Илъэс 30 хъугъэ

Телевидениер куп IофшIэнэу щыт. Къэтынхэр гъэшIэгъонэу, узыIэпищэу къагъэлъэгъоным пае корреспон­дентхэр, редакторхэр, операторхэр, режиссерхэр зэхэтэу япшъэрылъ­хэр зэрагъэца­кIэрэм мэхьанэшхо иI.

Телевизорыр хэдгъанэу къэбархэм тяплъы хъумэ къыдгурэIо зезыщэрэм имызакъоу, зыкIыныгъэ азыфагу илъэу къэтыным нэбгырабэ зэрэдэлажьэрэр.

Адыгэ телерадиокомпаниеу «Адыгеир» Урысые Къэралыгъо телерадиокомпанием имедиа-холдинг ин икъутамэу щыт. Мафэ къэс къэтынхэр зыгъэхьазырырэ телевидением иIофшIэн 1993-рэ илъэсым гъэтхапэм и 6-м ригъэжьагъ. Апэрэ пащэу иIагъэр КIэрэщэ Аслъанбэч. 2010-рэ илъэсым къыщыублагъэу компанием пэщэныгъэ дызэрехьэ ЖакIэмыкъо Вячеслав.

Илъэс 30-м къыкIоцI мыщ Iоф щызышIэхэрэм япчъагъэ фэдиплIыкIэ на­хьыбэ хъугъэ, яIэпэIэсэныгъи хэхъуагъ.

Къэтынхэр ыкIи репортажхэр урысыбзэкIэ ыкIи адыгабзэкIэ зэрагъэхьазыр­хэрэм нэмыкIэу радиоэфирым ара­пыбзэкIэ ыкIи тыркубзэкIэ къехьэх, ащ ишIуагъэкIэ тилъэпкъэгъухэу IэкIыбым щыпсэухэрэм ятарихъ чIыгу щыхъурэ­-щышIэхэрэм защагъэгъозэн амал яI.

— Интернетыр тищыIэныгъэ къызыхэ­хьагъэм къыщыублагъэу телевидением тIэкIу имэхьанэ къеIыхыгъ. НыбжьыкIэ­хэм нахьыбэу интернетыр къызфагъэфедэ хъугъэ. Арышъ, телевидением уасэу иIэр къетымыгъэIыхыным фэшI творческэ проект гъэшIэгъонхэр зэрэдгъэпсыщтым тыпылъын фае, — еIо ЖакIэмыкъо Вячеслав.

Тхьаматэм къызэриIуагъэмкIэ, телевидением икъэтынхэр пштэмэ, «Къэбархэм» апэрэ чIыпIэр Урысыем щи-Iыгъ. Ащ къегъэлъагъо чIыпIэ къэбархэм якъэтын мэхьанэ зэриIэр.

— Арэу щытми, телевидениер ыпэкIэ лъэкIуатэ, проект инхэм ягъэхьазырын тинэплъэгъу идгъэкIырэп, — лъегъэкIуа­тэ игущыIэ тхьаматэм. — Адыгеим къэ­ралыгъо гъэпсыкIэ иIэ зыхъугъэр илъэси 100 зэрэхъугъэм фэгъэхьыгъэу документальнэ фильмэ ин дгъэхьазырыгъ, ар бэмэ агу рихьыгъ. Анахь про­ект гъэшIэгъонэу телевидениер зыдэлажьэхэрэм ащыщ «Лъапсэ», «Напэ» зыфиIохэрэр. Ащ тыкъыщыуцущтэп, тапэкIи гухэлъ гъэшIэгъонхэр зыдэтIыгъых. Анахьэу типроектхэмкIэ пшъэры­лъэу тиIэр адыгабзэкIэ къэтынхэр дгъэхьазырынхэр ары. Адыгеим имызакъоу, ткъош Къэбэртэе-Бэлъкъар, Къэрэщэе-Щэрджэс республикэхэм, Ша­псыгъэм ыкIи тилъэпкъэгъухэу Iэ­кIыбым ащыпсэурэ цIыф гъэшIэгъонхэр проектым къыхэтэгъэлажьэх.

Мы мафэм ехъулIэу телевидением нэбгыри 140-мэ Iоф щашIэ. Къэбархэм яугъоинкIэ журналистым Iофышхо егъэ­цакIэ, мэзэ пчъагъэкIэ зыгъэпсэфыгъо ямыIэу ахэм Iоф ашIэу бэрэ къыхэкIы. Къэбархэм яугъоин журналистыр епсы­хьэ, ар ищыIэныгъэ хэпчын умылъэ­кIынэу нэшанэ фэхъу. Нэужым шIэныгъэу ыкIи IэпэIэсэныгъэу ахэлъым елъ­тыгъэу телевидением Iут журналистхэр лъагъэкIуатэу бэрэ къыхэкIы, хэбзэ къулыкъухэм Iоф ащашIэ. Ар щытхъукIэ афэплъэгъунэу щыт.

