Гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтэу Т. КIэращэм ыцIэ зыхьырэм Iоныгъом и 30-м, мэфэкIышхо Iофтхьабзэхэм зыкIэ ащыщэу, Дунэе научнэ-практическэ конференцие (онлайн шIыкIэм тетэу) щыкIуагъ.
Темэу «Адыгея: опыт национального самоопределения» зыфиIорэр къызэIуихэу ар гъэпсыгъагъ. Адыгеир къэралыгъо гъэпсыкIэ иIэу зыщыIэр илъэси 100 зэрэхъугъэм, Урысые Федерацием ыкIи СНГ-м хэхьэрэ къэралыгъохэм дипломатическэ зэпхыныгъэ азыфагу зилъыр илъэс 30 зэрэхъурэм ар афэгъэхьыгъагъ. Зигъо Iофтхьабзэм изэхэщэн-гъэхьазырын фэгъэзэгъагъэр институтым тарихъымкIэ иотдел иIофышIэ шъхьаIэу, тарихъ шIэныгъэхэмкIэ докторэу Пэнэшъу Аскэр ары.
— Адыгэхэм автоном гъогоу къакIугъэм хэхъоныгъэ щашIыным яшъыпкъэу пылъыгъэх акъылышIо-Iушхэу, бэнакIохэу Хьахъурэтэ Шыхьанчэрый, Сихъу Сэфэрбый, нэмыкIхэр. Ахэм ялъэгъо ещэжьагъэ зэрэлъагъэкIотэщтым, къэралыгъо лъэпсэ пытэ зэрагъотыщтым — республикэ зэрэхъущтхэм адыгэ лъэпкъым щыщхэм Iоф дашIагъ. Абрэдж Альмир, Ацумыжъ Казбек, нэмыкIхэми къэралыгъо лъапсэр зэтегъэуцогъэнымкIэ Iофышхо зэралэжьыгъэр, Адыгэ Республикэр щыIэ хъуным хэлэжьагъэ пэпчъ тарихъым ыцIэ зэрэхэуцуагъэр ыкIи ахэр цIыфхэм ашIэнхэм, адыгэхэм ятарихъ гъогу къэралыгъо щыIэкIэ-псэукIэм къызэрэфэкIуагъэр афиIотыкIыгъэным апай мы конференциер зыкIызэхэтщагъэр, — къыIуагъ Пэнэшъу Аскэр.
Мыщ фэдэ конференциехэр Мыекъуапэ имызакъоу, нэмыкI чIыпIэхэми ащызэхащэхэзэ ашIымэ, щысэ зэрэхъущтхэм, тарихъ шъыпкъэр ашIэнымкIэ яшIуагъэ къызэрэкIощтым щэч хэлъэп.
Конференцием къыщыгущыIагъэх гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтэу Т. КIэращэм ыцIэ зыхьырэм идиректорэу А. ЛiыIужъур, АР-м и Парламент идепутатэу Е. Саловыр. Москва щыщэу, РАН-м урысые тарихъымкIэ и Институт иIофышIэ шъхьаIэу Николай Бурай «От Адыгейской автономной области к Республике Адыгея; путь длиною в 100 лет», институтым итарихъ отдел ипащэу, тарихъ шIэныгъэхэмкIэ докторэу Ацумыжъ Казбек «Лъэпкъ шIэжьым ныбжьырэу къыхэнагъ (Хьахъурэтэ Шыхьанчэрые ищыIэныгъэ ыкIи иIофшIэкIагъэр къызщыIотагъэр), тарихъ шIэныгъэхэмкIэ докторэу, АКъУ-м ипрофессорэу Елена Малышевам «Основание государственности народов Северного Кавказа — историческое завоевание СССР» зыфиIохэрэ докладхэр къашIыгъэх.
ШIэныгъэлэжьышхоу, Азербайджан икъэралыгъо университет идоцентэу Алиев Севиндж Исрафил-гызы къызтегущыIагъэр «Азербайджан и Россия: 30-летие установления дипломатических отношений» зыфиIорэм фэгъэхьыгъагъ.
Конференцием хэлэжьагъэх Адыгэ къэралыгъо университетым ипрофессорэу, политологэу Жадэ Зурет, МКъТУ-м ипрофессорэу, тарихъ шIэныгъэхэмкIэ докторэу Къудаикъо Светланэ, Краснодар культурэмкIэ икъэралыгъо институт ипрофессорэу КIыргъ Асхьад.
Гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтэу Т. КIэращэм ыцIэ зыхьырэм этнологиемрэ лъэпкъ искусствэмрэкIэ иотдел инаучнэ IофышIэ шъхьаIэу Бузэрэ Азэмат «К вопросу об общественной административно-организаторской работе С. Сиюхова в период автономизации кубанских адыгов», тарихъ шIэныгъэхэмкIэ докторэу Пэнэшъу Аскэр «Адыги Северо-Западного Кавказа перед лицом социальных и национальных альтернатив (60-е гг. XIX – 30-е гг. XX в) зыфиIохэрэр къаIотагъ. ЗэкIэмкIи Iофтхьабзэм доклад 25-рэ къырахьылIагъ, мыхэм институтым бзэмкIэ ыкIи литературэмкIэ иотделхэм яIофышIэхэм якъиIотыкIынхэм чIыпIэ щагъотыгъ.
Научнэ-шIэныгъэ конференцием мурадэу иIагъэр адыгэхэр щыIэкIэшIум къызэрэфэкIуагъэхэр: автономием къыщежьэу, республикэмкIэ кIэкIыжьэу ашIагъэр, алэжьыгъэр къиIотыкIыгъэныр ары. Конференцием иматериалхэр къыхаутыжьыщтых, къыдагъэкIынхэшъ тхылъеджапIэхэм аратынхэу ары.
Адыгэ лъэпкъым щыIэкIакIэ иIэ хъунымкIэ зышъхьамысыжьыгъэ Хьахъурэтэ Шыхьанчэрые исаугъэт тикъэлэ шъхьаIэу Мыекъуапэ щыгъэуцугъэным ыкIи илъэпкъ фэшъыпкъэгъэ Сихъу Сэфэрбыи ишIэжь гъэлъэпIэгъэным мэхьанэшхо яIэу конференцием хэлэжьагъэхэм алъытагъ.
Мамырыкъо Нуриет.