Уголовнэ, гражданскэ, арбитражнэ ыкIи административнэ Iоф анахь инхэу Адыгэ Республикэм ихьыкумхэм зэхафыгъэхэм афэгъэхьыгъэ брифинг джырэблагъэ Адыгэ Республикэм и Прокуратурэ щыкIуагъ.
Iофтхьабзэм хэлэжьагъэх прокуратурэм иуголовнэ-хьыкум отдел ипрокурорэу Карина Казаковар, гражданскэ ыкIи арбитражнэ Iофхэм язэхэфынкIэ прокурорым иIэпыIэгъоу Александр Яриджановыр, журналистхэр.
К. Казаковам къызэриIуагъэмкIэ, уголовнэ Iофхэм язэхэфынкIэ республикэ хьыкумышIхэм ашIыгъэ зэфэхьысыжьхэм прокурорхэм адырагъэштагъ. БзэджэшIагъэ зезыхьэгъэ нэбгырэ 1198-м алъэныкъокIэ Iоф 1100-мэ ахэплъагъэх. Къэралыгъо гъэпщынакIохэм япшъэрылъыр лажьэ зиIэхэм пшъэдэкIыжь арагъэхьыныр ыкIи уголовнэ хьыкум зэхэфыным хэлажьэхэрэм яконституционнэ фитыныгъэхэр амыукъонхэр ары. АщкIэ прокурорым щысэхэр къыхьыгъэх.
ГущыIэм пае, АР-м и Апшъэрэ хьыкум Краснодар щыпсэурэ хъулъфыгъэм ылъэныкъокIэ уголовнэ Iоф къызэIуихыгъ. БзэджэшIэ куп зэхищагъэу, ахэм пэщэныгъэ адызэрихьэзэ бзэджэшIагъэ зэрэзэрихьагъэм фэшI хъулъфыгъэр агъэмысэ. Хьыкумым зэригъэунэфыгъэмкIэ, 1980-рэ илъэсхэм Краснодар щыпсэурэ хъулъфыгъэр бзэджэшIэ купхэм язэхахьэу Москва щыкIуагъэм хэлэжьагъ. А зэхахьэм «вор в законе» цIэр къыщыфаусыгъ. Илъэс 38-м ехъурэ Краснодар краим ыкIи Адыгэ Республикэм ащыIэ бзэджэшIэ купхэм япэщагъ, ахэм ахэтхэм яIыгъын пае ахъщэ къаригъэугъоищтыгъ, криминалым хэт цIыфхэр къыгъэгъунэщтыгъэх. Къэралыгъо гъэпщынакIохэм ашIыгъэ зэфэхьысыжьхэм хьыкумым адыригъэштагъ ыкIи бзэджашIэм ыпэкIэ хьапс зэрэтелъыгъэр къыдилъыти, ащ илъэсрэ мэзихрэ хьапс тырилъхьагъ.
Шэуджэн район хьыкумым мыщ щыпсэурэ илъэс 33-рэ зыныбжь хъулъфыгъэм уголовнэ Iоф къыфызэIуихыгъ. ГъэпцIагъэ зыхэлъ бзэджэшIэгъэ ин зэрэзэрихьагъэм фэшI ар агъэмысэ. Хьыкумым зэригъэунэфыгъэмкIэ, 2020-рэ илъэсым бэдзэогъум лажьэ зиIэр щэфын-щэжьыным пылъэу мэкъумэщ продукцие къыдэзыгъэкIырэмрэ унэе предпринимателымрэ азыфагу дахьи, ышIэзэ ифедэ хэлъэу ыгъэделагъэх. Коцым къыкIэкIыгъэ сомэ миллиони 2-рэ мин 300-м ехъурэр къызIэкIигъахьи, зигъэбылъыжьыгъ. Ежь зэрэфаеу ахъщэр ыгъэфедагъ. Хьыкумым иунашъокIэ гъэпцIакIом илъэсищ хьапс тыралъхьагъ.
А. Яриджановым къызэриIуагъэмкIэ, цIыфхэм яфитыныгъэхэр зэтегъэуцожьыгъэнхэм япхыгъэ Iофыгъохэр прокуратурэм инэплъэгъу ригъэкIыхэрэп. 2022-рэ илъэсым имэзи 10-у пыкIыгъэм прокурорхэм ядэо тхылъ 1000-м ехъумэ республикэм ихьыкумышIхэр ахэплъагъэх. Ахэм янахьыбэр зыфэгъэхьыгъэр цIыфхэм япсэупIэ фитыныгъэхэр, зыныбжь имыкъугъэхэм яфедэхэр къэухъумэгъэнхэр, социальнэу мыухъумэгъэ цIыфхэм яфитыныгъэхэр зэтегъэуцожьыгъэнхэр ары.
ГущыIэм пае, къэралыгъо ыкIи муниципальнэ мылъку зиIэхэм ягражданскэ- правовой фитыныгъэхэр прокурорхэм зэтырагъэуцожьыгъэх. Ахэр зэкIэмкIи квадратнэ метрэ 450-рэ хъурэ псэупIи 3, миллиони 3 аосэ квадратнэ метрэ 6259-рэ хъурэ чIыгу Iахьи 4.
Нэбгырэ 25-мэ яIофшIэн фитыныгъэхэр зэтырагъэуцожьыгъэх, агъэгужъогъэ лэжьапкIэу сомэ миллиони 2-м ехъур къарагъэтыжьыгъ. Прокурорхэм къапкъырыкIэу хьыкумхэм дэо тхылъи 8 аIэкIагъэхьагъ, нэбгырэ 22-мэ яфитыныгъэхэр зэтегъэуцожьыгъэнхэм, къащэфыгъэ Iэзэгъу уцхэм атефэгъэ ахъщэм щыщ Iахь афызэкIэгъэкIожьыгъэным епхыгъэу псауныгъэр къэухъумэгъэным иучреждениехэм зафагъэзагъ. Мы Iофхэм зэкIэми хьыкумхэр ахэплъагъэх ыкIи адырагъэштагъ, цIыфхэм сомэ мин 734-рэ къаратыжьыгъ.
ЦIыфхэм япсэупIэ фитыныгъэхэр зэтегъэуцожьыгъэнхэмкIэ тхылъ 67-мэ, ясоциальнэ фитыныгъэхэр мыукъогъэнхэмкIэ Iофи 120-мэ, зыныбжь имыкъугъэхэм яфитыныгъэхэм япхыгъэу Iоф 349-мэ хьыкумхэр ахэплъагъэх ыкIи агъэцэкIагъэх. Iоф 930-мкIэ прокурорхэм унашъохэр ашIыгъэх.
КIАРЭ Фатим.