— ГумэкIыгъо шъхьаIэу мы мафэхэм тиIэр адыгабзэкIэ Iоф зышIэн зылъэ­кIыщт журналист ныбжьыкIэхэм тазэрэщыкIэрэр ары, — еIо ЖакIэмыкъо Вячеслав. — Арэущтэу тапэкIи тылъыкIотэщтмэ, илъэс 15 — 20 горэкIэ адыгабзэкIэ къыдэкIырэ къэтынхэр зезыщэн зэрэщымыIэм къыхэкIэу щыдгъэ­зыежьынкIэ щынагъо. Адыгэ къэралы-
гъо уни­верситетым ыгъэхьазырырэ кад­рэхэм тащэгугъы.

Вячеслав къызэриIуагъэмкIэ, адыгабзэм икъызэтегъэнэн фэIорышIэщт каналэу «Джэрпэджэжь» зыфиIорэр телевидением ыгъэпсыгъ. Адыгеим щыхъурэм IэкIыбым щыIэ тилъэпкъэгъухэр щыгъэгъозэгъэнхэм фэшI тхыгъэхэр адыга­бзэкIэ, тыркубзэкIэ ыкIи арапыбзэкIэ ащ къехьэх. Анахь шъхьаIэр Адыгеим щыпсэухэрэм ямызакъоу, Къэбэртэе-Бэлъ­къар ыкIи Къэрэщэе-Щэрджэс рес­пуб­­ликэхэм, Шапсыгъэ, IэкIыбым щы­къэ­бар­хэр зэритхэр ары. АщкIэ мурад шъхьаIэу яIэр IэкIыбым ыкIи Урысыем ащы­псэурэ адыгэхэр зэщэлIэгъэнхэр ары.

— ТимэфэкIкIэ телевидением иIофы­шIэхэм сафэгушIо, творческэ гъэхъа­гъэу ыкIи гупшысэу яIэхэм ахагъахъоу, ахэр щыIэныгъэм щылъагъэкIотэжьын амал яIэу, къэтынхэм яплъыхэрэм ашIогъэшIэгъонынхэу сафэлъаIо, — къыIуагъ Вячеслав.

Телевидением къыдэхъугъ АР-м иза­служеннэ журналист IэпэIасэу ТIэшъу Светланэ. Илъэс 30 хъугъэу, телевидением иIофшIэн зыщиублагъэм щегъэ­жьагъэу ыгуи, ыпси етыгъэу мыщ щэлажьэ.

ЯтIонэрэ унэу фэхъугъ. Адыгеим имызакъоу, ткъош республикэхэм, IэкIыб къэралхэм Светланэ дэгъоу ащызэлъашIэ. Мы уахътэм адыгабзэкIэ къы­дэкIырэ тематическэ редакцием иотдел итхьаматэу Iоф ешIэ.

— Илъэс 30-м къыкIоцI телевидением зэхъокIыныгъабэ фэхъугъ. Зетэгъэжьа­кIэм тхьамафэм тIо, нэужым плIэ тыкъыдэкIыщтыгъ. ЕтIанэ эфирым тыкъи­хьэу ашIыгъ. Джащыгъум охътэ дэгъугъ, телевидение уиIэным пае укъызэрэ­дэ­кIыщт уахътэр нахьыбэн фае. «Си Адыгей», «Джэныкъу» ыIоу проект инхэр дгъэхьазырыгъэх, къэралыгъо мэхьанэ яIэу ахэм осэшIу къафашIыгъ, къэралыгъо фильмэм ифонд хэхьагъэхэр тиIэх. ТелевидениемкIэ ар шъуашэ, — къыIуагъ Светэ.

— Мы уахътэм ехъулIэу лъэпкъ ухъу­мэн гукъэкI зиIэ фондэу «Гухэлъ» зыфиIорэм ипроект инэу «Лъапсэм» Iоф дэсэшIэ, — лъегъэкIуатэ игущыIэ Светэ. — Фондым итхьаматэу Къуижъ Юрэ титхьаматэ зыкъыфигъази проектымкIэ гухэлъэу иIэр къызыреIом, зэзэгъыгъэх. Ар тиреспубликэ ит чыла­гъохэм ащыпсэухэрэм ялIэкъо тарихъ фэгъэхьыгъ. Эфир къэтыным нэмыкIэу ютуб каналымкIи ащ еплъынхэ амал яI. СызыкIэхъопсыхэрэм ащыщ сыхьат 24-рэ Iоф зышIэщт канал Адыгеим иIэныр. Джащ фэдэу фондэу «Гухэлъым» ипроектэу «Напэ» зыфиIорэм Iоф дэсэшIэ.

ЦIыф цIэрыIохэу адыгэ лъэпкъым къы­хэкIыгъэхэм ар афэгъэхьыгъ.

Илъэс 25-рэ хъугъэу телевидением Iоф щешIэ джыдэдэм адыгабзэкIэ къыдэкIырэ къэтынэу «Къэбархэм» яшеф-­редакторэу ХьацIэцIэ Ларисэ.

