Пкъыри, тхьапэри, къыпыкIэрэри Iэзэгъух
Ащ фэдиз шIуагъэ иI народнэ медицинэм ыгъэфедэрэ къэкIырэ уцхэм, мэркIо лъэпкъхэм ащыщэу непэ зигугъу къэтшIыщтым. Ар голубикэр ары.
Шъыпкъэ, ар тишъолъыр жъугъэу къыщыкIырэп. Арын фае къызыхэкIырэри ащ адыгабзэкIэ ыцIэ тымыгъотыныри, Къэбэртэе-Бэлъкъарым къыщыдэкIыгъэ гущыIалъэу «Адыгэ къэкIыгъацIэхэр» зыфиIоу Хьакъунэ Барэсбый зэхигъэуцуагъэм ащ ыцIэ зэрэдэтыр «шыгъулдыкъащхуэ».
Аужырэ лъэхъанхэм тишъолъыри ар нахь щызэлъашIэ хъугъэ, хъызмэтшIапIэхэм ащыщхэри ащ икъэгъэкIын ыуж ихьагъэх, унагъохэми агъэтIысхьэу аублагъ. Ащ иIэшIугъэ, шIуагъэу иIэхэм уасэ афашIы.
Голубикэу куандэм къыпычыгъакIэм цэлыр егъэпытэ, цэлетэным щеухъумэ, гъомылапхъэр нэгъум «ыгъэжъожьынымкIэ» ишIуагъэ къэкIо, нэгъууз зэфэшъхьафхэмкIэ Iэзэгъоу щыт.
Специалистхэм къызэрэхагъэщырэмкIэ, голубикэм лъынтфэхэр зэхещых, склерозым ущеухъумэ, адэбз узым пэуцужьы, радиацием зэрар зэрихыгъэхэми агъэфедэмэ дэгъу. Мыщ бэу хэлъ витаминэу К1-р, ащ лъыр къэбзэнымкIэ, Iужъоу пцIагъэ мыхъунымкIэ ишIуагъэ къэкIо. Анахь шъхьаIэу шIуагъэу иIэхэм къахагъэщырэр Iэзэгъу уцэу цIыфыр зэшъуагъэр къемыкIугъэу, аллергие ащ фыриIэу къычIэкIыгъэмэ, голубикэм ар зэрэтырихырэр ары.
Шъуфэсакъ, щынагъо! Голубикэр бэу зыпшхыкIэ, ешъуагъэм фэдэ уишIын ылъэкIыщт: угу къэмакIэу, укъыгъэжэу, пшъхьэ узэу.
IэзэкIэ амалэу иIэхэр
Чыихъыр (ангинэр)
Голубикэ грамми 100-м псы литрэныкъо кIэпкIэнышъ, къэбгъэжъощт псым ызыныкъо фэдиз ежъукIыфэ. Ар зэтебгъэчъыжьынышъ, чыим ибгъэчъыхьэзэ пшIыщт.
Шъокоузыр (анемиер)
Голубикэм къыкIэфыгъэ псы стэчан е стэчанныкъом шъоу джэмышхышъхьэ хэплъхьанышъ, ушхэнкIэ сыхьатныкъо иIэу уешъощт.
ШIур, жъэжъыехэр мэузхэмэ
Голубикэм къыкIэфыгъэкIэ псы стэчанныкъо мафэм щэгъогогъо уешъозэ пшIыщт.
Гум уегъэгумэкIымэ
Мыщ икъутэмэ ныбжьыкIэхэр ыкIи тхьапэхэр зыхэжъукIыгъэ псыр бгъэхьазырыщт мырэущтэу: ахэр зэхэлъхэу зы джэмышхышъхьэм изым псыжъо стэчан кIэпкIэнышъ, мэшIо макIэм такъикъи 10-м къыщыбгъэжъощт. ЗыучъыIырэм ыуж зэтебгъэчъыжьынышъ, джэмышхым изэу щэгъогогъо мафэ къэс уешъозэ пшIыщт.
