Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат Мыекъуапэ дэт унэхэм анахьыжъхэм ащыщым, я ХIХ-рэ лIэшIэгъум ыкIэхэм адэжь Соловьев унагъом иунэу ашIыгъагъэм, непэ тарихъымрэ архитектурэмрэ ясаугъэтэу хъугъэм щыIагъ.
1894-рэ илъэсым къыщыублагъэу докторэу Соловьев Василий Федор ыкъом иунагъо мыщ щыпсэущтыгъ. Ар къэлэ сымэджэщым ишIын кIэщакIо фэхъугъагъ, артист кружокым ирежиссерэу, Пушкиным ыцIэкIэ щыт унэм игъэпсын епхыгъэ Iофтхьабзэхэм анахь чанэу ахэлэжьагъэхэм ащыщыгъ, «Народнэ университеткIэ» заджэщтыгъэхэм изэхэщакIоу щытыгъ.
Ащ нэужым бэ темышIэу ышнахьыкIэу хирургэу Соловьев Алексей Федор ыкъори Мыекъуапэ щыпсэунэу къэкIожьыгъагъ. Илъэс 40-м ехъурэ Мыекъопэ къэлэ сымэджэщым ар щылэжьагъ ыкIи 1936-рэ илъэсым «IофшIэным и ЛIыхъужъ» зыфиIорэ цIэр къыфагъэшъошэгъагъ.
Къалэм ихэхъоныгъэрэ псауныгъэм икъэухъумэн изэхэщэнрэ зэшхэм яIахьышхо хашIыхьагъ. Мыекъопэ къэлэ сымэджэщыр зычIэт унэм ахэм афэгъэхьыгъэ шIэжь пхъэмбгъу къыщызэIуахыгъагъ. Илъэс къэс Мыекъуапэ щыпсэухэу общественнэ-политикэ щыIакIэм, гъэсэныгъэм, къалэм ихэхъоныгъэ зиIахьышхо хэзышIыхьэхэрэм зэш Соловьевхэм ацIэкIэ щыт шIухьафтыныр афагъэшъуашэ. 1992-рэ илъэсым къыщыублагъэу нэбгырэ 88-мэ ар афагъэшъошагъ.
ЗэлъашIэрэ врачэу ыкIи общественнэ IофышIэшхоу, Василий Соловьевым ипхъорэлъф ипхъорэлъфыжьэу Андрей Семеновым — Урысыем изаслуженнэ артист, композитор — а унэм къекIуалIэхэрэм къэбарэу лIакъом пылъыр, ахэм ятарихъ къафиIотагъ. Унэр зием непэ къызнэсыгъэм къафэнэгъэ пкъыгъо зэфэшъхьафхэм — мебелым, тхылъхэм, медицинэ Iэмэпсымэхэм, сурэтхэм, къалэм итарихъ къизыIотыкIырэ нэмыкI пкъыгъохэм хьакIэхэр нэIуасэ афишIыгъэх.
Ащ нэужым Iанэм зэдыпэсхэу гукъэкIыжьхэр къызэфаIотагъэх ыкIи Iофыгъо заулэхэм анэсыгъэх. Адыгэ Республикэм псауныгъэм икъэухъумэнкIэ иминистрэу Мэрэтыкъо Рустем, Мыекъуапэ имэрэу Геннадий Митрофановыр, саугъэтхэм ыкIи культурнэ мэхьанэ зиIэ пкъыгъохэм якъэухъумэнкIэ Адыгэ Республикэм и ГъэIорышIапIэ ипащэу ЦIыпIынэ Рустем а зэдэгущыIэгъум хэлэжьагъэх. Тарихъ кIэныр къэухъумэгъэным, культурнэ-просветительскэ IофшIэным нахь хэщэгъэнхэм япхыгъэ Iофыгъохэм къащыуцугъэх. ЗэдэгущыIэгъум илъэхъан республикэм и ЛIышъхьэ зэш Соловьевхэу Василийрэ Алексейрэ яшIэжь тапэкIи агъэлъэпIэным иIофыгъохэм, унагъом итарихъ тегъэпсыхьэгъэ видеоматериалхэр гъэпсыгъэнхэм, хъарзынэщ пкъыгъохэу къафэнагъэхэм якопиехэр агъэхьазырынхэм ыкIи нэмыкIэу зэшIохыгъэн фаехэмкIэ пшъэрылъхэр афишIыгъэх.
КъумпIыл Мурат архитектурэм исаугъэт къыпэIулъ чIыпIэм изэтегъэпсыхьан епхыгъэ пшъэрылъхэри афигъэуцугъэх. Илъэс къэс зэш Соловьевхэм ацIэкIэ щыт шIухьафтынэу сомэ мини 100 хъурэр аратызэ ашIынэу къалэм ипащэхэм ащ пшъэрылъ афишIыгъ.
«Непэ зекIохэм Мыекъуапэ нахь анаIэ къытырадзэ, къызщакIухьан алъэкIыщт гъогу заулэ щыIэ хъугъэ. ХьакIэхэми ежь республикэм щыпсэухэрэми ахэм ашIогъэшIэгъонэу анаIэ атырадзагъ. Къалэм итарихъ теплъэ зыпкъ игъэуцожьыгъэным ренэу Iоф дэтэшIэ. КъыткIэхъухьэхэрэм апае титарихъ, джащ фэдэу общественнэ IофышIэшхохэу зэш Соловьевхэм афэдэхэм яшIэжь мыкIодыным тыдэлажьэ, сыда пIомэ тарихъым изы Iахьэу ар щыт», — къыIуагъ Адыгеим и ЛIышъхьэ.
Андрей Семеновым чэзыур зынэсым зэлъашIэрэ ятэжъ пIашъэхэм яшIэжь хэмыкIокIэным пае Iофтхьабзэу зэрахьащтхэм тапэкIи ахэлэжьэным зэрэфэхьазырыр къыIуагъ. Соловьев зэш цIэрыIохэм япхъорэлъфхэм япхъорэлъфыжьхэм унэм изытет зыфэдагъэм диштэу шIыжьыгъэным пае бэ зэшIуахыгъэр, а IофшIэныр джыри лъагъэкIуатэ.
АР-м и ЛIышъхьэ ипресс-къулыкъу
Сурэтхэр А. Гусевым тырихыгъэх.