АР-м 2023-рэ илъэсымкIэ ибюджет, 2024 — 2025-мкIэ агъэнэфагъэхэм, шIокI зимыIэ медицинэ страхованиемкIэ республикэ фондым ибюджет, социальнэ Iофыгъохэм афэгъэхьыгъэ хэбзэгъэуцугъэхэм япроектхэм, нэмыкIыбэхэм щатегущыIагъэх тыгъуасэ АР-м и Къэралыгъо — Совет Хасэм я XVII-рэ зэхэсыгъоу иIагъэм. Ар зэрищагъ Парламентым и Тхьаматэу Владимир Нарожнэм.
Пстэумэ апэу «Правительственнэ сыхьат» яIагъ. Ащ къыщыдэлъытагъэу тыкъэзыуцухьэрэ дунаим икъэухъумэн, чIыопсым икъэкIуапIэхэм ягъэфедэн тегъэпсыхьэгъэ къэралыгъо программэр гъэцэкIагъэ зэрэхъурэм тегущыIагъэх. Республикэм исхэр, объект зэфэшъхьафхэр псым тхьамыкIагъоу къыхьыхэрэм ащыухъумэгъэнхэм, шъолъырым экологием ылъэныкъокIэ амалэу иIэр къызэтегъэнэжьыгъэным, мэзхэм шIуагъэ къахьэу гъэфедэгъэнхэм программэр афэгъэхьыгъ. Ащ ипхырыщын пае «АР-м ипс хъызмэт зегъэушъомбгъугъэныр», «Тыкъэзыуцухьэрэ дунаим икъэухъумэн», «Мэзхэм якъэухъумэн ыкIи ягъэкIэжьын ищыкIагъэхэр гъэпсыгъэнхэр» зыфиIорэ подпрограммэхэр аштагъэх. Ахэм къащыдэлъытагъэхэм япхырыщын пае 2022-рэ илъэсымкIэ республикэ бюджетым сомэ миллиони 188-м ехъу щагъэнэфагъ. Ащ щыщэу сомэ миллиони 118,7-р федеральнэ бюджетым къыхэхыгъэщт, миллиони 6,9-р республикэ ахъщ.
2023-рэ илъэс бюджетым, 2024 — 2025-мкIэ агъэнэфагъэхэм афэгъэхьыгъэ законопроектым депутатхэр нэIуасэ фишIыгъэх АР-м финансхэмкIэ иминистрэу Виктор Орловым. Ащ къызэрэщыдэлъытагъэмкIэ, къихьащт илъэс бюджетыр хахъохэмкIэ сомэ миллиард 29-рэ миллион 831,4-рэ зэрэхъущтыр, хъарджхэр миллиард 31-рэ миллион 348-м ехъущтых. УФ-м и Президент медицинэм, социальнэ лъэныкъом, гъэсэныгъэм, культурэм, наукэм Iоф ащызышIэхэрэм ялэжьапкIэхэмкIэ пшъэрылъэу къыгъэуцугъэхэм ягъэцэкIэн, социальнэ политикэр, гъэсэныгъэр, лъэпкъ экономикэр пстэумэ анахь шъхьаIэу бюджетым изаконопроект къыщыдэлъытагъэхэм ащыщых. Депутатхэм апэрэ еджэгъумкIэ ар аштагъ.
Социальнэ мэхьанэ зиIэ республикэ закон зэфэшъхьафхэм нэужым атегущыIагъэх. Медицинэм Iоф щызышIэхэрэм ипотекэ агъэпсыным пае IэпыIэгъу ятыгъэным фэгъэхьыгъэ законым псауныгъэм икъэухъумэн щылажьэу, ащ фэдэ фэгъэкIо-тэн зиIэщтхэм яспискэ нахь зырегъэушъомбгъу. НахьыпэкIэ врачхэм ащыщхэр ары къыхиубытэщтыгъэхэр, джы гурыт медицинэ IофышIэхэми а амалыр яIэнэу хэбзэгъэуцугъакIэм къыщеIо.
Джащ фэдэу медицинэм иIофышIэхэм ащыщхэм «социальнэ наймымкIэ» псэупIэ ятыгъэным фэгъэхьыгъэ республикэ законым зэхъокIыныгъэу фашIыгъэхэм цIыфым апэрэ медицинэ IэпыIэгъу ятыгъэным фэгъэзэгъэ организациехэм ыкIи IэпыIэгъу псынкIэм Iоф ащызышIэхэрэр ары зигугъу къыщашIырэр. Ахэм «социальнэ наймкIэ» псэупIэ къаратыгъэу, апэрэ медицинэ IэпыIэгъу етыгъэным фэгъэзэгъэ организацием е IэпыIэгъу псынкIэм илъэси 10-м ехъурэ Iоф щашIагъэмэ, псэупIэр приватизацие ашIынэу фитыныгъэ яIэнэу ащ къыщыдэлъытагъ.
ХэушъхьафыкIыгъэ дзэ операциеу Украинэм щыкIорэм хэлэжьэнхэу мобилизацием хэфагъэхэр транспортым пае хэбзэIахьхэм ятынкIэ фэгъэкIотэнхэр зиIэхэм яспискэ хэгъэхьэгъэнхэм тегъэпсыхьагъэуи транспортым пае хэбзэIахьхэм афэгъэхьыгъэ законым зэхъокIыныгъэхэр фашIыгъэх. Парламентым и Тхьаматэу Владимир Нарожнэм къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, фракциехэр зэкIэ ащ кIэщакIо фэхъугъэх.
Мыхэм анэмыкIэу, чIыпIэ зыгъэIорышIэжьыпIэ органхэм пшъэрылъэу ыкIи фитыныгъэу яIэхэм, къэралыгъо мылъкум игъэIорышIэн, гъэсэныгъэм, къолъхьэ тын-Iыхыным пэшIуекIогъэным, нэмыкIхэм япхыгъэ законхэм зэхъокIыныгъэхэр афэшIыгъэнхэм афэгъэхьыгъэ законопроектхэм атегущыIагъэх, апэрэ ыкIи ятIонэрэ еджэ- гъухэмкIэ аштагъэх.
2022-рэ илъэсымкIэ республикэ бюджетыр гъэцэкIагъэ зэрэхъурэм фэгъэхьыгъэ докладми депутатхэр едэIугъэх, зыдырамыгъэштагъэ къыхэкIыгъэп.
ХЪУТ Нэфсэт.