр — тIэкIу къыхэфэх, ишъуз­рэ ежьыррэ зэхэкIыжьыгъэх. Ау щытми, хабзэр егъэцакIэ, шIугуа­щэу иIагъэм лъэхахьэрэп. Мэпсэ­лъыхъо, пшъэшъэ ныбжьыкIэу Сусанэ еджагъэу къахэхьагъэм ынаIэ тыредзэ, шъэогъур игъусэу ыдэжь макIо. Мамый Ерэджыбэ лъэхъанэу блэкIыгъэм адыгэмэ япсэукIэ зыфэдагъэр дэгъоу къыгъэлъэгъуагъ. Колхозыр, бригадэр, ныбжь зиIэхэр, ныбжьыкIэхэр, шэн-хабзэу зэрахьэщтыгъэхэр, ясэмэркъэу шIыкIагъэхэр – а зэпстэум гуфэбагъэрэ сэмэркъэу дахэрэ хэлъэу къеты.

— Кукэнэ Мурат ныбжьыкIэ купымкIэ шъуирежиссерэу «Псэ­лъыхъохэр» жъугъэуцу­жьы­гъэба, ащ гущыIэгъу тыз­фэхъум, хигъэунэфыкIыгъагъ цIыфыгъэшхо пьесэм зэрэхэлъыр, ащ икъэгъэлъэгъон Ма­мый Ерэджыбэ къызэрэдэхъу­гъэр.

— Армэугъэу хэлъыгъэри хе­нэжьышъ, ишъузыгъэри къещэ­жьы, бригадэм чанэу Iоф щи­шIэнэу къыфигъэуцугъэ унашъо­хэри ештэ, Хьэпапэ спектаклым икIэухым гъогу зафэ техьажьы. Арышъ, ар герой дэй пфэIохэнэп. Гъусэу иIэ Хьачикрэ ежьыррэ къяхъулIэрэр зэкIэ сэмэркъэу хэлъэу авторым къеты, ащ тетэуи спектаклыр гъэуцугъэ хъугъэ. Хьэпапэ ироль Заур къызэришIырэр сынэгу кIэт зэпытыгъ, тищы­Iэныгъэ щыщ хъугъэ спектаклэри, ащ хэт геройхэри пIоми хъущт.

— Заур ылъ шъулъынтфэмэ арэчъэ сIоми сыхэукъонэп- щтын.

— Тэрэз дэдэу къэпIуагъ. Илъэс 15 тыныбжьэу, чы цIынэ тышIыгъэу таIэкIэфагъ, тыныбжьыкIэ дэдэу теджэ зэхъум ахэр ташъхьагъ итыгъэх. БэкIэ щысэтехыпIэ къытфэхъугъэх тиартист нахьыжъхэр.

— Адэ Хьачик ироль къэзышIэу, шъуихудожественнэ пащэу ыкIи актерэу Ацумыжъ Рустам сыдэущтэу уехъулIэрэ? Сценэм шъузэдытеты хъумэ шъузэгурэIуа? «Партнерство» зыфаIорэр зэхэшъошIа?

— Сэ Хьэпапэ ироль бэ тешIагъэми, макIэ тешIагъэми къызэрэстефэщтыр сшIэщтыгъэ, — Андзаур мэщхы, — ау Рустам сценэм Iоф щыдэсшIэнэу хъущтыми сшIагъэп, спектаклэмэ ахэтэу, сценэм тетэу слъэгъунэу хъугъэп. Ау щытми, псынкIэу тызэгурыIуагъ. «Партнерство» зыфаIорэр къэтыубытыгъ. Ар пьесэм иапэрэ еджэгъу къыщыдгурыIуагъ.

— Константин Райкиныр къы­зэкIом, зэIукIэгъоу дышъуи­Iагъэм къыщиIотагъ ролыр къы­фэмышIы зыхъукIэ къин зэрилъэгъурэр, ащ хэкIышъ, хэкIыпIэ къызэримыгъотырэм къыхэкIэу, зэрэзэхахьэрэр, къэ­гъын зэрилъэкIыщтыр. Ащ фэдэ къыхэкIа, Андзаур, уироль къызэрэпшIын фаер къыбгурымыIоу, къин уигъэлъэ­гъоу?

— Анахь эпизод къызэрыкIом уемыжэгъахэу къин уигъэлъэ­гъоу мэхъу. Зэхэпфыгъэми, ублэкIын умылъэкIэу. Мафэм зы шапхъэкIэ уекIуалIэ, пчыхьэм нэмыкI шIыкIэ къыхэогъэщы шъхьае, тIумэ язи хъурэп. Ащ къин уегъэлъэгъу.

