ШэкIогъум и 3 — 4-м «Искусствэхэм ячэщ» зыфиIорэ зэхахьэхэр Мыекъуапэ игъэкIотыгъэу щыкIуагъэх.
КъокIыпIэм щыпсэурэ лъэпкъхэм яискусствэмкIэ Къэралыгъо музеим и Темыр-Кавказ къутамэ щызэхащэхэ Iофтхьабзэхэм уагъэгъуазэ. Тарихъым, культурэм яхьылIэгъэ къэгъэлъэгъонхэм Къэбэртэе-Бэлъкъарым, Къэрэщэе-Щэрджэсым, Адыгэ Республикэм ясурэтышIхэм яIофшIагъэхэм, фондым къыхахыгъэ сурэтхэм уяплъызэ, зэгъэпшэнхэр ошIых.
1812-рэ илъэсым Хэгъэгу зэошхоу щыIагъэм Урысыем идзэхэр зэрэхэлэжьагъэхэм, цIыф цIэрыIохэм къулыкъур зэрахьыгъэм яхьылIэгъэ сурэтхэм тарихъым нахь куоу гукIэ ухащэ.
ЗэлъашIэрэ сурэтышI-модельерэу, Адыгэ Республикэм культурэмкIэ изаслуженнэ IофышIэу СтIашъу Юрэ тарихъым, культурэм, экономикэм, нэмыкIхэм афэгъэхьыгъэ тхыпхъэ 70-м нахьыбэ музеим къыщегъэлъагъо.
— Къэралыгъо гъэпсыкIэ иIэу Адыгеир зыпсэурэр илъэси 100 зэрэхъугъэм епхыгъэу тхыпхъэхэр сшIыгъэх, — къытиIуагъ СтIашъу Юрэ. — Темэу сштагъэхэр зэфэшъхьафых, 10-м ехъух. Мамыр щыIакIэм игъэдэхэн, зэкъошныгъэм игъэпытэн, лъэпкъхэр искусствэм зэрэзэфищэхэрэм, Адыгеир къэралыгъо гъэпсыкIэ иIэу зэрэпсэурэм, нэмыкIхэм сигупшысэхэр афэгъэхьыгъэх.
Плъыжьышъор, фыжьышъор, нэмыкIхэри Ю. СтIашъум ыгъэфедэхэзэ, дунэе культурэм хэхьэрэ IофшIагъэхэмкIэ узыIэпещэ.
Адыгэ Республикэм иапэрэ Президентэу Джарымэ Аслъан, Урысыем IофшIэнымкIэ и ЛIыхъужъэу, зэлъашIэрэ тхакIоу МэщбэшIэ Исхьакъ ясурэтхэр лъэгъупхъэх. В. Бирюковым, Г. Назаренкэм, Н. ЛэупакIэм, Ф. ПIэтыуащэм, К. Акъэм, фэшъхьафхэм яIофшIагъэхэм уяплъынкIэ дахэх, гурыIогъошIух. Лъэпкъ шэн-хабзэхэр, шIэжьыр Н. ЛэупакIэм итворчествэ щыпхырищыхэзэ, адыгэхэм ящыIакIэ къегъэлъагъо.
Музеим илъэсыбэрэ ипащэу Iоф зышIэгъэ Кушъу Нэфсэт исурэти нахь къахэдгъэщы тшIоигъомэ ащыщ. Музеим къэкIуагъэхэр сурэтхэм яплъыхэзэ, яшIэныгъэхэм ахагъахъо. Сулейманова Фатимэ, ХъокIо Ларисэ, СтIашъу Юрэ, нэмыкIхэу музеим Iоф щызышIэхэрэр пчыхьэзэхахьэм хэлажьэхэрэм аIукIагъэх, къэгъэлъэгъонхэм къатегущыIагъэх, упчIэхэм яджэуапхэр нэбгырабэхэм аратыжьыгъэх.
Къагъэдэхагъ
«Искусствэхэм ячэщ» къагъэдэхагъ Мыекъуапэ изэхэт IофшIапIэу «Ошъадэм» иансамблэхэм ахэтхэм. Художественнэ пащэу, Адыгэ Республикэм изаслуженнэ артисткэу Едыдж Викторие «Искусствэхэм ячэщхэм» илъэсыбэ хъугъэу ахэлажьэ. Зэгъэпшэнхэр ышIыхэзэ адыгэ орэдхэр программэм зэрэхигъахьэхэрэм зыкъегъэшъыпкъэжьы. Адыгэ Республикэм культурэмкIэ изаслуженнэ IофышIэу Бастэ Асыет ансамблэу «Ащэмэзым» ихудожественнэ пащ. Нартхэм, адыгэ лIыхъужъхэм, нэмыкIхэм яхьылIэгъэ орэдхэр зэхахьэм щыIугъэх. Лъэпкъ къашъохэу «Ислъамыер», «ЗэфакIор», фэшъхьафхэри «Синдикэм» къышIыгъэх. Шэуджэн Рустам япащэу оркестрэу «Бэгъэуджым» хэтхэм адыгэ орэдыр агъэжъынчыгъ, шыкIэпщынэм ибзэпсхэр ЛIыбзыу Шан «къыгъэгущыIагъэх», сэмэркъэу зыхэлъ ижъырэ адыгэ къашъор Къэбэхь Анзор игъусэу къышIыгъ.
