«ЦIыфхэмрэ сиIофшIэнрэ сэркIэ анахь шъхьаIэх»

Шэуджэн районым имэкъумэщ хъызмэтшIа­пIэхэм ащыщ ипащэу Дзэукъожь Мухьамэд «Урысые Федерацием мэкъумэщ хъызмэтым­кIэ изаслуженнэ IофышI» зыфиIорэ щытхъу­цIэр джырэблагъэ къыфагъэшъошагъ.

Ары ащ тыдэгущыIэным ушъхьагъу шъхьаIэ фэхъугъэр.

Мухьамэд щытхъур, адрэхэм къахагъэщэу игугъу ашIыныр зимыкIасэхэм ащыщ, цIыфхэм амышIэрэ ышIагъэу ылъытэрэп. Шъыпкъэ, амышIэрэ ышIагъэп, ау щытхъур къызэрилэжьыгъэм уехъырэхъышэжьынэу щытэп.

Ар къуаджэу Пщычэу къыщыхъугъ, щапIугъ, игъашIэм дэс пIоми хэукъоныгъэшхо хъущтэп. Сабыибэ зэрыс мэкъумэщ унэгъо къызэрыкIо ар къихъухьагъ.

Джыри еджапIэм чIэсыгъ зыгъэпсэфыгъо мазэхэм колхозым Iоф щишIэу зырегъажьэм. Янэрэ ятэрэ ащ щылажьэщтыгъэх, ежь ахэм адеIэщтыгъ. Былымэхъо фермэм Iоф щи­шIэнэуи игъо ифагъ, комбайнерым иIэпыIэгъугъ.

МэкъумэщышIэм иIофшIэн къин. Джыри кIэлэцIыкIузэ ар зэхэзышIагъэр зыкъызиIэтыкIэ ащ пэчыжьэ хъуным фэбанэу нахьыбэрэмкIэ мэхъу. Мухьа-
мэд IофшIэным ыпсыхьагъ, ары пакIошъ, шIу ылъэгъугъ.

— Сэ сIэшъхьитIукIэ ахъщэ къэзгъэхъэнышъ, ащкIэ илъэсыкIэ еджэгъум пае зыгорэ зы­фэсщэфыжьыныр лъэшэу сыгу рихьыщтыгъ. ЕтIани, чIыгум лэ­жьыгъацэу хэплъхьагъэр къы­зэрэхэкIырэр, зыкъызэриIэтырэр, ащ уешIушIэмэ, хьалэлэу къызэрэотэжьырэр сшIогъэшIэгъон хъугъагъэ, — еIо ащ.

Ахэм ямызакъоу, сомэр къэ­блэжьыным къинэу пылъыр, уасэу ащ иIэр зэхэзышIэгъэ кIалэм янэ-ятэхэм IэпыIэгъу зэрафэхъурэм гухахъо хигъуа­тэщтыгъ.

Мухьамэд гурыт еджэпIэ ужым иеджэн зыщылъигъэкIотэщтыр теубытагъэ хэлъэу ышIэщтыгъ. Къэбэртэе-Бэлъкъар Республикэм имэкъумэщ университет изоотехническэ факультет ащ къыухыгъ ыкIи икъуа­джэ къыгъэзэжьи иколхоз гупсэ иIофшIэн щыпидзэжьыгъ.

ШIу ылъэгъоу къыхихыгъэ сэнэхьатыр къызэрыкIуагъэп, ау ежь гухахъо хигъуатэщтыгъ, пшъэрылъэу иIэхэр хэзыгъэ имыIэу ыгъэцакIэщтыгъэх. Ащ фэдэу зиIофшIэн гуетыныгъэ фызиIэ кIалэр охътабэ темышIэзэ былымэхъо фермэм ипащэ ашIыгъагъ. Джащыгъум пчэды­жьым жьэу, сыхьатыр плIыхэм адэжь къэтэджын шэнэу фэ­хъугъагъэр джы къызнэсыгъэм къыхэнагъ.

1990-рэ илъэс къинхэм колхозым итхьаматэуи Мухьамэд Iоф ышIэнэу хъугъэ. Къэралыгъом зэхъокIыныгъэу къихъу­хьэхэрэм апкъ къикIыкIэ колхозхэр зэхэзыщтыгъэх. Ащ фэдэ уахътэм ахэм ащыщ урипэщэныр къызэрыкIоу зэ­рэщымы­тыгъэр ежьыри къеIо. Ежь къи­ным къымыгъэщтэн шэнэу хэлъыр пстэумэ акIыIу къэхъугъагъ.

Мухьамэд колхозым ипэщэ IэнатIэ зыщыIутыгъэм былымышъхьэу аIыгъым хэхъогъагъ, техникэу ящыкIагъэр аIэкIэ­лъыгъ, псэолъакIэхэр аригъэшIыгъагъэх. Ащ имызакъоу, анахь чIыпIэ къин зетыхэми цIыфэу колхозым щылажьэхэрэм къагъэхъагъэр аритыжьын ылъэкIыщтыгъ.

— ЦIыфхэмрэ сиIофшIэнрэ сэркIэ анахь шъхьаIэх. ЗэкIэмэ апэу цIыфхэм ашIагъэм къыкIэкIуагъэр яптыжьынышъ, етIа­нэ чылэпхъакIэхэр къэпщэ­фынхэ, чIыфэхэр птыжьынхэ фаеу сэлъытэ, — ыIуагъ ащ.

Дзэукъожь Мухьамэд чIыгу­лэжьынымрэ былымхъунымрэ зэдэзыхьырэ фермерхэм ащыщ. 1998-рэ илъэсыр ары унэе хъыз­мэтшIапIэр зигъэ­псыгъэр. Апэ предпринимателэу ригъэ­жьэгъагъ, охътабэ темышIэзэ мэкъумэщ-фермерскэ хъызмэтшIапIэ ыгъэпсыгъ.