— Сыд фэда «Псэлъыхъо­хэм» анахь эпизод къинэу ахэтыгъэр?

— Комедиер боу къин къэп­шIыныр. Трагедием унэпс къебгъэхы къодыемэ цIыфым ышIошъ бгъэхъущт. Драмэми зы гущы­IэухыгъэкIэ «шIу усэлъэгъу» зыпIокIэ, зэкIэ къэпIогъах. Ау комедием кIуачIэу пIихырэр на­хьыб. КIэлэцIыкIумэ апае пшысэри нахь шIэхэу бгъэуцущт ыкIи къэпшIыщт. «Псэлъыхъохэр» къэпшIынкIэ къин ыкIи, тхъагъо ыкIи. Хьэпапэрэ Хьачикрэ Сусанэ епсэлъыхъонхэу ыдэжь зихьэхэкIэ, эстраднэ къэгъэлъэгъон фэдэу, еплъых ыкIи ежэх. Ар хэгъэкIи, гущыIэу зэраIощтхэр зэкIэ зэрэреспубликэу ашIэ, репликэмэ, зыкъызэрашIыщтмэ анэсыжьэу. Ар зэтебгъэфэжьыныр боу къины.

«Псэлъыхъохэм» язичэзыу къэгъэлъэгъонхэр Мыекъуапэ — жъоныгъуакIэм и 4-м, Краснодар жъоныгъуакIэм и 11-м ащыкIощтых. Ахэм афэгъэхьыгъэ мэкъэ­гъэIухэр ти­хъытыу нэ­кIубгъохэм ары­шъулъэгъощтых «ВКонтакте»: https://vk.com/theatre_cluster, телеграм- каналыр: https://t.me/theatrecluster.

— Хэхъоныгъаби жъу­гъэу­цужьыгъэ спектаклым хэт. Шыхьамрэ Сусанэрэ ярольхэр нахь зэIухыгъэ хъугъэх. Кукэнэ Мурат къызэрэтиIогъагъэмкIэ, Мамый Ерэджыбэ ипьесэ ахэм ярольхэмкIэ хэтыгъэ гущыIэхэр зэкIэ хагъэ­хьажьыгъэх. Артист нахьыжъхэм якуп спектак­лыр къышIы зэхъум, а ныбжьыкIитIум яроль­хэр мэкIа­гъэх, бэдэдэ зэраIощтыгъэп. Ау джы шъо къэшъушIырэ къэгъэлъэ­гъоным, гущыIэм пае, Сусанэ ироль нахь къыхэщы, ыгу ихъы­кIырэр нахь игъэкIотыгъэу Тамрико Осадзе къегъэлъагъо.

— Ары, пьесэр дгъэуцужьын зэхъум, теджэжьынэу зэдэтштэгъагъ. Сэ сызэреплъырэмкIэ, героине шъхьаIэу мыщ хэтыр Сусан. Уахътэу къыгъэлъагъорэр Мамыим 1950-рэ илъэсхэр ары. НыбжьыкIэхэр къэлэшхохэм ащеджэхэти, чылэм къагъэзэжьыщтыгъ, колхоз-совхозхэм Iоф ащашIэщтыгъ, шIулъэгъуныгъэр азыфагу къихьэщтыгъ.

— Тэрэз, тэрэз, КIэращэм и «Насыпым игъогу» джащ фэдагъэба?

— Ары, джащ фэдэу ныбжьыкIэхэм — Сусанэрэ Шыхьамрэ ярольхэр къызэкIоцIыкIыгъэх, спектаклыри нахь дахэ, нахь баи къэхъугъ.

— Роль 50 фэдиз зэкIэмкIи сценэм къыщыпшIыгъ. Сыд нахь мэхьанэ зиIагъэхэр оркIэ?

