Урысые гупчэ гъэцэкIэкIо комитетым и Президиум иунашъокIэ Черкес (Адыгэ) автоном хэкур бэдзэогъум и 27-м 1922-рэ илъэсым агъэпсыгъ. ШышъхьэIум и 24-м 1922-рэ илъэсым Адыгэ (Черкес) автоном хэкукIэ ащ ыцIэ зэблахъужьыгъ. А лъэхъаным шъолъырищэу ар зэтеутыгъэу псэупIэ 45-рэ ахахьэщтыгъэх. Мы илъэсым итыгъэгъазэ и 7 — 10-м хэкум и Советхэм яапэрэ зэфэсэу Хьакурынэхьаблэ щыкIуагъэм гъэцэкIэкIо комитетыр къыщыхахыгъ, ащ ипащэу агъэнэфагъ зэлъашIэрэ политическэ IофышIэшхоу Хьахъурэтэ Шыхьанчэрые Умарэ ыкъор.
Къэралыгъо гъэпсыкIэм адыгэхэм нэмыкI пстэуми афэдэ фитыныгъэхэр къаритыгъэх, экономикэм, культурэм хэхъоныгъэхэр афэхъухэу ригъэжьагъ.
Лъэпкъым ылъапсэ къызэриухъумагъэм имызакъоу, тхакIэр, литературэр, искусствэм ишэпхъэ лъагэхэр къыIэкIэхьагъэх.
Охътэ кIэкIым еджапIэхэр жъугъэу, культурнэ-егъэджэн, медицинэ псэуалъэхэр къызэIуахыгъэх. ГущыIэм пае, 1926-рэ илъэсым имэлылъфэгъу Адыгеим еджэпIэ 46-рэ итыгъ. Мы пчъагъэр революцием ыпэкIэ щыIагъэхэм фэдиплIыкIэ анахьыб.
Адыгеим джащ фэдэу техникумхэр, кIэлэегъэджэ, шIэныгъэ- ушэтэкIо институтхэр къыщызэIуахыгъэх, советскэ тхакIохэм я Союз и Адыгэ отделение зэхащэгъагъ, апэрэ гъэзетхэу «Черкесская правда» (1922-рэ илъ., чъэпыогъу) ыкIи «Адыгэ макъ» (1923-рэ илъ., гъэтхапэ) къыдагъэкIэу аублагъэх.
ШышъхьэIум и 3-м 1928-рэ илъэсым тишъолъыр Адыгэ авто- ном хэкукIэ ыцIэ зэблахъужьыгъ.
1930-рэ илъэсхэм лъэпкъ къыдэгъэкIыжьыным ипсэолъабэмэ яшIын атефагъ. Ахэм зэу ащыщыгъ Адыгэ консервышI комбинатэу псэупIэу Яблоновскэм дэтыгъэр.
Гъэсэныгъэм ылъэныкъуи хагъахъощтыгъ — 1931-рэ илъэсым РСФСР-м гъэсэныгъэмкIэ и Народнэ комитет ыкIи обществэу «Долой неграмотность» зыфиIорэм и Гупчэ совет зэIэпахырэ ябыракъ Плъыжь, ахъщэ шIухьафтын ыкIи кино техыным фытегъэпсыхьэгъэ агъэкощырэ Iэмэ-псымэ Адыгеим къыфагъэшъошагъэх. Темыр КавказымкIэ Адыгеир ары мы лъэныкъомкIэ къахэщыгъэр.
Мы илъэсхэм тишъолъыр иеджапIэхэм шIокI зимыIэ ублэпIэ ыкIи илъэсибл гъэсэныгъэр ачIалъхьагъ, кIэлэегъэджэ пэрытхэр тиIэ хъугъэх. Заом ыпэкIэ ахэм япчъагъэ 1500-рэ хъущтыгъэ.
Мэлылъфэгъум и 10-м 1936-рэ илъэсым хэкум къыхагъэхьагъэх къалэу Мыекъуапэ, Джэджэ районыр ыкIи Мыекъопэ районым и Ханскэ къоджэ совет, хэкум игупчэ Мыекъуапэ къахьыжьыгъ.