Щэхэпс щэрэбым плъыр-стыр уз иIэмэ (воспаление мочевого пузыря)
Голубикэ гъэгъугъэр ары ащ еIэзэгъэным пае агъэфедэрэр. ЩайджэмышхышъхьитIум (е джащ фэдизэу тхьэпэ гъэгъугъэм) псы чъыIэу литрэ кIэпкIэнышъ, сыхьати 10 — 12-м щыбгъэтыщт. Зэтебгъэчъыжьынышъ, тIэкIу къэбгъэфэбэжьы— зэ, чашкэм изэу мафэм зэ уешъощт.
ШъушIэмэ, къышъушъхьэпэжьыщт
ЩыIэныгъэм ихыор мафэ къэс хэт цIыфхэр, сыхьатым «дачъэхэрэр», уз гъэтIылъыгъэ зиIэхэр бэрэ егъэгумэкIых шъхьэузым. Арэущтэу зыхъурэм псынкIэу Iэзэгъу уцхэм талъэIабэ, узыр нахь шIэхэу хэдгъэжъукIыным фэшI. Непэ шъуащыдгъэгъуазэ тшIоигъу таблеткэ къыхэмыхьэу шъхьэузыр зэрэхэбгъэжъукIын плъэкIыщт амалэу народнэ медицинэм къыIохэрэм ащыщхэм.
Стэчаным из псы стыр уешъонышъ, нэужым шъхьэпхэтыкур ыкIи пшъэр зэдиубытхэу хъэдэн псы чъыIэкIэ гъэуцIыныгъэу теплъхьащт е псы щыугъэкIэ гъэшъокIыгъэ хъэдэн шъабэр натIэмрэ шъхьэпхэтыкумрэ зэдиубытхэу кIэппхэщт.
Зэблэпхъухэзэ нэгъэупIэпIэгъу (секундэ) 30-рэ зэ псы чъыIэм, етIанэ псы стырым плъакъохэр хэбгъэуцохэзэ зытIо-зыщэ пшIымэ ишIуагъэ къэкIо.
Шъхьэр узыныр къызэрэригъажьэу мыл зыкIоцIылъ хъэдэн шъхьэм теплъхьанышъ, такъикъ 20 – 30-м тебгъэлъыщт. Компресс чъыIэм узыр псынкIэу хегъэжъукIы.
Мылъэш дэдэу, ау шъхьэр тIэкIу къыхэузыкIэу зыригъажьэкIэ газ зыхэт псы стэчан уешъомэ дэгъоу Iазэхэм ащыщхэм къаIо.
ШъхьэкIэлъэныкъоузым (мигрень) бэрэ ыгъэгумэкIыхэрэм народнэ медицинэм игъо афелъэгъу мафэ къэс, пчэдыжьышхэм ыпэкIэ, псы чъыIэ стэчан рашъузэ ашIы нэу.
ТхылъыпIэ IэплъэкIым мыл такъыр кIоцIыпщыхьанышъ, дэбжъыкъу-жэпкъзэхэт чIыпIэм теплъхьанышъ, нэгъэупIэпIэгъу (секундэ) 20-рэ тебгъэлъыщт. А чIыпIэр зэрэдыигъэр къызэрэпшIэу тепхыжьын фае. Нэужым а чIыпIэ дэдэм псы стыркIэ гъэуцIыныгъэ хъэдэн е бэшэрэбэу псы стыр зэрытыр IэплъэкIым кIоцIыщыхьагъэу теплъхьащт, зы такъикърэ ар тебгъэлъыщт. Узыр хэмыжъукIыгъэмэ, джыри зэ-тIо пшIымэ хъущт (гъогогъуи 3-м емыгъэхъоу).
Нарэхэр
Боксерэу чэщырэ мычъыешъурэр врачым дэжь кIуагъэ IэпыIэгъу къыфэхъуным щыгугъэу. Докторым къыреIо:
— УзыгъолъыжьыкIэ, угукIэ къэлъытэзэ шIы: зы, тIу, щы… ухэчъыефэ.
— Хьау, ар сэщ паеп, бгъум нэс къызалъытэкIэ, лъэтемытэу сыкъызыщэлъэты сэ.