ИжъыкIэ къыщегъэжьагъэу агъэунэфыгъ

Медицинэр шIэныгъэ гъэнэфагъэу, наукэ хэхыгъэу хъуным бэкIэ ыпэу цIыфхэм къэкIырэ уцхэмкIэ уз зэфэшъхьафхэм яIэзэн алъэкIыщтыгъ.

Ахэм пкъышъолым къышъхьа­пэнэу ахэлъ веществохэр «къа­хащынхэм» фэшI Iазэхэм къэ­кIырэ уцхэр агъажъощтыгъ е псыжъо кIагъахъоти, щагъэтыщтыгъ, етIанэ а псыр агъэфе­дэщтыгъ. Нэужым зэрагъэшIагъ ахэм дагъэу ахэлъыр къыхащынэуи, нэмыкI шIыкIэхэри аIэ къихьагъ. Илъэсишъэ пчъагъэ­хэм а шIэныгъэхэр аугъоигъ, зы лIэужым адырэм ритыжьызэ къэкIырэ уцхэмкIэ Iэзэнхэр цIыфхэм къахэнагъ, ахэм шIуа­гъэу ахэлъыр, ягъэфедакIэ фэ­Iазэу щыIэр макIэп. Непэ медицинэр лъэгэпIэшIухэм анэ­сыгъэми, «нетрадиционнэкIэ» заджэхэрэ Iэзэныри кIодыгъэп, ары пакIошъ, нахь кIуачIэ иIэ мэхъу.

Философ цIэрыIоу Пифагор ыIощтыгъ: «ЧIыопсым зыпари лые хэтэп, псэ зыпыти, зыпымыти зэпхыныгъэ яI, зым зыр регъэкъужьы…» ЦIыфхэм а зэпхыныгъэр агъэфедэн алъэ­кIэу бэшIагъэ зызырагъэсагъэр. АщкIэ шыхьатых ижъырэ врач IэпэIасэхэу Гиппократ, Авиценнэ, Парацельс, Амбруаз Паре, нэмыкIхэм къыщанэгъэ тхыгъэхэр, IэзэкIэ амалэу къа­тхыхьагъэхэр.

Непэ тиаптекэхэм бэ ачIэлъыр къэкIырэ Iэзэгъу уцэу шIуа­гъэу яIэмкIэ официальнэу медицинэ шIэныгъэм псауны­гъэмкIэ федэу ылъытагъэхэу. Ахэм ащыщ непэ зигугъу къэтшIы тшIоигъо къэгъэгъэ лъэпкъэу «аптечная ромашка» зыфаIорэр.

АдыгабзэкIэ мыщ раIорэр тигущыIалъэхэм адэзгъотагъэп, ау Хьакъунэ Барэсбый (КъБР-р) итхылъэу «Адыгэ къэкIыгъацIэхэр» зыфиIорэм а къэгъагъэм ыцIэ зэрэдэтыр: чын ыкIи къанзидзэ.

Ромашкэм икъэгъэгъэ мэтэ цIыкIу эфир дагъэу шхъонтIа­шъоу щытыр процент 0,8-рэ фэдиз хъоу хэтэу медицинэ шIэныгъэм ыгъэунэфыгъ. Плъыр­стырым пэуцужьыгъэнымкIэ, узыр хэгъэжъукIыгъэнымкIэ мы къэгъэгъэ лъэпкъыр агъэфедэ. Ахэм ямызакъоу, гукIыфым (бронхиальнэ астмэм), ревматизмэм, нэгъуетэным (гастритым), шъоелыем (экземэм), машIом ыстыгъэм яIэзэгъэнымкIэ мыр народнэ медицинэм щагъэфедэ.

ШъунаIэ тешъудз!

КъэкIырэ Iэзэгъу уцхэр ежь­-ежьырэу къэзыугъоихэрэр щыIэх. Мыщ дэжьым уфэ­сакъын фае мы ромашкэ лъэпкъым фэдэ къэгъагъэхэм «аптечнэкIэ» заджэхэрэр ахэмыгъэкIокIэгъэным, ахэр зэ­фэдэхэшъ апэрэ еплъыгъомкIэ. Аптечнэ ромашкэм икъэ­гъагъэ мэшхо пехы ыкIи ащ ыгузэгу ит къэгъэгъэ мэтэ цIы­кIур адрэхэм афэмыдэу нахь къепшы, нахь Iэтыгъэу щыт.

IэзэкIэ амалэу иIэхэр

Ныбэр пщыныр (метеоризм)

Мыщ икъэгъэгъэ джэмы­шхышъхьэм псыжъо стэчан кIэпкIэнышъ, мэучъыIыфэ щыбгъэтыщт. Бзыжьынышъ, щаим фэдэу уешъощт.

Щыныр, кIышъо хъупцIыныр

Ромашкэм икъэгъэгъэ джэмышхышъхьитIум спирт (процент 70-рэ хъурэр) кIэпкIэщт къэгъагъэхэр ыгъэбылъ къодыеу. Мэзэхэ чIыпIэм ар тхьамафэрэ щыбгъэтыщт. Ар хъупцIырэ, щыныр зытет чIыпIэхэм ащыпфэщт.