Музеим ипащэу, Урысыем, Адыгеим, Ингушетием культурэмкIэ язаслуженнэ IофышIэу ШъэуапцIэкъо Аминэт Мыекъопэ къэралыгъо технологическэ университетым иныбжьыкIэхэу шъуашэхэр, лъэхъаным диштэрэ модэр къэзыгъэлъэгъуагъэхэм, творческэ купэу «Ошъадэм», зэкIэ пчыхьэзэхахьэм хэлэжьагъэхэм зэрафэразэр зэIукIэгъум къыщиIуагъ.
Плъэгъурэм, зэхэпхырэм уагъэгъуазэ
Адыгэ Республикэм и Лъэпкъ музей ипащэу Джыгунэ Фатимэ «Искусствэхэм ячэщ» хэлажьэзэ анахьэу ынаIэ зытыридзагъэр лъэпкъ зэфэшъхьафхэр къэгъэлъэгъонхэм зэряплъыгъэхэр ары, «IэпэIасэм иегъэджэнхэр» зыфиIорэ Iофыгъом тапэкIи тыкъытегущыIэ тшIоигъу.
Лъэпкъ тхыпхъэхэр зышIыхэрэм, бгъэфедэн плъэкIыщт искусствэм пыщагъэхэм, нэрылъэгъу IэпыIэгъухэм яхьылIагъэхэр кIэлэеджакIохэм ашIогъэшIэгъоных. Сурэт зышIы зышIоигъохэри бэ мэхъух.
— Адыгэ щагум идэхагъэ гущыIэкIэ къэоIуатэкIэ икъущтэп, уеплъын фае, — къытиIуагъ Мыекъуапэ щыпсэурэ ГъукIэлI Альбинэ. — Ныбжь зэфэшъхьаф зиIэхэр пчыхьэм сыхьатыр 9-м ежьагъэу чынэ ешIэх, сикIалэу Адами джэгукIэм зыIэпищагъэшъ, ахэсщыжьыным сыдэгуIэрэп, Тэу Аслъан япащэу джэгукIэм зыфагъэсагъ.
АР-м искусствэхэмкIэ икIэлэцIыкIу еджапIэу Лъэцэрыкъо Кимэ ыцIэ зыхьырэм икIэлэегъаджэу ГъукIэ Замудин япащэу ансамблэм хэтхэм адыгэ орэдхэр къаIуагъэх, шыкIэпщынэмкIэ орэдышъохэр къырагъэIуагъэх.
«Хъулъфыгъэм иун», «Бзылъфыгъэм иун» зыфиIохэрэм зэхахьэхэр гум къинэжьынэу ащыкIуагъэх. Безрыкъо Фатимэ, Шыко Сусанэ, Мэт Саидэ, нэмыкIхэу музеим Iоф щызышIэхэрэр пчыхьэзэхахьэм къэкIуагъэхэм гущыIэгъу афэхъугъэх. Адыгэ шъуашэхэм, джэныкъо машIом, тхыпхъэхэм, нэмыкIхэм яхьылIэгъэ къэбархэм ащагъэгъозагъэх.
Лъэпкъ IэпэIасэу Нэгъуцу Аслъан пхъэкIычхэр ежь-ежьырэу ашIынхэм кIэлэцIыкIухэр фигъэсагъэх. Кубанскэхэм яунагъо зэIукIэгъум хэлэжьагъ. Егор джыри цIыкIуми шIухьафтын зыфишIыжьын ылъэкIыгъ. ПхъэкIычыр ыIыгъэу музеим чIэкIыжьыгъ, Тутарыщхэу Самир ыкIи Инзяр япхъэкIычхэр ашIодахэх, Нэгъуцу Аслъан фэразэхэу благъэу екIуалIэхи, «тхьашъуегъэпсэу» раIожьыгъ.
Музеим икъэгъэлъэгъонхэм нэбгыришъэ пчъагъэ яплъыгъ. Искусствэр зэрашIогъэшIэгъоныр бэмэ къытаIуагъ. Чынэ ешIэгъэ Даур Дэнае къэгъэлъэгъонхэм нахьыбэрэ яплъын имурадэу къызэплъэкIыжьзэ ядэжь ежьэжьыгъ. Адыгэхэм ятарихъ, яискусствэ музейхэр яIотакIох. «Искусствэхэм ячэщ» тигъэшIыгъэ гупшысэхэм, зэIукIэгъоу тиIагъэхэм афэгъэхьыгъэ тхыгъэхэр джыри къыхэтыутыщтых.
ЕмтIылъ Нурбый.