СССР-м и Апшъэрэ Совет иунашъо къыпкъырыкIыхэзэ милицием и Мафэ 1962-рэ илъэсым къыщыублагъэу хагъэунэфыкIы, ау официальнэу ар заштагъэр 1980-р ары.
Илъэс къэс, шэкIогъум и 10-м, общественнэ рэхьатны-гъэр къэзыухъумэхэрэм, бзэджэшIагъэхэр къычIэзыгъэщыхэрэм ыкIи ахэм апэуцужьхэрэм афэгушIох, рэзэныгъэ гущыIэхэр апагъохых.
Мы мафэм агу къагъэкIыжьых къулыкъур ахьызэ хэкIодагъэхэр. Джащ фэдэу къулыкъушIэхэм тын лъапIэхэр афагъэшъуашэх.
1917-рэ илъэсым мэзай революциер къемыжьэзэ, полициер милициекIэ зызэблахъу зэманым мыщ епхыгъэ къулыкъухэр Пшызэ щагъэпсыгъагъэх.
Мыекъопэ милицием иотделение апэрэ пащэу иIагъэр большевикэу И. Гридасовыр ары. 1922-рэ илъэсым мэзаем къыщыублагъэу Мыекъопэ милицием иотделение шъолъыр къэлэ милицием хахьэщтыгъэ.
Адыгэ автоном хэкур загъэпсыгъэм къыщегъэжьагъэу Адыгеим имилицие Iоф ешIэ. 1922-рэ илъэсым шышъхьэIум и 10-м РСФСР-м и ВЦИК ыкIи Пшызэ — хы ШIуцIэ хэку исполкомым и Протокол язэхэсыгъоу щыIагъэм шъолъыр Горскэ милициер Адыгэ хэку милициекIэ зэблахъугъ.
Адыгэ хэку милицием апэрэ пащэу иIагъэр ХьакIэмзые щыщ, илъэс 31-рэ зыныбжьыгъэ Биданэкъо Махьмуд Алхьаз ыкъор ары. Апэрэ Дунэе заом хэлэжьэгъэ М. Биданэкъор 1916-рэ илъэсым къауIэгъагъ. 1921-рэ илъэсым тыгъэгъазэм и 15-м къыщегъэжьагъэу Горскэ милицием ипащэу Iоф ышIагъ. Хэку милицием иштат бэ хъущтыгъэп, зэкIэмкIи Iоф щызышIэщтыгъэр нэбгыри 125-рэ ныIэп.
Арэу щытми, Адыгэ хэку милицием М. Биданэкъом бэрэ пэщэныгъэ дызэрихьанэу хъугъэп. 1922-рэ илъэсым Адыгэ автоном хэкум и Президиум иунашъокIэ ар хэку дзэ комиссарэу агъэнафэ.
Хэгъэгу зэошхор къызежьэм пыим пхъашэу пэуцужьыгъэнымкIэ ыкIи текIоныгъэр къыдэхыгъэнымкIэ советскэ милицием иIахьышхо хишIыхьагъ. 1941-рэ илъэсым Адыгеим имилицие икъулыкъушIэ мин пчъагъэ фронтым кIуагъэх. Зэхэщэн IофшIэнхэм алъэныкъокIэ Дзэ Плъыжьым IэпыIэгъушIу фэхъугъэх, япшъэрылъхэр дэх имыIэу агъэцэкIагъэх.
1992-рэ илъэсым жъоныгъуакIэм и 18-м къыщегъэжьагъэу АР-м хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ хъугъэ. Хэгъэгу кIоцI къулыкъум апэрэ министрэу иIагъэр милицием игенерал-майорэу Владимир Михненкэр ары. Министерствэм икриминальнэ милицие иапэрэ пэщагъэр милицием иполковникэу Цужъ Рэмэзан, общественнэ рэхьатныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ пащэу агъэнэфагъэр полицием иполковникэу Александр Сидоровыр, кадрэхэмкIэ отделым ипэщагъэр милицием иполковникэу Нэхэе Юр, следственнэ гъэIорышIапIэм ипэщагъэр юстицием иполковникэу Иманкъул Рэджыб, тылымкIэ къулыкъум ипащэу агъэнэфэгъагъ милицием иполковникэу Гъащтэ Ауес.
