Адыгеир ыкIи илъэси 100 гъогур

Гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтэу Т. КIэращэм ыцIэ зыхьырэм Iоныгъом и 30-м, мэфэкIышхо Iофтхьабзэхэм зыкIэ ащыщэу, Дунэе научнэ-практическэ конференцие (онлайн шIыкIэм тетэу) щыкIуагъ.

Темэу «Адыгея: опыт национального самоопределения» зыфиIорэр къызэIуихэу ар гъэпсыгъагъ. Адыгеир къэралыгъо гъэпсыкIэ иIэу зыщыIэр илъэси 100 зэрэхъугъэм, Урысые Федерацием ыкIи СНГ-м хэхьэрэ къэралыгъохэм дипломатическэ зэпхыныгъэ азыфагу зилъыр илъэс 30 зэрэхъурэм ар афэгъэхьы­гъагъ. Зигъо Iофтхьабзэм изэхэщэн-гъэхьазырын фэгъэзэгъагъэр институтым тарихъымкIэ иотдел иIофышIэ шъхьаIэу, тарихъ шIэныгъэхэмкIэ докторэу Пэнэшъу Аскэр ары.

— Адыгэхэм автоном гъогоу къа­кIу­гъэм хэхъоныгъэ щашIыным яшъып­къэу пылъыгъэх акъылышIо-Iушхэу, бэнакIохэу Хьахъурэтэ Шыхьанчэрый, Сихъу Сэфэрбый, нэмыкIхэр. Ахэм ялъэгъо ещэ­жьагъэ зэрэлъагъэ­кIо­тэщтым, къэралыгъо лъэпсэ пытэ зэрагъотыщтым — респуб­ликэ зэрэ­хъущт­хэм адыгэ лъэпкъым щыщхэм Iоф да­шIагъ. Абрэдж Альмир, Ацумыжъ Казбек, нэмыкIхэми къэралыгъо лъап­сэр зэтегъэуцогъэнымкIэ Iофы­шхо зэралэжьыгъэр, Адыгэ Республикэр щыIэ хъуным хэлэжьагъэ пэпчъ тари­хъым ыцIэ зэрэхэуцуагъэр ыкIи ахэр цIыфхэм ашIэнхэм, адыгэхэм ятарихъ гъогу къэ­ралыгъо щыIэкIэ-псэукIэм къызэрэфэкIуагъэр афиIотыкIыгъэным апай мы конференциер зыкIызэхэтщагъэр, — къыIуагъ Пэнэшъу Аскэр.

Мыщ фэдэ конференциехэр Мыекъуа­пэ имызакъоу, нэмыкI чIыпIэхэми ащы­зэхащэхэзэ ашIымэ, щысэ зэрэхъущтхэм, тарихъ шъыпкъэр ашIэнымкIэ яшIуа­гъэ къызэрэкIощтым щэч хэлъэп.

Конференцием къыщыгущыIагъэх гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ респуб­ликэ институтэу Т. КIэращэм ыцIэ зыхьырэм идиректорэу А. ЛiыIужъур, АР-м и Парламент идепутатэу Е. Саловыр. Москва щыщэу, РАН-м урысые тарихъым­кIэ и Институт иIофышIэ шъхьаIэу Николай Бурай «От Адыгейской автономной области к Республике Адыгея; путь длиною в 100 лет», институтым итарихъ отдел ипащэу, тарихъ шIэныгъэхэмкIэ докторэу Ацумыжъ Казбек «Лъэпкъ шIэжьым ныбжьырэу къыхэнагъ (Хьахъу­рэтэ Шыхьанчэрые ищыIэныгъэ ыкIи иIофшIэкIагъэр къызщыIотагъэр), тарихъ шIэныгъэхэмкIэ докторэу, АКъУ-м ипрофессорэу Елена Малышевам «Основание государственности народов Северного Кавказа — историческое завоевание СССР» зыфиIохэрэ докладхэр къашIыгъэх.

ШIэныгъэлэжьышхоу, Азербайджан икъэралыгъо университет идоцентэу Алиев Севиндж Исрафил-гызы къызтегущыIагъэр «Азербайджан и Россия: 30-летие установления дипломатических отношений» зыфиIорэм фэгъэхьыгъагъ.

Конференцием хэлэжьагъэх Адыгэ къэралыгъо университетым ипрофессорэу, политологэу Жадэ Зурет, МКъТУ-м ипрофессорэу, тарихъ шIэныгъэхэмкIэ докторэу Къудаикъо Светланэ, Краснодар культурэмкIэ икъэралыгъо институт ипрофессорэу КIыргъ Асхьад.

Гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ рес­публикэ институтэу Т. КIэращэм ыцIэ зыхьырэм этнологиемрэ лъэпкъ искусствэмрэкIэ иотдел инаучнэ IофышIэ шъхьаIэу Бузэрэ Азэмат «К вопросу об общественной административно-организаторской работе С. Сиюхова в период автономизации кубанских адыгов», тарихъ шIэныгъэхэмкIэ докторэу Пэнэшъу Аскэр «Адыги Северо-Западного Кавказа перед лицом социальных и национальных альтернатив (60-е гг. XIX – 30-е гг. XX в) зыфиIохэрэр къаIотагъ. ЗэкIэмкIи Iоф­тхьабзэм доклад 25-рэ къырахьылIагъ, мыхэм институтым бзэмкIэ ыкIи литературэмкIэ иотделхэм яIофышIэхэм якъиIотыкIынхэм чIыпIэ щагъотыгъ.

Научнэ-шIэныгъэ конференцием мурадэу иIагъэр адыгэхэр щыIэкIэшIум къызэрэфэкIуагъэхэр: автономием къы­щежьэу, республикэмкIэ кIэкIыжьэу ашIагъэр, алэжьыгъэр къиIотыкIыгъэныр ары. Конференцием иматериалхэр къы­хаутыжьыщтых, къыдагъэкIынхэшъ тхылъеджапIэхэм аратынхэу ары.

Адыгэ лъэпкъым щыIэкIакIэ иIэ хъунымкIэ зышъхьамысыжьыгъэ Хьахъурэтэ Шыхьанчэрые исаугъэт тикъэлэ шъхьа­Iэу Мыекъуапэ щыгъэуцугъэным ыкIи илъэпкъ фэшъыпкъэгъэ Сихъу Сэфэрбыи ишIэжь гъэлъэпIэгъэным мэхьанэшхо яIэу конференцием хэлэжьагъэхэм алъытагъ.

Мамырыкъо Нуриет.