ШIэныгъэхэмкIэ Дунэе Адыгэ академиемрэ гуманитар ушэтынхэмкIэ АР-м иинститутэу КIэращэ Тембот ыцIэ зыхьырэмрэ кIэщакIо зыфэхъугъэхэ я V-рэ Дунэе шIэныгъэ-методологическэ конференцие Мыекъуапэ къыщызэIуахыгъ. Гъэтхапэм и 14-м щыублагъэу и 16-м нэс ащ Iоф ышIэщт. ЧIыпIэрыс лъэпкъхэм я Дунэе илъэсипшIэу агъэнэфагъэм (2022 — 2032-рэ илъэсхэр) ар фагъэшъошагъ.
«Яндекс.Телемост.» зыфиIорэ хъытыу амалхэр къызфагъэфедэзэ конференцием шъолъыр зэфэшъхьафхэм якъэралыгъо къулыкъухэм, апшъэрэ шIэныгъэ ыкIи гурыт еджапIэхэм япащэхэр, шIэныгъэлэжьхэр, общественнэ IофышIэхэр, студентхэр, журналистхэр хагъэлэжьагъэх. Ахэр шъолъыр ыкIи къэралыгъо зэфэшъхьафхэм — Адыгеим, Къэбэртэе-Бэлъкъарым, Къэрэщэе-Щэрджэсым, Дагъыстан, Абхъазым, Тыркуем ялIыкIох. Конференцием ипэублэ едзыгъо ащ хэлажьэхэрэм яшIуфэс джэпсалъэхэр щыIугъэх.
Гуманитар ушэтынхэмкIэ институтым ипащэу ЛIыIужъу Адам конференцием иIофшIэн къызэIуихыгъ ыкIи пстэуми шIуфэс гущыIэхэмкIэ зафигъэзагъ. Лъэпкъ цIыкIухэм абзэ икъэухъумэн мэхьанэ ратэу, шъолъыр, къэралыгъо шапхъэхэм ашIокIыжьэу зэрэдунаеу лъыплъэ зэрэхъугъэм, къэралыгъо зэфэшъхьафхэм арыт ушэтэкIо институт инхэм а лъэныкъомкIэ Iофтхьэбзэ гъэнэфагъэхэр зэрэзэрахьэхэрэм уасэ фэпшIынэу зэрэщытыр ащ къыкIигъэтхъыгъ. Ятфэнэрэу зэхащэрэ конференцием гъэхъагъэ хэлъэу Iоф ышIэнэу, агъэнэфэгъэ пшъэрылъхэм ягъэцэкIэн афызэшIокIынэу Iофыгъом хэлажьэхэрэм ЛIыIужъу Адам афиIуагъ.
Дунэе Адыгэ академием ипрезидентэу, Къэбэртэе-Бэлъкъар Республикэм игъэцэкIэкIо хабзэ илIыкIоу УФ-м ФедерациемкIэ и Совет хэт Къанэкъо Арсен шIуфэс гущыIэхэр конференцием хэлажьэхэрэм афигъэзагъ. Бзэхэм якъэухъумэнкIэ дунаим технологие зэфэшъхьафхэр щагъэфедэ зэрэхъугъэм, ахэр къыдалъытэзэ IофшIэнхэр зэхэщэгъэнхэ зэрэфаем ащ игугъу къышIыгъ. Непэрэ мафэм къыздихьыгъэ шэпхъэшIухэр, шIыкIэ-амалыкIэхэр къызфагъэфедэхэзэ лажьэрэ шIэныгъэлэжьхэм шэн-хабзэм ылъапсэ амытIупщэу ыпэкIэ зэрэлъыкIуатэхэрэм мэхьанэшхо ритыгъ. ШIэныгъэр гъогукIэм техьанышъ, ныдэлъфыбзэм икъэухъумэнкIэ, ихэгъэхъонкIэ гъэхъагъэхэр ашIынхэ алъэкIынэу пстэуми афиIуагъ.
