Адыгеим ия 100-рэ илъэс къыдыхэлъытагъэу Адыгэ хэку комитетым иапэрэ секретарыгъэу, Адыгэ автоном хэкум иуцун зиIахьышхо хэзышIыхьэгъэ Хьахъурэтэ Шыхьанчэрый Умар ыкъом тыгъуасэ Мыекъуапэ саугъэт къыщыфызэIуахыгъ. Адыгэ автоном хэкум иапэрэ пащэ исаугъэтэу джэрзым хэшIыкIыгъэр, метри 3,2-рэ зилъэгагъэр Мыекъуапэ ивокзал Iупэ щагъэуцугъ.
Саугъэтым икъызэIухын тегъэпсыхьэгъэ Iофтхьабзэм хэлэжьагъэх Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат, АР-м и Къэралыгъо Совет — Хасэм и Тхьаматэу Владимир Нарожнэр, федеральнэ инспектор шъхьаIэу Сергей Дрокиныр, АР-м икъэралыгъо упчIэжьэгъоу ТхьакIущынэ Аслъан, Урысыем IофшIэнымкIэ и ЛIыхъужъэу, УФ-м и Общественнэ палатэ хэтэу МэщбэшIэ Исхьакъ, хэбзэ къулыкъухэм, общественнэ организациехэм, ныбжьыкIэ объединениехэм ялIыкIохэр, республикэм исхэм ащыщхэмрэ ащ ихьакIэхэмрэ. Джащ фэдэу саугъэтыр зышIыгъэу, УФ-м изаслуженнэ сурэтышIэу, КъБР-м инароднэ сурэтышIэу Шъэокъуй Хьамиди Iофтхьабзэм хэлэжьагъ.
Iофтхьабзэм къекIолIагъэхэм зафигъазэзэ Адыгеим и ЛIышъхьэ зэрэхигъэунэфыкIыгъэмкIэ, Хьахъурэтэ Шыхьанчэрые Адыгэ автоном хэкум иуцуни, хэхъоныгъэ егъэшIыгъэными иIахьышхо ахишIыхьагъ.
«АкъылышIоу, пэщэ дэгъоу щытыгъэ, пшъэдэкIыжьышхо зэрихьырэр къызыгурыIощтыгъэ Хьахъурэтэ Шыхьанчэрые Адыгейми Пшызэ шъолъыри лъэшэу ащалъытэ. Ар сыдигъуи Iофэу ыгъэцакIэрэм фэшъыпкъагъ. Анахь шъхьаIэр — Адыгеимрэ ащ исхэмрэ шIу зэрилъэгъущтыгъэхэр, щыIэныгъэу хэкум илъыр нахьышIу хъунымкIэ фэлъэкIыщтыр зэкIэ зэришIэщтыгъэр ары», — къыIуагъ КъумпIыл Мурат.
Республикэм ипащэ джащ фэдэу къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, Хьахъурэтэ Шыхьанчэрые идунай зехъожь нэуж имылажьэу агъэмысэгъагъ, нэужым зэфагъэр зыпкъ рагъэуцожьыгъагъ.
«ТичIыпIэгъу цIэрыIом ичIыфэу ттелъыгъэр зытетэгъэкIыжьы: Адыгей гупсэм зищыIэныгъэ фэзытыгъэ цIыф шIагъом иапэрэ саугъэт Мыекъуапэ къыщыфызэIутэхы. Республикэм исхэм саугъэтым игъэуцун къыдырагъэштагъ. ЦIыфхэми, общественнэ IофышIэхэми ар игъоу алъэгъугъагъ», — къыIуагъ КъумпIыл Мурат.
АР-м и Къэралыгъо Совет — Хасэм и Тхьаматэу Владимир Нарожнэри УФ-м и Общественнэ палатэ хэтэу МэщбэшIэ Исхьакъи къызэгущыIэхэм джыдэдэм республикэм исхэми къыткIэхъухьащт лIэужхэми а саугъэтыр лъэшэу зэрагъэлъэпIэщтыр къаIуагъ.
Саугъэтыр зышIыгъэ Шъэокъуй Хьамидэ а проектышхом хэлэжьэнэу амал зэриIагъэмкIэ зэрафэразэр, Адыгеим исхэм хэкум ицIыф цIэрыIохэр зэращымыгъупшэхэрэр зэригуапэр къыIуагъ.
Шъугу къэтэгъэкIыжьы Хьахъурэтэ Шыхьанчэрые 1883-рэ илъэсым къуаджэу Хьащтыку дэсыгъэ мэкъумэщышIэ унагъом къызэрихъухьагъэр. Зы класс хъурэ Шапсыгъэ училищыр, Екатеринодарскэ дзэ-фельдшер еджапIэр ащ къыухыгъэх. Революционнэ движением чанэу хэлэжьагъ, РККА-м къулыкъу щихьыгъ, граждан заом хэлэжьагъ. 1922-рэ илъэсым Адыгэ автоном хэкоу зэхащагъэм ихэку исполком иапэрэ тхьаматэу хадзыгъ. 1932-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу 1935-м нэс ВКП(б)-м и Адыгэ хэку комитет иапэрэ секретарэу щытыгъ. Быракъ Плъыжьым иорден къыфагъэшъошагъ.
ЭкономикэмкIи, культурэмкIи Iофтхьабзэу Адыгеим щызэрахьагъэхэм Хьахъуратэм иIахьышхо ахишIыхьагъ. Ащ пэщэныгъэ зыщызэрихьэгъэ илъэсхэм кIэлэегъэджэ техникумыр къызэIуахыгъ, цIыфхэм тхэкIэ-еджэкIэ амалыр аIэ къырагъэхьанымкIэ Iофышхо ышIагъ. Промышленностым, мэкъу-мэщым, гъэсэныгъэм, медицинэм япсэолъабэ агъэпсыгъ, кадрэхэм якъэгъэхьазырынкIэ Iофышхо ашIагъ.
Хьахъурэтэ Шыхьанчэрые идунай зехъожь нэуж, 1937-рэ илъэсым, имылажьэу буржуазнэ националистическэ Iофхэр зэрихьагъэхэу палъхьэгъагъ, я 50-рэ илъэсхэм агузэгу аухыижьыгъагъ. 1967-рэ илъэсым ишэкIогъу къуаджэу Афыпсыпэ ащ исаугъэт щагъэуцугъ. Нэужым Мыекъуапэрэ Краснодаррэ яурамхэм ащ ыцIэ афаусыгъ, мемориальнэ мыжъобгъухэр щагъэуцугъэх.
АР-м и ЛIышъхьэ ипресс-къулыкъу