Тыгъэгъазэм и 1-м Адыгеим шъолъыр гъэIорышIэнымкIэ и Гупчэ (ЦУР) къызызэIуахыгъэр илъэситIу мэхъу. А уахътэм къыкIоцI ипшъэрылъ шъхьаIэхэр зэригъэцэкIагъэхэм, цIыфхэр анахьэу зыгъэгумэкIыхэу къыхагъэщыгъэхэм, яIофшIэн шIыкIакIэу къыфагъотыхэрэм афэгъэхьыгъэу гущыIэгъу тыфэхъугъ Гупчэм ипащэу Къоджэшъэо Казбек.
— Казбек, илъэситIоу къэшъукIугъэм уфызэплъэкIыжьымэ, IофшIэным изэхэщэнкIэ сыд фэдэ къиныгъоха шъузэрихьылIагъэхэр?
— Гупчэр къызызэIуахым Адыгеим имызакъоу, зэрэ Урысыеу ащ фэдэ опыт щыIагъэп. Социальнэ хъытыухэм, къэралыгъо хабзэм икъулыкъухэм Iоф зэрадэтшIэщтыр гъэнэфагъэу щытыгъ, ау ар зэрэтшIыщтыр къыдгурыIощтыгъэп. Анахьэу апэрэ мафэхэм, тызычIэс унэми гъэцэкIэжьынхэр щыкIохэу, техникэри къытагъэуалIэзэ къиныгъо гъэнэфагъэхэр зэпытчыгъэх. Ахэр псынкIэу зэшIотхынхэмкIэ IэпыIэгъу къытфэхъугъ АР-м и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат. Джащ фэдэу IофышIэ купым икъыхэхыни псынкIагъэп. Игъорыгъозэ зэкIэ зэтедгъэуцуагъ.
— Мыр тиапэрэ зэдэгущыIэгъоп, арышъ, шъуипшъэрылъхэми тащыгъуаз. ЦIыфхэм ядаохэм Iоф зэрадашъушIэрэм зэхъокIыныгъэ горэхэр фэхъугъэха?
— Типшъэрылъ шъхьаIэр цIыфхэм хэбзэ къулыкъухэм зызэрафагъэзагъэмкIэ ищыкIэгъэ джэуапыр игъом агъотыжьыныр ыкIи зэпхыныгъэу азыфагу илъыр нахьышIу шIыгъэныр ары.
Нахь игъэкIотыгъэу къэпIон зыхъукIэ, псауныгъэр къэухъумэгъэным, гъэсэныгъэм, социальнэ ухъумэным, псэупIэ-коммунальнэ хъызмэтым, нэмыкI лъэныкъохэм япхыгъэу закъыфэзыгъэзэрэ цIыфхэм ятхылъхэр зэгъэшIэгъэнхэр, нэужым а Iофыгъохэр зэхафынхэу ахэм афэгъэзэгъэ гъэцэкIэкIо хэбзэ къулыкъухэм аIэкIэдгъэхьанхэр. Ащ дакIоу ахэр зэшIохыгъэ зэрэхъущт уахътэр нахь макIэ шIыгъэным тыпылъын фае.
Арышъ, дэо закъоп мыщ хахьэхэрэр, лъэIоу ыкIи къэбар гъэнэфагъэхэу къатхыхэрэм зэкIэми Iоф адэтэшIэ. Автомат шIыкIэхэу «Инцидент Менеджмент» ыкIи «Платформа обратной связи» зыфиIохэрэм яшIуагъэкIэ ахэр тэугъоих. Джащ фэдэу гъэцэкIэкIо органхэм яинтернет-приемнэхэмкIэ, мобильнэ едзыгъоу «Госуслуги Жалобы» зыфиIорэмкIэ цIыфхэм ягумэкIыгъохэр къытIэкIэхьэх.
— ИлъэситIу IофшIэныр зэфэпхьысыжьымэ, сыда анахьэу къыхэбгъэщыщтыр?
— Пстэуми ягугъу къэтымышIыщтми, анахь шъхьаIэхэр къыхэзгъэщыных. Лъэныкъоу «Онлайн-социология» зыфиIорэм ишIуагъэкIэ социальнэ мэхьанэ зиIэ IофыгъохэмкIэ цIыфхэм тяупчIызэ яеплъыкIэ зэтэгъашIэ. Ащ фэдэ Iофтхьабзэу илъэситIум къыкIоцI редгъэкIокIыгъэхэм Адыгеим щыпсэурэ нэбгырэ мини 10-м ехъу къахэлэжьагъ. Шъолъырым икъэралыгъо хэбзэ къулыкъухэм яIофшIэн цIыфхэм еплъыкIэу фыряIэр ашIэнымкIэ мыщ фэдэ социальнэ ушэтынхэм яшIуагъэ къэкIо.