Iоныгъом и 13-м 1937-рэ илъэсым къыщыублагъэу Адыгэ автоном хэкур Краснодар краим хэтыгъ.
1940-рэ илъэсым имэзае и 21-м хэкум районибл хахьэ хъугъэ — Джэджэ, Кощхьэблэ, Красногвардейскэ, Мыекъопэ, Тэхъутэмыкъое, Теуцожь ыкIи Шэуджэн районхэр. Мыекъопэ районым Краснодар краим и Тульскэ район 1962-рэ илъэсым имэлылъфэгъу и 28-м къыхагъэхьажьыгъ. Адыгеим игъунапкъэхэм ягъэнэфэн ащ щаухыгъ.
Хэгъэгу зэошхом илъэхъан Адыгеим ицIыфхэм псэемыблэжьыныгъэ къызхагъэфагъ. ЗэуапIэхэм нэбгырэ мин 80 тишъолъыр икIыгъэу аIухьагъ, ахэм ащыщэу Советскэ Союзым и ЛIыхъужъыцIэ къызфагъэшъошагъэр нэбгырэ 36-рэ, нэбгыри 7-р адыгэх: Андырхъое Хъусен, Ацумыжъ Айдэмыр, Бжыхьакъо Къымчэрый, Къош Алый, Нэхэе Даут, Тхьагъушъэ Исмахьил, ШIуцIэ Абубэчыр. Къэзымгъэзэжьыгъэмэ япчъагъэ — нэбгырэ мин 33-рэ.
Зэоуж илъэсхэм пшъэрылъ шъхьаIэу щытыгъэр къэралыгъом изыкъегъэIэтыжьын. 1947-рэ илъэсым хэкум ихъызмэтшIэпIэ инхэм яIофшIэн аублэжьыгъ. Ахэм ащыщыгъэх Адыгэ консервышI, Мыекъопэ мэз комбинатхэр.
1950-рэ илъэсхэм хъызмэтшIапIэхэр лъэхъаным диштэу зэтрагъэпсыхьажьыщтыгъэх, кIэхэри ашIыщтыгъэх: Шъхьэгуащэ Мыекъопэ гидроэлектростанцие тырагъэуцуагъ, лым ыкIи гъэщым Iоф адэзышIэхэрэр агъэпсыгъэх. Къэралыгъом ичIыпIэ зэфэшъхьафхэм къаращырэ Iэмэ-псымэхэмкIэ тихъызмэтшIапIэхэр зэтрагъэпсыхьэщтыгъэх, цIыф псэупIэхэр жъугъэу ашIыщтыгъэх. Мыекъуапэ квадратнэ метрэ 2000-м къехъурэ псэупIэ щашIыгъ, квадратнэ метрэ 12194-рэ зэрылъ унэе псэупIэ 580-рэ щагъэпсыгъ. Зэоуж илъэсипшIым Адыгеим фабрикэ ыкIи завод 50 щызэтрагъэуцожьыгъ ыкIи щагъэцэкIэжьыгъ.
Мэкъу-мэщым ылъэныкъуи гъэхъэгъэ инхэр щашIыщтыгъэх — заом ыпэкIэ лэжьыгъэ IухыжьынымкIи, былымхъунымкIи пчъагъэу яIагъэхэм ашъхьадэкIыгъэх.
1960-рэ илъэсхэм Адыгеим икъыдэгъэкIыжьын лъэныкъуакIэхэр иIэ хъугъэх: гъучIым Iоф дэшIэгъэныр, станокхэм, приборхэм яшIын, гъэстыныпхъэ шхъуантIэм икъычIэщын. Мэз къыдэгъэкIыным ыкIи пхъэм хэшIыкIыгъэ псэуалъэхэм яшIын къэралыгъо мэхьанэ яIэу адэлажьэщтыгъэх.