— О. Заградникым ипьесэу «Соло для часов с боем» зыфиIорэр тиартист нахьыжъхэм ГИТИС-р къызаухыгъэр илъэс 40 зэрэхъугъэм фагъэшъошэгъагъ. Ахэр КIыкI Юр, Устэкъо Мухътар, Пэрэныкъо Чатиб, Хэкужъ Сар. Джахэм сахэтэу Iоф адэсшIэныр синасып къыхьыгъ. Мамый Ерэ­джыбэ ипьесэу агъэуцугъэхэм, зэкI пIоми хъунэу, сахэлэжьагъ. Къыхэзгъэщымэ сшIоигъу, Тхьа­кIумэщэ Налбый курсымкIэ мастерэу тиIагъ, тыригъэджагъ, бэ тигъэшIагъэр. Союзым дэгъоу щызэлъашIэщтыгъэ режиссерыгъ. Анахь режиссер дэгъуи 10-мэ ахахьэщтыгъ. ХьакIэгъогъу Къэсэй, Нэгъой Инвер, Хьакъуй Аслъан агъэуцугъэ къэгъэлъэгъон­хэм сахэтыгъ. Лъэпкъ, урыс, IэкIыб драматургием яклассикхэм атехыгъэ пьесэхэм сахэлэжьагъ. Б.Брехт «Кавказский меловой круг», Мурэтэ Чэпай и «Шъузабэхэр» — ахэр сыд фэдизэу кIуачIэха, мыхьэнэ куухэр яIэхэу пьесэхэр тхыгъэх, цIыфыгъэ иным укъыфащэ, дунаим щыхъу­рэм узэрепхыгъэр къыбнагъэсы.

«Кубань театральная» зыфиIорэ фестивалым мары бэмышIэу тыхэлэжьагъ. Дэрбэ Ти­мур ипьесэ техыгъэ спектаклэу режиссерэу ЕмкIуж Андзор ыгъэ­уцугъэ «Шыу мафэр» ащ къыщыдгъэлъэгъуагъ. ОсэшI купым хэтыгъэу, ГИТИС-м икIэлэегъа­джэу Александр Колесниковым тиспектаклэ фестивалым къыщагъэлъэгъуагъэхэм къахигъэщыгъ, уасэ къыфишIыгъ. Жъы мыхъурэ, егъэшIэрэ мэхьанэ зиIэ лъэпкъ хабзэхэр «Шыу мафэм» къыщыгъэлъэгъуагъэ зэрэхъугъэм осэ ин къыфишIыгъ. Хъуадэкъо Азэмат ироль къызэришIыгъэр къыхагъэщэу лъэпкъ шэныр къызэригъэлъэгъуагъэм пае хэушъхьафыкIыгъэ шIухьафтын къыратыгъ. Ащ нэмыкIэу, актерхэм я Унэ Гупчэу А.Яблочкиным ыцIэ зы­хьэу Москва дэтым «Шыу мафэр» 2023 – 2024-рэ илъэсхэм ятеатральнэ уахътэ къыщыдгъэлъэгъон тлъэкIынэу сертификат Лъэпкъ театрэм къыратыгъ. Фэдэ гъэхъагъэхэм тарэгушхо.

Хьакъуй Андзаур образ зэфэшъхьафхэр сценэм къыщигъэ­лъэгъуагъэх, гущыIэм пае, Болэтыкъор («Шапсыгъэ пшъашъ», КIэрэщэ Тембот), оркъыр («Тятэжъмэ яорэд», Къуекъо Налбый), Батыр («Медея», Натхъо Къадыр), Шэбатныкъор («Ащэмэз исырын», Хьакъуй Аслъан), Караман («Дорогу, Караман жену ведет», А.Гецадзе), чъыгыр («Зиусхьаныр орэпсэу», Хъунэго Саид). Лъэпэлъагэу, лъэгъупхъэу ар сценэм къызытехьэкIэ, лъэпкъ шъуашэри, дзэкIолI шъуашэри зэфэдэу къе­кIух, чъыгым ироль къэпшIынри аукъодыеу IэшIэхэп. Андзаур роль зэфэшъхьафхэр къышIэу спектаклэ пчъагъэхэм сяплъынэу хъугъэ. Ар сценэм къызытехьэкIэ, къыIорэм, зызэришIырэм цыхьэ фэошIы, героеу къыгъэлъагъорэм ищыIэныгъэ ухещэ, сценэм щыбысым.

— «Шъузабэхэм» Илясэу хэтым ироль Зыхьэ Заур апэ къэзышIыщтыгъэр. А спектак­лыр ежь Зыхьэм зегъэуцужьым, ироль сэ къыситыжьи, къысигъэшIыгъагъ, — Андзаур мэхьа­нэ ритэу ар къыкIегъэтхъы. — Теджэ зэхъум къыстыриIуа­гъэр хъузэ лъэкIуатэ, Заур иролыгъэхэр джы сэ къыстефэжьых, сэ къэсшIынэу мэхъух. Ар боу пшъэдэкIыжь ин. Сценэм утетэу къапIорэ гущыIэхэмкIэ залым чIэс цIыфхэр къэбгъэгъын е бгъэгушIонхэ олъэкIы. Артист сэнэхьатыр цIыфым ыпсэ нэсыхэрэм ащыщ.

Тэу Замир.
Сурэтхэр: АР-м и Лъэпкъ театр.