Тэхъутэмыкъое районым икъуаджэу Щынджые ЕмтIылъхэм ялIакъо изэIукIэ щыкIуагъ.
Анахьыжъхэу Щынджые дэсыгъэхэм къызэраIотэжьырэмкIэ, къуаджэр гъогогъуи 8 фэдизрэ кощыгъэми, ыцIэ зыкIи зэблихъугъэп. Хы ШIуцIэ Iушъом зэрэщыпсэущтыгъэр шIэныгъэлэжьхэм агъэунэфыгъ.
ТIопсэ районым ит къуаджэу КодэшъхьапIэ (Малое Псеушхо) пэгъунэгъоу чIыпIэ иI ЩынджыетхкIэ еджэхэу. Къ. Мэрэтыкъом ащ фэгъэхьыгъэ тхыгъэхэр къыхиутыгъэх.
ЗэлъашIэрэ археологэу, шIэныгъэлэжьэу ЛэупэкIэ Нурбый Щынджые итарихъ изэгъэшIэн илъэсыбэрэ пылъыгъ. Зэфэхьысыжьэу ышIыгъэхэм къахигъэщыгъ Адыгеим икъоджэ анахьыжъхэм Щынджые зэращыщыр. Апэ къуаджэм лIакъоу дэтIысхьагъэр ЕмтIылъхэр ары. Абрэджхэм, нэмыкI лIакъохэм нэужым къуаджэр псэупIэ афэхъугъ.
Щынджые щыщ ЕмтIылъ лIакъохэр япчъагъэкIэ бэ мэхъух. Мэшэлахь! Шэуджэныкъохэр, Бжыдзэкъохэр, ДэкIымыкъохэр, БыгъэгушIохэр, Нэбэлэжъыкъохэр, Пщыпыикъохэр, Хьабаикъохэр, Хьэтыужъыкъохэр.
Шэуджэныкъо ЕмтIылъхэр 100-м къехъух, Хьабаикъохэр 90-м нахьыбэ мэхъух. Зы лъэкъуацIэр зыхьыхэрэр зэрэшIэх, зэлъэкIох, зыщищыкIагъэм IэпыIэгъу зэфэхъужьых, ягушIуагъо зэдагощы.
ЛъэкъуацIэр къызытекIыгъэр
Тарихъ шIэныгъэхэмкIэ кандидатэу, тхылъ пчъагъэ къыдэзыгъэкIыгъэу ЕмтIылъ Разиет зэрилъытэрэмкIэ, лъэкъуацIэу ЕмтIылъыр къызыхэкIыгъэм еплъыкIэ зэфэшъхьафхэр иIэх.
Чъыгхэр къуаджэм щагъэтIысхьэхэу заублэм, а лъэхъаным лъэкъуацIэхэр яIагъэхэп, къазгъырыр зыIыгъым «емытIылъ» раIоу къыхэкIыщтыгъ. ЛъэкъуацIэм цIыфым ищыIэкIэ-псэукIэ къыгъэлъагъоу зылъытэщтыгъэхэр щыIэх. Зыщыпсэухэрэ чIыпIэр зэблахъун фаеу бэрэ хъущтыгъэ. Ящагухэм былымыбэ ащаIыгъыщтыгъ.
Бжъэдыгъухэм ЕмтIылъхэр ащыщхэу къэзытхыжьыгъэ шIэныгъэлэжьхэм ацIэхэр къыраIох. ЛIэкъо лъэшэу ЕмтIылъхэр зэрэщытыгъэхэр хагъэунэфыкIыгъ.
ЛIэкъо лъэш
ЕмтIылъхэм шэн-хэбзэ хэхыгъэхэр агъэцакIэщтыгъэх. Мылъку макIэ зиIэм, IэпыIэгъу зищыкIагъэхэм яшIуагъэ арагъэкIыщтыгъ, къаухъумэщтыгъэх. IофшIэным фэщагъэхэу, гуетыныгъэ ахэлъэу япшъэрылъхэр агъэцакIэхэу щытыгъэх. Рагъэзыхэзэ Iоф арагъэшIэныр агу рихьыщтыгъэп. ГукIэгъу ахэлъыгъ. IэнэтIэ зэфэшъхьафхэм аIутыгъэх, IофшIэным кIэщакIо, зэхэщэкIо дэгъу фэхъунхэ алъэкIыщтыгъ.