1960 — 1980-рэ илъэсхэм лъэхъаным диштэрэ Iэмэ-псымэхэмкIэ хъызмэтшIапIэхэр зэтырагъэпсыхьэщтыгъэх, а уахътэм щыIэ хъугъэх къэралыгъом щызэлъашIэгъэ заводхэу Точрадиомашыр, Промсвязыр, редукторышIыр, хьалыгъугъэжъэ, IэшIу-IушIушI, чырбыщышI, шъоущыгъушI хъызмэтшIапIэхэр, нэмыкIхэри. КъыдэгъэкIыжьынымкIэ апшъэу щытыгъэхэр гъомлэпхъэшIыным пылъхэр арых — ахэм япчъагъэ процент 52-рэ хъущтыгъэ.
1968-рэ илъэсым программэу «Миллион тонн кубанского риса» зыфиIорэм къыхиубытэу Пшызэ псыIыгъыпIэм ишIынкIэ унашъо щыIэ хъугъэ, ар заухыгъэр 1975-рэ илъэсыр ары. Квадратнэ километрэ 420-рэ ащ ыубытыгъ. Чылэгъо 12 хычIэгъ хъугъэ, джыри 10-мэ ащыщхэр псым чIихьагъэх. Ахэм ащыпсэущтыгъэ нэбгырэ мин 13-р агъэкощыгъэх, анахьыбэр зыдэсы хъугъэр IофшIэкIо поселкэу АдыгейскэкIэ зэджагъэхэр ары. 1990-рэ илъэсым ар Адыгэкъалэ хъугъэ.
1990-рэ илъэсым ичъэпыогъу мазэ и 5-м народнэ депутатхэм я Адыгэ хэку Совет ия XXI-рэ зэIугъэкIэгъу изимычэзыу зэхэсыгъо Адыгэ Советскэ Социалистическэ Республикэр РСФСР-м хэтэу щаштагъ. Адыгэ Республикэр нэмыкI пстэуми афэдэу шъхьафит гъэпсыкIэ иIэу щытынымкIэ Декларациер народнэ депутатхэм яхэку Совет ия V-рэ зэхэсыгъоу бэдзэогъум и 28-м 1991-рэ илъэсым щыIагъэм щаухэсыгъ.
1992-рэ илъэсым игъэтхапэ и 24-м АР-м и Парламент ыштагъэх Адыгеим игерб, игимн ыкIи икъэралыгъо быракъ. Тамыгъэ шъхьаIэр зэхэзыгъэуцуагъэр сурэтышIэу Мэрэтыкъо Долэт, быракъым ылъапсэр я XIX-рэ лIэшIэгъум икъежьапIэ Черкесием итарихъ нып. Гимным игущыIэхэр зэлъашIэрэ тхакIоу, Урысыем IофшIэнымкIэ и ЛIыхъужъэу МэщбэшIэ Исхьакъ иех, орэдышъор къыхэзыхыгъэр УФ-м ыкIи АР-м янароднэ артистэу Тхьабысымэ Умар.
Непэ Адыгэ Республикэм къыдэгъэкIыжьынымкIэ, мэкъу-мэщымкIэ, зекIо-зыгъэпсэфыпIэхэмкIэ кIочIэшIухэр иIэх. КъыдэгъэкIыжьын лъэныкъом гъомлэпхъэшI, мэз хъызмэтым ыкIи пхъэм дэлэжьэгъэныр, машинэшIыныр ыкIи гъучIым зыщыдэлажьэхэрэр, электроэнергетикэр, гъэстыныпхъэ шхъуантIэм икъычIэщын анахь къахэщых. Пшъэрылъ шъхьаIэр — цIыфхэм ящыIэкIэ- псэукIэ къэIэтыгъэныр ары.
Адыгеим непэ нэбгырэ 468340-рэ щэпсэу, райониблымэ къоджэ администрацие 46-рэ арыт, ахэм псэупIэ 224-рэ ахэхьэ, 5-р къэлэ шапхъэ зиIэх. Республикэ мэхьанэ зиIэ къэлитIу тишъолъыр ит — Мыекъуапэрэ Адыгэкъалэрэ.
Адыгеим ыубытырэ чIыналъэу квадратнэ километрэ мин 7800-рэ хъурэм лъэпкъ зэфэшъхьафи 100 фэдиз ис.
Сурэтхэр АР-м и Лъэпкъ музей къытIэкIигъэхьагъэх.