АР-м хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ загъэпсыгъэр Советскэ Союзыр зызэхэзыжьыгъэ уахътэм тефагъ. Ащыгъум хэгъэгум социальнэ-политическэ зыпкъитыныгъэ илъыгъэп, лъэпкъ зэгурымыIоныгъэхэр щыIагъэх, экономикэм изытет къеIыхыгъагъ.
АР-м хэгъэгу кIоцI къулы-къум игъэпсын ветеранхэм яIахьышхо хашIыхьагъ. Ахэм ащыщых: ХъутIыжъ Азмэт, Мамыекъо Ким, Николай Лозовский, Александр Курганниковыр, Сэкъурэ Нурбый, Николай Киселевыр, Хьаткъо Налбый, Фрол Лазаревыр, нэмыкIхэри.
Ветеран организацием хэтхэр республикэм ихэгъэгу кIоцI къулыкъу иIофышIэхэм чанэу IэпыIэгъу афэхъух, ахэр нэбгырэ мин 500-м ехъух. КъулыкъушIэхэм яхэгъэгу шIу алъэгъоу пIугъэнхэм ыкIи ветеранхэр социальнэу къэухъумэгъэнхэмкIэ организацием Iофышхо ешIэ.
Мы мафэхэм АР-м хэгъэгу кIоцI къулыкъум ыкIи дзэ кIоцIхэм яветеранхэм я Совет итхьамат ХъутIыжъ Азмэт Къэншъао ыкъор. Министерствэм иIофшIэн ар чанэу хэлажьэ, ветеранхэм ящыIэкIэ-псэукIэ нахьышIу шIыгъэным пылъ.
Темыр-Кавказ шъолъырым къулыкъур щахьызэ лIыблэнагъэ къызхэфэгъэ нэбгыри 160-мэ ведомственнэ ыкIи къэралыгъо тынхэр афагъэшъошагъэх.
Адыгэ Республикэм къулыкъур щахьызэ къахэщыгъэхэри щыIэх. «ЛIыхъужъныгъэм иорден» къыфагъэшъошагъ Тырку Казбек. Урысыем и МВД Тэхъутэмыкъое районымкIэ иотдел иуполномоченнэ участковэ 2007-рэ илъэсым мэзаем и 1-м бзэджашIэм пэуцужьыгъ. ШъэжъыемкIэ бзэджашIэр къулыкъушIэм бэрэ къыхэпыджагъ нахь мышIэми, ар къызэтыригъэуцон ылъэкIыгъ. Лъыр къыкIэчъэу метрэ 300 фэдизрэ бзэджашIэм лъычъагъ. Нэужым икъарыу къызэримыхьыжьыщтыр къызыгурэIом, иIофшIэгъухэм макъэ аригъэIугъ ыкIи бзэджашIэр къаубытыгъ. Милицием иIофышIэу К. Тыркум иIофхэр хьылъэу сымэджэщым ащагъ, операциитIу пэкIэкIыгъ.
Джащ фэдэу дунаир зыщырэхьатым къулыкъур ахьызэ бзэджашIэхэм апэуцужьыгъэхэ Батмэн Хьачзэф, Гъомлэшк Нурдин, ЛIыIужъу Руслъан, ХьакIэко Джанхъот, Александр Бондаренкэр, Сапый Олег, Андрей Тимченкэр, Валерий Хмелявскэр, Павел Березиныр, Игорь Приходько, непэ псаоу къытхэтыжьхэп, ау ахэр егъашIэм тыгу илъыщтых.
Ащ нэмыкIэу Темыр-Кавказ шъолъырым къулыкъур щахьызэ Адыгеим иполицие исводнэ отрядхэм якъулыкъушIэхэр фэхыгъэх. Ахэр: К. Канищевыр, Андрей Ухоренкэр, Вячеслав Мильшиныр, Чэркае Юр, Казим Бейдуллаевыр, Александр Кузнецовыр, Вячеслав Кравцовыр, Артем Гармаш.
Непэ щытхъу хэлъэу ведомствэм пэщэныгъэ дызэрехьэ Олег Безсмельницыным.
Мы сэнэхьатым зищыIэныгъэ гъогу езыпхыгъэ пстэуми, анахьэу ветеранхэм, ямэфэкIыкIэ тафэгушIо. Гъэхъагъэхэр ашIынхэу, щыIэкIэшIу яIэнэу тафэлъаIо.
КIарэ Фатим.