ПэкIоцI лыпIэ бэгыгъэхэр (полипоз)

Мыщ фэдэ гумэкIыгъо щы­Iэмэ, ромашкэмрэ «чистотел» зыфаIорэ къэкIырэ уц Iэзэ­гъумрэ къакIэфыгъэ псыхэр зэфэдизэу зэхэпкIэнхэшъ, пэ­кIоцIым ибгъэткIощт е ащкIэ гъэшъокIыгъэ бзыуцыф такъырыр иплъхьащт.

ЖъэжъыекIоцIыр етагъэмэ (пиелонефрит)

Аптечнэ ромашкэм икъэгъэгъэ гъугъэ джэмышхышъхьэм псыжъо стэчан кIэпкIэнышъ, ышъхьэ теIубагъэу тIэкIурэ щыбгъэтыщт. ЗыучъыIыжьырэм ыуж бзыжьынышъ, джэмы­шхым изэу мафэм щэгъогогъо уешъозэ пшIымэ ишIуагъэ къэ­кIощтэу еIо народнэ медицинэм.

Подагрэ зиIэхэм

Къэгъагъэмрэ ыпкъырэ зэ­хэуупкIэтэнхэшъ, ащ играмм 300-м псыжъо литри 5 кIэпкIэщт, сыхьати 2-рэ ар щыбгъэ­тыщт. Бзыжьынышъ, щэлъэ Iубгъум е лэджэным ибгъэхъонышъ, лъакъоу узырэр хэбгъэуцощт (псыр тIэкIу фэбэн фае).

Пэтхъу-Iутхъур, чыихъыр (ангинэр)

Къэгъагъэм имэтэ цIыкIу джэ­мышхышъхьэм псыжъо стэчан кIэпкIэнышъ, ууцухьанышъ, сыхьатныкъорэ щыбгъэтыщт. Зыбзыжьырэм ыуж жэкIоцIым дэбгъэчъыхьэзэ пшIыщт. Ащ дакIоу шъоурэ лимонрэ хэлъхэу щаим фэдэу уешъозэ ­пшIыщт. Мафэм зэ арэущтэу зэрэ­пшIыщтыр.

ЖэкIоцI етагъэр (стоматитыр)

Ромашкэ лъэпкъэу «аптечнэкIэ» заджэхэрэм (а зыр ары тызытегущыIэрэр) икъэгъэгъэ грамм 15 — 20-м псыжъо стэчан кIэпкIэнышъ, щыбгъэтыщт. А псым борнэ кислота грам-
ми 4 хэбгъахъомэ дэгъоу еIо народнэ медицинэм. Плъыр-­стырымкIэ ыкIи жэкIоцIыр укъэ­бзыгъэнымкIэ ащ ишIуагъэ къэкIо.

Косметикэм зэрэщагъэфедэрэр

Пшъашъор зэлъагъэмэ

Мыщ икъэгъэгъэ мэтэ цIыкIоу Iэбжыбым изым щэ стэчан кIэпкIэнышъ, къэбгъэжъощт. ТIэкIу бгъэучъыIынышъ, а псы фабэмкIэ бгъэуцIыныщт шэкI Iужъу шъабэр ыкIи пшъэм къеп­щэкIыщт. Ащ ыкIыIу полиэтилен пленкэ, нэужым IэплъэкI шъабэ теплъхьащтых. Такъикъ 15-рэ ар тебгъэлъыщт, ау пшъашъор умытхьакIэу IэплъэкIымкIэ плъэ­кIыжьыщт, кремэу бгъэфедэ­хэрэм ащыщ щыпфэщт.

Псауныгъэ
Тхьэм къышъует!

Нарэхэр

— Доктор, сыбзэгу къи­сыдзынэу къысэпIуагъ, бэ­шIагъэу сыщыс ар къисы­дзыгъэу, ау унапIэ къэпIэ-
тэу ащ укъеплъыгъэп ащ фэдизым.

— Убзэгу сэ сищыкIагъэп, уиуз фэгъэхьыгъэу уикар­точкэ дэтхагъэм рэхьатэу седжэ сшIоигъу.

* * *

ЛIым къецэкъагъ хьэ горэ. ИIофхэр мыхъатэхэу вра-чым дэжь кIуагъэ.

— АI-анасын, егъуаджэ хъугъэ — къыоцэкъагъэр хьэ хьашхъурэIу, ори а узыр уиI джы.

ЛIым ащ лъыпытэу тхьапэ къышти, псынкIэу зыгорэ ытхэу ыублагъ.

— Сыд пае завещаниер птхырэ? Удгъэхъужьыщт! — еIо врачым.

— Хьау, арарэп сэ стхырэр, сымыхъужьызэ сызэцэ­къэн фаехэр ары, зыпари ­къыхэсымынэным фэшI.

* * *

Врачхэм яIофшIэнкIэ агъэу­­нэфыгъ: цIыфым ышъхьэ бэрэ узыныр щигъэты­жьыным

пае шъхьэгъусэ зэриIэр къэзыушыхьатырэ Iэлъыныр Iэ­хъуамбэм пихын закъом нэ­мыкI имыщыкIа­гъэу къыхэкIы.

НэкIубгъор зыгъэхьазырыгъэр ЖакIэмыкъо Аминэт.