Лъэпкъ зыкIыныгъэм и Мафэ мэфэкI анахь ныбжьыкIэхэм ащыщ. 2005-рэ илъэсым къыщыублагъ ар Урысыем зыщыхагъэунэфыкIырэр.
МэфэкIым ылъапсэ я XVI-рэ лIэшIэгъум къыщежьэ, 1917-рэ илъэсым, Октябрьскэ революциер зыщыIагъэм нэс, хагъэунэфыкIыгъ. Нэужым, Совет хабзэм илъэхъан, ащ мэфэкIкIэ игугъу ашIыжьыгъэп. Илъэс 86-м Октябрьскэ социалистическэ революциешхом и Маф, шэкIогъум и 7-р, ары Урысыем щыхагъэунэфыкIыгъэр.
1996-рэ илъэсым ащ ыцIэ зэблахъуи, зыкIыныгъэмрэ зэгурыIоныгъэмрэ я Мафэ ашIыгъагъ. Ащ ыуж, 2004-рэ илъэсым иIоныгъо мазэ, УФ-м имежрелигиознэ Совет шэкIогъум и 4-р мэфэкI мафэ шIыгъэнэу ыкIи лъэпкъ зыкIыныгъэм и Мафэ фэусыгъэнэу игъоу ылъэгъугъ. УФ-м и Къэралыгъо Думэ ащ дыригъашти, «Дзэ щытхъум имафэхэм» афэгъэхьыгъэ хэбзэгъэуцугъэр зештэм ыуж ащ фэдэ мэфэкI тищыIэныгъэ къыхэхьагъ.
Ащ лъэпкъ зыкIыныгъэм и МафэкIэ зыкIеджагъэхэм лъапсэ фэхъугъэр 1612-рэ илъэс хъугъэ-шIагъэхэм лъэпкъ зэфэшъхьафхэм къахэкIыгъэ дзэкIолIхэр зэкъоуцохи, лIыблэнагъэ ахэлъэу пыим зэрэпэуцужьыгъэхэр ары. Дин шIошъхъуныгъэу яIэм, лъэпкъэу къызхэкIыгъэхэм, обществэм чIыпIэу щаубытырэм емылъытыгъэу, зэкIэри зыч-зыпчэгъоу шъхьафитныгъэм зэдыфэбэнагъэх ыкIи къыдахыгъ.
Нэужыми ащ фэдэ зэгурыIоныгъэ, зэкъотныгъэ, зыкIыныгъэ Урысыем исхэм зэрахэлъыр хъугъэ-шIэгъабэхэм къаушыхьатыжьыгъ. ГущыIэм пае, Хэгъэгу зэошхор… Лъэпкъ зэхэдз амышIэу зэкIэри зэфэдэу фронтым щызэдэзэуагъ. Ащ имызакъоу, зышъхьэ къезыхьыжьэжьыгъэ цIыфэу шъхьафит ашIыжьыгъэ чIыпIэхэм арыфагъэхэр лъэпкъэу къызхэкIыгъэхэмкIэ, динэу алэжьырэмкIэ е чIыпIэу обществэм щаубытырэмкIэ ямыупчIыхэу унагъохэм аштэщтыгъэх, IэпыIэгъу афэхъущтыгъэх. Ащ фэдэу заом илъэхъан къэкощыгъагъэхэу, дунаир мамыр зэхъужьыми агъэзэжьынэу фэмыягъэхэу нэбгырабэ Темыр Кавказым къинэжьыгъагъ, ахэм къатекIыгъэхэр непэ къызнэсыгъэми мыщ щэпсэух.
1990-рэ илъэсым хэгъэгум зэхъокIыныгъэу къихъухьэгъагъэхэм къыздахьыгъэ гумэкIыгъохэм ащыщыгъ лъэпкъ зырызхэм зэгурымыIоныгъэ азыфагу къитэджэныр. Ау лъэпкъ зэгурымыIоныгъэр тэрэзэу зымылъытэрэр зэрэнахьыбэм ишIуагъэкIэ чыжьэу хэмыкIуатэу кIодыжьыгъэ. Мыщ дэжьым къыщыхэгъэщыгъэн фаер лъэпкъ зэгурымыIоныгъэр, зэпэуцужьыныр зымыштэу, ащ сыдигъокIи къотэгъу фэмыхъурэ УФ-м и Президентэу Владимир Путиным иIахьышхо зэрэхэлъыр ары.
Непи лъэпкъхэм зыкIыныгъэу ахэлъыр Украинэм щыкIорэ хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием къыгъэлъэгъуагъ. Лъэпкъ зэфэшъхьафыбэхэм къахэкIыгъэ дзэкIолIхэр ащ хэлажьэх. ЗэгурыIохэу, зыкIыныгъэ азыфагу илъэу, зэдеIэжьхэзэ мамырныгъэм фэбанэх, Урысыем щыщ хъугъэ субъектхэр къаухъумэх, тихэгъэгу игъунапкъэхэр къагъэгъунэх.
Ти Адыгей цIыкIоу нэбгырэ мин 500 имыкъоу зэрысым лъэпкъ зэфэшъхьафи 100-м ехъу щэпсэу. Рэхьатныгъэ тазыфагу илъэу, мамырэу тызэдэпсэу. ТызэгурэIо, шъхьэкIэфэныгъэ зэфытиI, лъэпкъ шэн-хабзэхэр тэгъэлъапIэх. ЗэкIэри зэфэдэу республикэм ищыIэныгъэ зэдыхэлажьэх. Аущтэу тызэрэзэдыщыIэр ары зыкIыныгъэ тазыфагу зыкIилъыри. Лъэпкъэу тиреспубликэ исхэм янахьыбэм общественнэ организациехэр яIэх. Адыгеим Iофтхьабзэу щызэхащэхэрэм ахэм зэкIэми яIахь ахалъхьэ.
Мыекъуапэ Зэкъошныгъэм игупчэ иI. Ары, хабзэ зэрэхъугъэу, лъэпкъ зыкIыныгъэм и Мафэ зыщыхагъэунэфыкIырэр.
Мыгъи Iофтхьэбзэ зэфэшъхьафхэр агъэнэфагъэх.
АР-м культурэмкIэ и Министерствэ къызэритыгъэмкIэ, шэкIогъум и 4-м, пчэдыжьым сыхьатыр 11-м зигугъу къэтшIыгъэ гупчэм ахэр щырагъэжьэщтых. Iофтхьабзэхэм къащыдэлъытагъэу сурэтшIынымкIэ, художественнэ IэпэIэсэныгъэмкIэ, декоративнэ-прикладной искусствэмкIэ сэнаущыгъэ зыхэлъхэм яIэшIагъэхэм якъэгъэлъэгъон-ермэлыкъ къыщызэIуахыщт, «ЗэкIэми тызэгъус» зыфиIорэ флэшмоб щыкIощт, Адыгеим иорэдыIохэм, къэшъокIо ансамблэхэм концерт къыщатыщт. Республикэм щыпсэухэрэр ахэм яплъынхэу къырагъэблагъэх.
ХЪУТ Нэфсэт.