«Свято-Михайло-Афонская Закубанcкая общежительная Пустынь» зыфиIорэ чылысыр загъэпсыгъэр мыгъэ илъэси 145-рэ хъугъэ.
Ащ фэгъэхьыгъэ мэфэкI зэхахьэ иигуменэу Герасим шэкIогъум и 20-м Свято-Троицкэ чылысым щызэхищагъ. Евангелием ар къызеджэ ужым игуменэу Герасим мэфэкI зэхахьэм къекIолIагъэмэ къафэгушIуагъ.
«Свято-Михайло-Афонская Закубанcкая общежительная Пустынь» зыфиIорэр 1877-рэ илъэсым монахэу, къушъхьэу Афон идинлэжьэу Мартирий ыгъэпсыгъагъ. Я II-рэ Александр ышэу Михаил Романовыр чылысым и Ктиторэу щытыгъ. Къэзэкъхэм яшIоигъоныгъэкIэ чылысыр ашIыгъ, къэзэкъмэ ячылысэуи, дзэ щытхъум исаугъэтэуи алъытэ.
Чылысыр хым ышъхьашъо метрэ 920-кIэ нахь лъагэу ашIыгъ, ежь къушъхьэу Физиагбо зыцIэу храмэу Преображения Господня зыцIэр зыщызэтырагъэпсыхьажьыгъэр хым ышъхьашъо метрэ 988-кIэ нахь лъаг. «Свято-Михайло-Афонская Закубанcкая общежительная Пустынь» зыфиIорэр Къыблэ Урысыем итарихъ чIыпIэхэр пштэмэ, зэкIэмэ анахь лъэгапIэм тетэу мы чылысыр алъытэ.
Чылысым гъогоу къыкIугъэм къыкIоцI акъутэуи ашIыжьэуи хъугъэ. Ар анахь чылыс инэу Темыр Кавказым ыкIи анахь лъагэу Урысыем итхэм ащыщыгъ. Илъэс къэс мы чIыпIэр нэбгырэ мини 100 фэдизмэ якIуапI. Советскэ Союзым илъэхъан чылысыр зэфашIыжьэу, гъэпсэфыпIэ ашIэуи хъугъэ, ау тIури зы, апэ зыфэгъэзэгъэгъэ Iофым къекIужьыгъ. 2021-рэ илъэсым ар Урыс Православнэ Чылысым ратыжьыгъ, а лъэхъаным ащ изытет дэй дэдагъ. 2007-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу ащ ишIыжьын фежьагъэх ыкIи аужырэ илъэсипшIым а чIыпIэм тхьэлъэIуиплI дашIыхьагъ. Джырэ уахътэм игъорыгъоу чылысыр зыпкъ еуцожьы.
— Тэ чылысыр ыкIэрыкIэу зэтедгъэуцожьэу пIоми хъущт. Илъэси I15-рэ ащ ыныбжь, ар макIэп, ау а чылысыр нэмыкI шъыпкъагъ. Мары Афон пштагъэми, Грециер илъэс 500-м къыкIоцI къиныгъомэ ахэтыгъэу, тыркумэ аIыгъэу хъугъэми, зы чылыс зэфашIыжьыгъагъэп. Монахи 2 — 4-р яIэщтыгъ ренэу. Шыихъэу Павел ичылыс зэзгъэлъэгъугъ бэмышIэу, ар зыщытыр илъэс 1100-рэ хъугъэ. Тэ тичылыс илъэси 145-у ыныбжьым щыщэу илъэс 75-м зэфэшIыгъагъ. Зи щыIагъэп, щылажьэщтыгъэхэп. Мыщ зэкI пIоми хъунэу щакъутэгъагъ, бэ къырыкIуагъэр. Ащ къегъэлъагъо зэкIэлъыкIокIэ гъэнэфагъэ зэримыIэжьыр, — къыIотагъ чылысым лъыплъэрэ игуменэу Герасим (Буняевым).
Ащ къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, тхьэлъэIупIэр зыдэщытыгъэ чIыпIэм зэрэщашIыжьыгъэр IофыгъошIу. Ащ фэдэ чылысэу мы лъэныкъом а зыр ары щашIыгъагъэр. Афон щыIагъэмэ ащыщ Тхьэ сурэтхэр нахьыбэу зиIагъэри мыры. Ахэм зэкIэми апэрэ теплъэу яIагъэр афашIыжьыгъ, къагъэнэжьыгъэх.