Непэ ащ чIыгу гектар 500 елэжьы. КъызэриIуагъэмкIэ, илъэс къэс нахьыбэу ащ хилъхьэрэр коцыр ары, ау ащ иза­къоп, гъэтхэсэ хьэр, тыгъэ­гъазэ, сое, натрыф, люцернэ елэжьых. ЧIыгулэжьыным ана­хьэу ищыкIэгъэ техникэр, тракторитIу, ком­байнищ, нэмыкIхэр ежь иунаеу иIэх.

ГъэрекIо Мухьамэд гъэтIы­лъыпIэшхо ыгъэуцугъ. Ощхи, оси амыгъэохъухэу ащ лэжьыгъэ чылапхъэхэр щагъэхьазырынхэ алъэкIыщт, кIымафэм техникэр чIэтыщт. Фермерым къызэри­IуагъэмкIэ, лэжьыгъэ тонн мини 7-м нэсэу игъэтIылъыпIэхэм ачIэфэ.

Ахэр лъэшэу къызэришъхьэпэщтхэр фермерым къыхегъэщы. ГущыIэм пае, блэкIыгъэ илъэсым коцым лэжьыгъэ бэгъуагъэ къытыгъ, зы гектарым гурытымкIэ центнер 50 къи­кIыгъагъ. Ау зычIэлъын зэрэщыIэм ишIуагъэкIэ, зэрэIуихы­жьыгъэм тетэу IуимыгъэкIэу, уасэхэм ежь агъэрэзэным нэсыфэкIэ ежагъ.

Шъыпкъэ, лэжьыгъэм ыуасэ фермерхэр ыгъэрэзэнхэу бэрэ къыхэкIырэп, ащкIэ гумэкIыгъо ренэу яI. Илъэс къэс ар зэхъо­кIыгъэ мэхъу, зэрэдэкIуаерэм нахьи къызэреIыхырэр нахьыб пIоми хъущт. Арэу щытми, Мухьамэд а Iофым тызнэсым къэтхьаусыхагъэп, упсаумэ, Iо­фыгъо пстэури зэшIопхыщтэу къыIуагъ.

НахьыпэкIэ къызэрэтIуагъэу, фермерыр былымхъунми, ана­хьэу мэлхъуным, пылъ. Мы уахътэм шъхьэ 800 ифермэ тет. КъакъыритIоу ахэр зыщиIыгъхэм анэмыкIэу кIэу ышIыгъ, къызэриIуагъэмкIэ, мы илъэсыр имыкIызэ къызэIуихын гухэлъ иI. Сомэ миллионитIу фэдиз зыпэIуигъэхьэгъэ псэуалъэм былымхэр зычIэтыщтым нэмыкIэу, мэкъур зычIэлъыщтыри хигъэуцуагъ.

Пцэжъыехъунми макIэу Му­хьамэд хэхьагъ пIоми хъущт, ежь иунаеу псыутIэ иIэу, пцэ­жъые лъэпкъ зэфэшъхьафхэр щиIыгъых.

Джащ фэдэу автомашинэхэм лэжьыгъэу арылъыр зэращэ­чыщтыри, специалистхэм Iоф зыщашIэщт кабинетхэри яIэх. Лэжьыгъэр зыгъэкъэбзэрэ машинкэу жъы хъугъэм ычIыпIэкIэ шэпхъакIэхэм адиштэу гъэ­псыгъэ къыщэфыным Мухьамэд ыуж ит.

Фермерым тызэрэщигъэгъозагъэмкIэ, нэбгырэ 12-мэ хъыз­мэтшIапIэм илъэс псаум Iоф щашIэ, лэжьыгъэм иIухыжьы­гъом нэбгырэ 15 — 17 мэхъух. Зэрихабзэу, ахэм ялэжьапкIэ игъом аритыныр шIокI зимыIэ Iофэу елъытэ, IофшIэкIэ амал тэрэзхэр яIэнхэми ынаIэ тет.

ШIушIэ IэпыIэгъоу ытырэмкIэ Дзэукъожь Мухьамэд рай­оным щыцIэрыIу. Илъэс къэс еджапIэхэм, кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэм, медицинэм иучреждениехэм гъэцэкIэжьын IофшIэ-
нэу арашIылIэхэрэм иIахь ахелъхьэ, спортым пылъхэм IэпыIэгъу афэхъу. Хэгъэгу зэошхом иветеранхэм ТекIоныгъэм и Мафэ ипэгъокIэу гъомылапхъэхэр афарегъащэх, ИлъэсыкIэ мэфэкI пэпчъ кIэлэцIыкIухэм шIухьафтынхэр афешIых.

«Гум пыкIырэр пэкIэжьы» аIо адыгэхэм. Ащ фэдэу гупыкIы­шхо зэриIэр арын фае Мухьамэди зыпылъ Iофым федэ мымакIэу къызкIыфихьырэр.

— Сыкъызщыхъугъэ сикъоджэ гупсэ сыщэпсэу, Iоф щысэшIэ, лэжьыгъэ бэгъуагъэ чIыгум къы­сеты, сиамал тетэу сичIыпIэгъуми сишIуагъэ ясэгъэкIы. А зэпстэумэ гухахъо ахэсэ­гъуатэ, — къыIуагъ ащ.

Мухьамэд тын лъапIэу къыфа­гъэшъошагъэм пае тыфэгушIо, псауныгъэ пытэ иIэу гухахъо зыхигъотэрэ IофшIэныр джыри илъэсыбэрэ ыгъэцэкIэшъунэу тыфэлъаIо!

ХЪУТ Нэфсэт.