ШIэныгъэмкIэ ыкIи гъэсэныгъэмкIэ Къэбэртэе-Бэлъкъар Республикэм иминистрэу Езао Анзор ныдэлъфыбзэм икъэухъумэн бзэшIэныгъэ Iофыгъо къодыеу щымытэу, адыгэм игеном — илъэпкъыпсэ икъэгъэнэн ар занкIэу епхыгъэу зэрэщытыр хигъэунэфыкIыгъ. Лъэпкъыр щызыгъаIэрэр иныдэлъфыбз. Ар зышIокIодырэ лъэпкъхэм сыдэущтэу яхэушъхьафыкIыгъэ, якультурэ, яшэн-хабзэ къагъэгъунэщт? Сыд къафэнэжьыщтыр? Дунаим тет цIыфхэм ахэткIухьажьынхэм ищынагъо къашъхьэрэуцо. НыдэлъфыбзэмкIэ ыкIи литературэмкIэ тхылъыкIэхэр бэмышIэу Къэбэртэе-Бэлъкъарым къызэрэщыдагъэкIыгъэхэр Езао Анзор къыIуагъ. Ныдэлъфыбзэм икъэухъумэнкIэ агъэнэфэгъэ Iофыгъохэм язэшIохын зэрэлъагъэкIотэщтыр хигъэунэфыкIыгъ.
АР-м шIэныгъэмрэ гъэсэныгъэмрэкIэ иминистрэ ипшъэрылъхэр зыгъэцэкIэрэ Евгений Лебедевым гущыIэр зыратым, цIыф лъэпкъ пэпчъ иныдэлъфыбзэ тарихъым, культурэм, шIэныгъэ гъэнэфагъэхэм язехьакIоу зэрэщытыр, ащ къыхэкIыкIэ хэти иныдэлъфыбзэ къыухъумэным зэрэпылъын фаер къыкIигъэтхъыгъ. Адыгеим икъэралыгъуабзэхэм якъэухъумэн, яхэгъэхъон ылъэныкъокIэ Iофтхьэбзэ зэфэшъхьафхэр зэрэщызэшIуахыхэрэр хигъэунэфыкIыгъ. Министерствэм ышIыгъэ мониторингымкIэ, республикэм игурыт еджапIэхэм ащеджэрэ нэбгырэ мин 18-м къехъумэ яныдэлъфыбзэу адыгабзэр зэрагъашIэ. Адыгабзэм икъэухъумэнкIэ ыкIи ихэгъэхъонкIэ зэхащэгъэ Проектнэ офисыр гуманитар ушэтынхэмкIэ АР-м иинститут зэрэщылажьэрэр, 2021-рэ илъэсым егъэджэн тхылъхэр зэхэгъэуцогъэнымкIэ щыIэгъэ зэнэкъокъум хэлажьэхи, ащ пэIухьащт мылъкур къызэрэрахыгъэр, джы ар тхылъхэм ягъэхьазырын зэрэпэIуагъахьэрэр къыIотагъ. Зигъо IофшIэнхэр зэшIопхынхэм имэхьанэ къыкIигъэтхъыгъ.
Къэрэщэе-Щэрджэс Республикэм шIэныгъэмрэ гъэсэныгъэмрэкIэ иминистрэу Инна Кравченкэм къэралыгъом ис лъэпкъ цIыкIухэм яныдэлъфыбзэ икъэухъумэн Урысыем ишэн-хабзэхэм зэращыщыр хигъэунэфыкIыгъ. «НыдэлъфыбзэмкIэ кIэлэегъэджэ анахь дэгъу» зыфиIорэ зэнэкъокъум иедзыгъоу Iоныгъом Къэрэщэе-Щэрджэсым щыкIощтым конференцием хэлажьэхэрэр ригъэблэгъагъэх. Ащ фэдэ Iофтхьабзэхэм язэхэщэн бзэм изыкъегъэIэтыжьынкIэ мэхьанэ, кIуачIэ зиIэ лъэныкъоу къыкIигъэтхъыгъ.
Гуманитар ушэтынхэмкIэ Абхъаз институтэу Д. Гулия ыцIэ зыхьырэм ипащэу Арда Ашуба къызэриIуагъэмкIэ, бзэр — цIыф лъэпкъ зэфэшъхьафхэм азы-фагу илъ лъэмыдж. Охътэ мыпсынкIэу тызхэтым емылъытыгъэу, ныдэлъфыбзэм икъэухъумэн дэлажьэхэрэм цIыф лъэпкъыр ыпэкIэ лъызыгъэкIотэщт Iофыгъо зэрэзэшIуахырэм щэч хэлъэп.
Пэублэ едзыгъом ыуж я V-рэ Дунэе шIэныгъэ-методологическэ конференцием секцие зэфэшъхьафхэмкIэ иIофшIэн лъигъэкIотагъ.
Тэу Замир.
Сурэтхэр: А. Лаутеншлегер.