Республикэ гъэзетэу «Адыгэ макъэр» къызыдэкIырэр шIэхэу илъэси 100 хъущт. Адыгэбзэ зэгъэфагъэкIэ къыдэкIырэ гъэзет закъоу тиIэм игъэшIэ гъогу гъэшIэгъонэу щытыгъ, шIэныгъэ куурэ шэн-хэбзэ дахэрэ зыхэлъ цIыфыбэ ащ щылэжьагъ, нахьыбэрэм ящыIэныгъэ рапхыгъэ шъыпкъэуи плъытэн плъэкIыщт.
Адыгеим щызэлъашIэрэ тхакIохэм, журналистхэм, шIэныгъэлэжьхэм ащыщыбэхэм якъэлэмыпэ гъэзетым щапсыхьагъ. ЗэкIэмэ ацIэ къесIозэ ситхыгъэ зезгъэушъомбгъун гухэлъ сиIэп, 2023-рэ илъэсыр екIыфэ, ащ нэужми ахэм шъхьаф-шъхьафэу ягугъу пшIыныр, тыгу къэдгъэкIыжьынхэр атефэ.
Непэ сэ сыкъызтегущыIэщтыр Цуекъо Юныс ары. Юныс адыгэ тхакIохэм апшъэкIэ бгъэуцунэу, къахэпIэтыкIынэу зэрэщытым щэч хэлъэп. Редактор шъхьаIэ IэнатIэм джыри сыIумыхьэзэ Юныс сиусэхэр езгъэлъэгъухэу, поэзием, адыгэ литературэм афэгъэхьыгъэ гупшысэхэмкIэ сыдэгуащэу щытыгъ, бэрэ ар упчIэжьэгъу сшIыщтыгъ, игъэсэпэтхыди сигуапэу седэIущтыгъ. Сиусэхэр зыдэт тхылъмэ ащыщ зысэгъэхьазырым, ащ ипэублэ гущыIэ къыфишIынэу къысиIуагъ, ау ащ ыпэкIэ джыри зэ усэ пэпчъ тырыкIожьын, тызэдяплъыжьын фаеу ылъытагъ. ТIэкIуи сыдэшъхьахыщтыгъ а IофыгъошIум, сыда пIомэ ежь Юныс ядэжь сыкIозэ, ащ усэмэ тыщызэдяджэжьын фаеу ары къызэрэсиIогъагъэр, яунэ пчыхьэ къэс сихьаныр, быныр згъэгумэкIыныр къин къысщыхъущтыгъ, ау лъытэныгъэшхо зыфэсшIырэ нахьыжъ писателым (Юныс «тхакIо» гущыIэр ылъэгъу хъущтыгъэп, арэу къызатхыкIэ цIацIэщтыгъэ) къыIорэм дезгъэштагъ. Юныс дэжь мэзэ Iэпэ-цыпэм сихьанэу хъугъэти, ишъхьэгъуси дахэу къыспэгъокIыгъ, тиунэ сихьажьырэм фэдэу къысщагъэхъущтыгъ, сыгумэкIынэуи чIыпIэ сырагъэфагъэп.
Усэхэри, ежь тхэкIо нахьыжъым къызэригъэтэрэзыжьырэм тетэу, ащ сэ дезгъэштагъэ хъумэ, шапхъэхэм арытлъхьажьыгъэх, тхылъым игущыIапи къытхи, бэ темышIэу Адыгэ Республикэм итхылъ тедзапIэ къыдигъэкIыгъ.
Нэужым, редактор шъхьаIэу гъэзетым сыкъызагъакIом, Юныс садэжь къычIахьэмэ, уахътэ къызыхэкIырэм сиусэмэ ахэзгъаплъэу бэрэ хъугъэ. «Тхэ, Тимур, тхэ, джары къэнэжьыщтыр, птхырэр, тхылъэу къыдэбгъэкIыхэрэр ары», — къысиIощтыгъ бэрэ Юныс. Ситхыгъэмэ ащыщ горэ лъэшэу ыгу зырихьыкIэ, къыхэщыпэу, сабыим фэдэу Юныс гушIощтыгъ, ежь ар къыдэхъугъэм фэдагъ, джарэу гупцIанэщтыгъ, ежь ыгъэлъэпIэрэ цIыфым иIофышIу ыгу къыдищаещтыгъ.