ЛъэкъуацIэр къызытекIыгъэм ехьылIэгъэ къэбархэр къаIуатэхэ зыхъукIэ, лъэпкъым итарихъи нахьышIоу зэбгъашIэ пшIоигъоу олъыхъо.
ЯпсэупIэхэр
Адыгеим, Урысыем ишъолъырхэм, IэкIыб хэгъэгухэм ЕмтIылъхэр ащэпсэух, нэбгырэ 800-м нахьыбэ мэхъух. Щынджые унэгъо 60-м ехъу дэс. Мыекъуапэ, Краснодар, Адыгэкъалэ, АдыгеякIэм, Тэхъутэмыкъуае, Инэм, Аскъэлае, Яблоновскэм, Крымскэ, фэшъхьафхэм ЕмтIылъхэр адэсых. Тыдэ щэпсэухэми, ыпшъэкIэ къызэрэщытIуагъэу, зэрэлъытэх.
Къуаджэм щыкIогъэ зэхахьэм къыщаIуагъ ЕмтIылъ Зауркъан адыгэхэмкIэ техникэ шIэныгъэхэмкIэ апэрэ доктор зэрэхъугъэр. Мыекъопэ машинэшI заводым игъэцэкIэкIо пащ. Ащ ыкъоу Руслъан заводым ипащ. Зауркъан ышнахьыжъэу Мыхьамэт къуаджэм щэпсэу, агрономыгъ, джы Щынджые дэс нахьыжъхэм я Совет ипащ. Аслъан кIэлэегъэджэ IофшIэным иветеран.
Разиет щынджые бзылъфыгъэхэмкIэ тарихъ шIэныгъэхэмкIэ кандидат апэу хъугъэ. Ащ ышхэм, унагъом щыщхэм IэнэтIэ зэфэшъхьафхэр яIэу илъэсыбэрэ Iоф ашIагъ.
Хьамедэ ыкъоу Мурат Пшызэ къэралыгъо университетым ипрофессор. ХьакIмафэ ыпхъоу Зухра, ыкъоу ТIахьир шIэныгъэ зэфэшъхьафхэмкIэ кандидат хъугъэх. Хьаджыбрам, Пщыпый, Ахьмэд, Мэджыд, Аюб, Нухь, Хьамэт, Мэдин, Сэфдин, Зэйдин, нэмыкIхэм акъохэм, апхъухэм ацIэхэр зэхахьэм къыщыраIуагъэх, къащытхъугъэх.
ЕмтIылъхэм нысэ афэхъугъэхэм гущыIэ фабэхэр къафаIуагъэх. Бэлэ медицинэм иIофышI, Заремэ тарихъ шIэныгъэхэмкIэ доктор. Джарымэкъохэм япхъоу Оксанэ Мыекъуапэ иполиклиникэ ипащ. Хэбзэ къулыкъушIэхэр, кIэлэегъаджэхэр, культурэм иIофышIэхэр, фэшъхьафхэри ЕмтIылъхэм яунагъохэм ащэпсэух,
Оскар хьыкум къулыкъушI, Зубер, Руслъан мэкъумэщышIэх, Рустам майорэу къулыкъур ехьы.
ЕмтIылъхэм язэIукIэ къыщыгущыIагъэх Мыхьамэт, Разиет, Аслъанчэрые, Наиб, фэшъхьафхэри.
— Адыгеим икъоджэ анахьыжъхэм Щынджые ащыщ, — къыIуагъ Мыхьамэт. — ЦIыф шIагъохэр чылэм щапIугъэх. Хэгъэгу зэошхом лIыхъужъныгъэ щызэрахьагъ. Къуаджэм хэхъоныгъэ ышIыным ЕмтIылъхэм яIахьышIу хашIыхьагъ.
Щынджые лъапсэу ышIыгъэр нахь пытэнэу, игъэхъагъэхэм гухахъо хагъуатэу цIыфхэр псэунхэу, орэдэу фаусыгъэхэр щагъэжъынчыхэзэ мамырэу щыIэнэу фэтэIо.
Абрэджхэм, Бэгугъэхэм, нэмыкI лIакIохэм язэхахьэхэр Щынджые щыкIуагъэх. Къоджэ псэупIэм ипащэу ПщыукI Алый чылэм щыщхэм къафэгушIуагъ, янасып зыдалъэгъужьызэ псэунхэу, бэгъашIэ хъунхэу къафэлъэIуагъ.
ЕмтIылъ Нурбый.