Урысые зэнэкъокъоу «НыдэлъфыбзэмкIэ ыкIи литературэмкIэ кIэлэегъэджэ анахь дэгъу» зыфиIорэм ишъолъыр чэзыу Адыгеим непэ щырагъэжьагъ.
Республикэм и Къэралыгъо филармоние щыкIогъэ Iофтхьабзэм хэлэжьагъэх Урысыем просвещениемкэ иминистрэу Сергей Кравцовымрэ Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Муратрэ.
Урысые зэнэкъокъум ишъолъыр чэзыу ихьэкIагъэх КъБР-м, КъЩР-м, Ингушетием япащэхэр. ВидеозэпхыныгъэкIэ Iофтхьабзэм къыхэлэжьагъ УФ-м и Президент и Администрацие и ГъэIорышIапIэ лъэпкъ политикэмкIэ и Департамент ипащэу Татьяна Вагинар.
Зэнэкъокъум икъызэIухын джащ фэдэу хэлэжьагъэх Урысыем IофшIэнымкIэ и ЛIыхъужъэу, тхакIоу, общественнэ IофышIэу МэщбэшIэ Исхьакъ, АР-м и Къэралыгъо Совет —Хасэм и Тхьаматэу Владимир Нарожнэр, АР-м иминистрэхэм я Кабинет и Тхьаматэу КIэрэщэ Анзаур, Адыгеим ыцIэкIэ сенаторхэу Хъопсэрыкъо Муратрэ Александр Наролинымрэ, шъолъыр министерствэхэмрэ къулыкъухэмрэ япащэхэр, гъэсэныгъэм иIофышIэхэр, кIэлэегъаджэхэр. Видеоконференцие шIыкIэм тетэу Урысыем ишъолъырхэм ялIыкIохэм, гъэсэныгъэм иIофышIэхэу федеральнэ шъолъырхэм ащыIэхэм Iофтхьабзэр зэрэкIорэм лъыплъэнхэу амал яIагъ.
Шъугу къэтэгъэкIыжьы Урысыем просвещениемкIэ и Министерствэ яIэпыIэгъоу зэнэкъокъур гъэрекIо апэрэу Ставрополь краим зэрэщызэхащагъэр. Хэгъэгум ишъолъыр 68-мэ къарыкIыгъэ кIэлэегъэджэ 70-рэ фэдиз ащ хэлэжьэгъагъ. Адыгеир къэзыгъэлъэгъуагъэр Теуцожь районым игурыт еджапIэу N 6-м адыгабзэмрэ литературэмрэкIэ икIэлэегъаджэу Тхьаркъохъо Сусан. Владикавказ иеджэпIэ-интернатэу «Аланская гимназия» зыфиIорэм осетиныбзэмкIэ икIэлэегъаджэу Яна Бекоевар ары 2022-рэ илъэсым зэнэкъокъум щатекIуагъэр.
Министрэу Сергей Кравцовым Iофтхьабзэм хэлажьэхэрэм апашъхьэ шIуфэс псалъэ къыщишIыгъ. Ащ зэрэхигъэунэфыкIыгъэмкIэ, зэнэкъокъур анахьэу зытегъэпсыхьагъэр ныдэлъфыбзэмкIэ ыкIи литературэмкIэ кIэлэегъэджэ анахь дэгъухэм IофшIэкIэшIоу аIэкIэлъыр гъэунэфыгъэныр, ахэм IэпыIэгъу ягъэгъотыгъэныр ары.
«ЦIыф лъэпкъыбэ зыщызэдэпсэурэ хэгъэгушхоу ныдэлъфыбзэ, диалектыбэ зыщагъэфедэрэм тис. Бзабэ зэрэщыIэр культурэ кIэнымрэ тихэгъэгу ишъолъырхэм ятарихърэ язы Iахьэу щыт. Тихэгъэгу иныбжьыкIэ миллиони 2,5-м ехъумэ яныдэлъфыбзэрэ литературэмрэ гурыт еджапIэхэми, кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэми ащызэрагъашIэ. Ащ фэдэ Iофышхор зэрэлъыдгъэкIотэщтым ыуж тит. Хьалэлэу зэрэлажьэхэрэм фэшI ныдэлъфыбзэр языгъэхьырэ кIэлэегъэджэ пстэуми «тхьашъуегъэпсэу» ясэIо!» — къыIуагъ Сергей Кравцовым.
ЕгъэджэкIо-гъэсакIом и Илъэсэу 2023-р Урысыем и Президентэу Владимир Путиным ыгъэнэфагъ, ащ иIофтхьэбзэ шъхьаIэхэм мы зэнэкъокъур зэращыщыр къыхагъэщыгъ. Министрэм зэрэхигъэунэфыкIыгъэмкIэ, хэгъэгум ишъолъыр 27-мэ якIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэм ныдэлъфыбзэхэр ащызэрагъашIэ. Зэнэкъокъум икIэух чэзыу Къэрэщэе-Щэрджэс Республикэм щыкIощт. Ащ хэлэжьэщтхэм апае экскурсиехэри, творческэ зэIукIэхэри, мастер-классхэри зэхащэщтых.
Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат залым чIэсхэм зафигъазэзэ къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, мыщ фэдэ Iофтхьабзэхэр Урысыем щыпсэурэ лъэпкъхэм яныдэлъфыбзэхэмрэ яшэн-хабзэхэмрэ якъызэтегъэнэжьын, культурэ зэпхыныгъэхэм ягъэпытэн афэIорышIэх.
«Республикэм иучреждениехэу гъэсэныгъэ зыщарагъэгъотыхэрэм ныдэлъфыбзэхэр, апэрэ чэзыоу урысыбзэр ащызэрагъашIэ. Къэралыгъуабзэу щыт адыгабзэм икъэухъумэни лъэшэу тынаIэ тетэгъэты. Лъэныкъо зэфэшъхьафхэм: наукэм, гъэсэныгъэм, культурэм Iоф ащэтэшIэ», — къыIуагъ КъумпIыл Мурат.
Общественнэ движениеу «Адыгэ Хасэм», адыгабзэмкIэ Советэу Адыгеим и ЛIышъхьэ дэжь щызэхэщагъэм, гуманитар ушэтынхэмкIэ республикэ институтэу Т. КIэращэм ыцIэ зыхьырэм къыщызэIуахыгъэ Проект офисым адыгабзэм изегъэужьыжьынкIэ Iофышхо зэрашIэрэр Iофтхьабзэм щыхагъэунэфыкIыгъ.
Республикэм икIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэм адыгабзэр нэбгырэ мини 6,8-м ехъумэ, гурыт еджапIэхэм кIэлэеджэкIо мин 29,5-мэ адыгабзэр ащызэрагъашIэ.
Урысыем ис лъэпкъхэм яныдэлъфыбзэхэм якъэухъумэнрэ язэгъэшIэнрэ афэгъэзэгъэ Фондым игрантрэ федеральнэ, шъолъыр бюджетхэм къахэкIыгъэ мылъкумрэ яшIуагъэкIэ илъэсищым къыкIоцI а 1 — 11-рэ классхэм апае адыгабзэмкIэ зэрэрагъэджэщтхэ тхылъыкIэхэр къагъэхьазырыгъэх. Ахэр федеральнэ тхылъхэм яспискэ хагъэхьагъэх.
Адыгеим и ЛIышъхьэ Урысыем и Правительствэрэ Урысыем просвещениемкIэ иминистрэу Сергей Кравцовымрэ тхьашъуегъэпсэу ариIуагъ республикэм гъэсэныгъэм зыщегъэушъомбгъугъэнымкIэ мы къулыкъур IэпыIэгъушIу къызэрафэхъурэм фэшI.
Видеоконференцие шIыкIэм тетэу Iофтхьабзэм къыщыгущыIагъэх Урысыем и Президент и Администрацие лъэпкъ политикэмкIэ и Департамент ипащэу Татьяна Вагинар, зэнэкъокъум апэу щатекIуагъэу, осетиныбзэмкIэ кIэлэегъаджэу Яна Бекоевар, урысыбзэмрэ литературэмрэкIэ кIэлэегъаджэу Екатерина Агеевар, Хабаровскэ краим щыщэу нанаибзэмкIэ кIэлэегъаджэу Мария Эльтун.
Урысыем IофшIэнымкIэ и ЛIыхъужъэу МэщбэшIэ Исхьакъ, КъБР-м ипащэу КIокIо Казбек ыкIи Ингушетием ипащэу Махмуд-Али Калиматовым зэнэкъокъум хэлажьэхэрэм псалъэкIэ закъыфагъэзагъ.
Iофтхьабзэр зэхэзыщагъэхэм макъэ къызэрагъэIугъэмкIэ, зэнэкъокъур джы Къэрэщэе-Щэрджэсым щылъагъэкIотэщт. КъЩР-м ипащэу Рашид Темрезовым Урысыем просвещениемкIэ и Министерствэ мыщ фэдэ проектышхор зэрэпхырищырэмкIэ зэрэфэразэр къыIуагъ. Адыгеим ипащи Урысые зэнэкъокъоу «НыдэлъфыбзэмкIэ ыкIи литературэмкIэ кIэлэегъэджэ анахь дэгъу» зыфиIорэм ишъолъыр чэзыу зэрэзэхищагъэмкIи зэрэфэразэр къыхигъэщыгъ.
АР-м и ЛIышъхьэ ипресс-къулыкъу
Сурэтхэр: А. Гусев.