Джащ фэдэу мэхьанэ зиIэ лъэныкъохэм аналитикэр ащыщ. 2022-рэ илъэс закъор тштэмэ, аналитическэ документ 11 дгъэхьазырыгъэ, ахэм алъэныкъокIэ АР-м ипащэхэм ищыкIэгъэ унашъохэр аштагъэх.
Къыхэзгъэщымэ сшIоигъу социальнэ хъытыухэм къэралыгъо пабликхэр ащыгъэпсыгъэнымкIэ Урысыем цифрэ шIыкIэм хэхъоныгъэ ышIынымкIэ и Министерствэрэ компаниеу «Диалог Регионы» зыфиIорэмрэ зэфэхьысыжьэу ашIыгъэм тетэу регион анахь дэгъуи 10-у алъытагъэхэм Адыгеир зэрахэхьагъэр.
Мы уахътэм ехъулIэу республикэм къэралыгъо паблик 1905-рэ къыщызэIуахыгъ, ахэм организацие 732-мэ Iоф арагъашIэ, мыхэм ялIыкIохэм ЦУР-м егъэджэнхэр афызэхещэх.
— СызэрэщыгъуазэмкIэ, мыщ фэгъэхьыгъэ хэбзэгъэуцугъэ щыIэ хъугъэ.
— Ары. Тыгъэгъазэм и 1-м къыщегъэжьагъэу федеральнэ хэбзэгъэуцугъэу N 270-м кIуачIэ иIэ хъугъэ, ащ къызэрэщиIорэмкIэ, къэралыгъо хабзэм иорган пэпчъ социальнэ хъытыум шIокI имыIэу нэкIубгъо щыриIэн фае. Мыщ ыпэкIэ ежь организацием ипащэ къызэриIуагъэмкIэ ар агъэпсыщтыгъ.
Мы уахътэм анахь дэгъоу ыкIи гъэшIэгъонэу зисоциальнэ нэкIубгъо зышIырэмкIэ ЦУР-м зэнэкъокъу зэхещэ. Ащ къэбар жъугъэм иамалхэри хэлэжьэнхэ алъэкIыщт.
— Казбек, илъэситIум къыкIоцI цIыфхэм тхьапшырэ зыкъышъуфагъазэу хъугъа ыкIи сыда анахь зыгъэгумэкIыхэрэр?
— «Платформа обратной связи» зыфиIорэ виджетымкIэ ыкIи социальнэ хъытыухэмкIэ илъэситIум къыкIоцI гъогогъу мин 28-рэ зыкъытфагъэзагъ. Ахэр псауныгъэр къэухъумэгъэным ыкIи медицинэм, псэупIэ-коммунальнэ хъызмэтым ыкIи гъогухэм, социальнэ ухъумэным ыкIи фэIо-фашIэхэм япхыгъэх. Анахьэу мы аужырэ уахътэм цIыфхэр зыгъэгумэкIыхэрэр псауныгъэм икъэухъумэн: врач зэфэшъхьафхэм адэжь зызэрэхарамыгъэтхэшъурэр.
— ТапэкIэ сыда анахьэу шъунаIэ зытетыщтыр?
— ТиIофшIакIэ екIолIакIэхэр бэу хэдгъэхьагъэх. Джыри ахэр зэрэлъыдгъэкIотэщтхэм тыпылъыщт. Ахэм зэу ащыщ министрэхэм, муниципальнэ образованиехэм, ведомствэ зэфэшъхьафхэм япащэхэм «зэдэгущыIэгъу занкIэу» адэтшIыхэрэр. Ащ фэдэ эфир 40 зэхэтщагъ. ЦIыфхэр зыгъэгумэкIырэ упчIэхэм яджэуапхэр псынкIэу агъотыжьынымкIэ мыщ ишIуагъэ къэкIо. Джащ фэдэу социальнэ нэкIубгъохэм ягъэпсын, ахэр нахь дэгъоу шIыгъэнхэр лъыдгъэкIотэщт, мыхэм афэгъэзагъэхэр зэредгъэджэщтхэм тыпылъыщт.
Тишъолъыр илъ социальнэ— экономикэ щыIакIэр нахьышIу шIыгъэным фэшI цIыфхэмрэ къэралыгъо хабзэм икъулыкъухэмрэ нахь зэпэблагъэ зэрэхъущтхэм тапэкIи тынаIэ тетыщт.
Iэшъынэ Сусан.