Цуекъо Юныс илъэс пчъагъэрэ лъэпкъ гъэзетым зэрэфэлэжьагъэр, гъэзет Iофым зэрэфэIазэр сшIэу щытыгъ. Ар къыдэслъыти, адыгэ литературэм фэгъэхьыгъэ гъэзет тедзэ къытфигъэхьазырызэ ышIынэу сезэгъыгъагъ. ТитхакIохэм якъэлэмыпэ къычIэкIыгъэ анахь произведение дэгъумэ япычыгъохэу адыгэ шэн-хабзэхэм уафэзыгъэсэщтхэр, уилъэпкъ шIу озыгъэлъэгъущтхэр къахишыпыкIыщтыгъэх, ахэм пэшIорыгъэшъэу татегущыIэщтыгъ, гъэзет нэкIубгъуиплI хъурэ тедзэр мазэм тIогъогогъо къышIыщтыгъ. Ащ фэдэ зэдэлэжьэныгъэми зы охътэ пIалъэ ыхьыгъ. Ащ ыужи, гъэзет тедзэм икъыдэгъэкIын зызэпытэгъэуми, Юныс лъэпкъ гъэзетыр щыгъупшагъэп, ежь ытхыгъэхэр къытфихьыщтыгъэх ыкIи къыхытигъэутыщтыгъэх. Тхыгъэ зи къымыхьыгъэми, ар садэжь ренэу къычIахьэщтыгъ, ары пэпчъ къысэушъыищтыгъ, адыгэ литературэм лъэбэкъоу щысыдзыгъэм сыкъыщымыуцоу, зэрэхэзгъэхъон фаер къысиIо зэпытыгъ. ЫнаIэ лъэшэу къыстетыгъ Юныс, икIалэмэ зэрафыщытыщтым фэдэу къысфыщытыгъ, ащ фэшI лъэш дэдэу сыфэраз. Писателым гъэхъэгъэшхохэр адыгэ литературэм щишIыгъэх, ыцIэ чыжьэу Iугъэ, ахэм гъэзетеджэхэр ащыгъуазэх. Ситхыгъэ сыухыжьы сшIоигъу ежь Юныс гъэзетым ыныбжь илъэс 85-рэ зэхъум ытхыгъэгъэ статьям кIэухэу иIэмкIэ:
«Ары, гъэзетыр сыгу хэжъэгъогъагъ. Арымырыгъэмэ, ар джы ныбжьэу зынэсыгъэ гъэ тIокIиплIырэ тфырэм къэзгъэшIагъэм щыщэу сэри гъэ шъэныкъом ехъу хэслъхьан слъэкIыныгъа сыдигъокIи сызышъхьамысыжьэу?!
Икъун, икъун, — икIэрыкIэу шъхьэм къехьэ, — укIэлэжьэп ори…
ЦIыкIу-цIыкIоу Краснэ-Бгышъхьэ ехыгъомкIэ ори зыгъэзэжь…
ЦIыраужъмэ мо зэлъаштэжьыгъэ мы тапэрэ лъэгонэ нэцIагъомкIэ удыреплъэкIызэ. ТIэкIуи удыремынэцIэкIынэу амал узыфэмыхъужьызэ…
Охыжъ-охыжъэу…
Гъэзетыр угу хэжъэгъуагъэба о…
Е, хэт ышIэра, дунаим Iаджи къырэкIо, бгъэгужъэу пстэури зыдэстыкIыгъэ-зыдэжъыкIыжьыгъэм, стэфэжъыр зыщызэтырихьажьыгъэм, тэпшэс гъощагъэ горэ къыхэфэнкIи пшIэхэнэп.
Сабый гъы макъэр птхьакIумэ къыридзэжьынкIи мэхъу…
Е, хэт ышIэра, сапэу мы Дунай нэфым утет ныIэп о, ахърэт сапэ зэгорэми ухъужьыщт…»
Дэрбэ Тимур.
(2007 — 2022-рэ илъэсхэм гъэзетэу «Адыгэ макъэм» иредактор шъхьаIэу щытыгъ).