— Сызыфеджагъэри, сызыфэлажьэ­рэри адыгабзэр ары. Лъэпкъ гъэзетэу «Адыгэ макъэм» Iоф зэрэщысшIагъэм ишIогъэшхо къызэрэсэкIыгъэр бэрэ си­IофшIэгъухэм ясIоу къыхэкIы. «Къэбар­хэм» Iоф щыпшIэным пае непэ уздэщыIагъэр псынкIэу птхыжьышъун, ар занкIэу эфирым фэбгъэхьазырышъун фае. Тхьамафэм къыкIоцI эфир уахътэу сыхьатитIу тиIэр, ар макIэ (ау каналэу «Россия-1-м» тыкъыщыдэкIышъ, шыкур). Ащ нэмыкIэу тхьамафэ къэс хэушъхьафыкIыгъэ репортажхэр тэгъэхьазырых. Ахэр анахьэу зыфэгъэхьыгъэхэр цIыфхэр зыгъэгумэкIырэ Iофхэр ары: къатыбэ хъурэ унэхэм ягъэцэкIэжьын, къоджэ псэупIэхэм якIолIэрэ гъогухэм яшIын, гъэстыныпхъэ шхъуантIэм изэбгырыщын, социальнэ псэуалъэхэм ягъэцэкIэжьын, нэмыкIхэри. Iофэу дгъэцакIэрэм анахь шъхьаIэу къыхэзгъэщы сшIоигъор тиныдэ­лъфыбзэкIэ тызэрэлажьэрэр ары. Аужырэ уахътэм тызщыгушIукIыгъэ хъугъэ­-шIэгъэ инэу тиIэр телевизионнэ Iэмэ-псымэ анахь дэгъухэм ащыщэу BRAM зыфаIорэм фэдэ тиIэ зэрэхъу­гъэр ары, «цифрэ» щапхъэм ащ тытыригъэ­хьагъ, техническэ амалыкIэхэр къытитыгъэх.

Тематикэ къыдэкIыгъохэмкIэ къулыкъум ипащэу Къуижъ Аминэт къызэриIуа­гъэмкIэ, «Къэбархэм» илъэсыбэрэ Iоф зэрэщишIагъэм ишэн ыпсыхьагъ. ЗэкIэмкIи мы къулыкъум нэбгырэ 11-мэ Iоф щашIэ. Мэфитфым зэлъыпытэу пчэдыжь къэс такъикъ 30-кIэ эфирым къехьэх.

— БэшIагъэу тшIырэ проект гъэшIэгъонхэм джыри ахэдгъэхъуагъ, — къе­Iуатэ Аминэт. — ГущыIэм пае, проектэу «Зы хъишъ» зыфиIорэм игъэхьазырын ГъукIэлI Сусанэ дэлажьэ. Адыгэм, чIыналъэу тызщыпсэурэм ятарихъ ащ къащыреIотыкIы. Музеим чIэлъ пкъыгъо гъэшIэгъонхэр, сурэт техыгъэхэр, зикъэ­бар амышIэу къагъотыгъэ археологие пкъыгъохэр проектым къыщегъэлъагъох. Ащ нэмыкIэу «Дахэ сидунай» зыфиIорэ проектми Сусанэ Iоф дешIэ. Адыгеим иискусствэ, инеущырэ мафэ къэзыгъэ­псыщт пщынаохэм, шыкIэпщынаохэм ар афэгъэхьыгъ. Джащ фэдэу ыпэкIэ щыIэгъэ проектэу «Азаныр» — «Диныр. Хабзэр. Жабзэр» ыIоу джы къыдэкIы, нэмыкI шапхъэмэ арытэу. Ащ быслъы­мэнхэр къыхэлэжьэщтых. Адыгабзэм имафэ ипэгъокIэу «Адыгабзэм идесэхэр» ыIоу проектыкIэ тыублэщт, ар сэры зы­гъэхьазырырэр. Адыгабзэм изыкъегъэ­Iэтыжьын ар фэгъэхьыгъэщт. Ны-тыхэм, сабыйхэм анаIэ тырядгъадзэ тшIоигъоу адыгабзэкIэ къэтын гъэшIэгъонхэр къэд­гъэлъэгъощтых.

— Республикэм итарихъ, цIыфхэм ящыIэкIэ-псэукIэ щыIэныгъэм къыхэгъэ­нэжьыгъэнхэр, лъэгапIэу тызынэсыгъэ­хэр къыткIэхъухьэхэрэм апае къэдгъэ­нэнхэр ары типшъэрылъыр непэ, — лъе­гъэкIуатэ игущыIэ Аминэт. — Ау пшъэрылъ инэу зыфэдгъэуцужьырэр адыгабзэм иухъумэн, ихэгъэхъон, илъы­гъэкIотэн. Тятэ пIашъэхэм тфаухъумэгъэ ныдэлъфыбзэр тэ къытщыуцунэу щытэп.
Телевидением имафэкIэ тисэнэхьатэгъухэм тафэлъаIо псауныгъэ яIэу, творческэ лъэгапIэу зыпаплъэхэрэм анэсы­хэу, акIуачIэ изэу проект, гукъэкI гъэшIэ­гъонхэр ашIэу лъэпкъым фэлэжьэнхэу!

КIАРЭ Фатим.