Пстэуми анахьэу ЗекIор аIозэ тегущыIэнхэр нахь игуапэу къыхегъэщы Цупэ Хьасан, ар къешIэкIыгъэ цIыфхэм ныбджэгъушIоу зэлъашIэ. ЗекIо щыIэ зыхъукIэ ынэгу кIэкIыхэрэр тхылъыпIэм регъэкIужьых, итхыгъэхэр адегощы еджакIохэм.
Зы нэбгырэ фитхыгъэм фэдэх иписьмэхэр, ау иIэпэрытхыхэм яджэрэ пэпчъ ежь къыфигъэхьэу къыщигъэхъоу куоу пхырэплъы цIыфым. Тхэрэ къодыеп Окан, бэ заджэрэр.
Гурышэ горэм ешэрэм фэдэу IощхыпцIыкIы, бэмэ афэIаз, тырихырэ сурэтхэр ямышIыкIэх, пщынэри зыдиIыгъ. Ащ тэ нэIуасэ шъуфэтшIы тшIоигъу.
Серап Джанбек-Гюл Йылмаз.
— Цупэ Хьасан Окан Ищджан, макIэу узышIэхэрэм нэIуасэ закъыфэпшIына?
— ЗекIоныр, тхэныр зыгу рихьырэ цIыфэу сызэрэщытым сыкъыщыуцун. 1972-рэ илъэсым Тыркуем икъалэу Адапазары сыкъыщыхъугъэми, Самсун сыдэтхагъ, ау къалэу Нигде, Сиирт ыкIи Еркей сащыщэу сэлъытэ. Тятэ къулыкъур зыщихьыгъэ чIыпIэхэм тащыпсэугъ, ащ къыхэкIэу зыцIэ къесIогъэ къалэхэми псэкIэ сащыI… Сянэ абхъаз, Маанхэм япхъу, сятэ убых, Цупэ… А зэкIэхэм анахьи «ЗекIор» къысаIоныр нахь къыхэсэхы…
— «Жьынэпсым» илъэс дэхэкIае шIагъэу укъэтхэ, уишIуагъэ инэу къэкIо. Сыд фэдэ гъогупа шъузщызэIукIагъэр гъэзетымрэ орырэ?
— Гъэзетым апэ нэIуасэ сыфэзышIыгъэр Сэбэхьаттин (Цурмыт) ары пIоми хъущт, «Къатхэба» ренэу ыIощтыгъ. Зэгорэм Серап Джанбек садэжь къакIуи «Мы уитхыгъэ къыхэтыутынэу тыфай» зеIо уж гъэзетым сыхэщагъэу хъугъэ.
«Убых письмэхэр» зышъхьэ тхыгъэ пчъагъэхэр цIыфхэм алъыIэсыгъ. Гъэзетым игъашIэ кIыхьэ зэрэхъугъэм, непи ар зэрэгъэзетым уасэ афэсэшIы… Тыгъуасэ «Гъуазэ» ыцIагъэмэ, непэ ыцIэр «Жьынэпс».
— Уиписьмэхэр зыдэт тхылъэу «Зэгъэзэгъу IункIыбзэр» зыфиIорэр псынкIэу аухыгъ, ятIонэрэу къытырадзагъэр Октай Чокуата абхъазыбзэкIэ зэридзэкIыгъ, ипэублэ гущы-
Iэ Геннадий Аламия ытхыгъ. Ахэм о сыд зэхыуагъэшIагъэр?
— «Зэгъэзэгъу IункIыбзэр» зыфиIорэ тхылъым ыпэкIэ стхыгъэгъэ тхыгъэ 40-р зэхэубытагъэу къыдэхьагъ. Пандемием илъэхъан е нахьыпаIокIэ «Зы тхылъ тхыгъэу серэI!» сIогъэнкIи мэхъу. Тхылъым цIыфыбэ еджэнэу зыкIэхъугъэр, сишIошIыкIэ, ныбджэгъубэ ыкIи нэIосабэ зэрэсиIэр ары. Тхылъыр къызыдэкIым тинахьыжъэу Октай «Зы гухэлъ горэ сиI» есIуагъ. СигущыIэ сымыухызэ, «Уигу-хэлъ пфэдгъэцэкIэн» псынкIэу къыжэдэзыгъ. ТхьамафэкIэ тхылъыр зэридзэкIыгъ. «Ащ пэублэ гущыIэ фэсшIын фаеба, сэ Геннадий ары сыгу къэкIыгъэр» къызысеIом, жьым сызэрихьэрэм фэдэу сыхъугъ. Тхылъыр Октай нахьыжъым зэрэзэридзэкIыгъэм ыкIи ащ ипэублэ гущыIэ Геннадий Алмия зэритхыгъэм сызэрагъэгушхуагъэм илъэшыгъэ къэсIон слъэкIынэп.
Ащ фэд, синахьыжъ лъапIэу Октай, сэри, нэмыкIхэри тызэгъусэу Абхъаз Республикэм итхакIохэм я Союз тыхахьэмэ шIоигъоу къызэрэтиIуагъэм нахь лъэшэу тигъэгушхуагъ.
— ТыпфэгушIо ащкIэ. ТхылъыкIэ чэзыум хэтэу щыта?
— ГущыIэ лъэшыIо хъущт, ау сэ къэсэIо: «Апэрэм уихэукъоныгъэ хэукъоныгъэ хъурэп» аIо, ащ сыкъыпкъырыкIызэ, сэри сыIошхоныщэнкIи хъун, ау джыри зы тхылъ сиIэнэу сыфай.
— УиIофшIэн фэгъэхьыгъэу е къэпкIухьаным, зыпплъыхьаным фэшI зекIо окIо зэпыт. Мыхэр сыдэущтэу зэпыбгъафэхэра? ЗекIоным кIэхъопсыхэрэр рыгъозэнхэу япIон горэхэр щыIа?
— ЦIыфыр ежь ыгукIэ зыфаплъэрэр дэгъоу ыгъэунэфын фае. Сэ спсэ, сыгу ахэзыгъахъорэр зекIоныр ары. ЧIыпIакIэхэр слъэгъунхэу, цIыфыкIэхэм нэIуасэ сафэхъунэу, дунаим иинагъэ, ицIыкIугъэ зыфэзгъэунэфынэу, заохэр зыми зэримыщыкIагъэхэр джыри зэ сынэкIэ зэзгъэлъэгъунэу, скIуачIэ къызэрихьэу сызекIонэу сыфай. Щысэ гъэшIэгъон сымыхъункIи хъун гъуазэу зысIотэнкIэ, ау угукIэ уфэен, ыпэкIэ ар бгъэнэфэн фае. Нахь пыутэу сызщыпсэущтыр, къухьэлъатэмкIэ узекIоныр зыщымылъапIэр зызгъотыкIэ, семыжьэ мыхъунэу сэхъу. Сэ «Эйфел ымылъэгъоу Париж…» зыфаIорэм сыпылъэп, уздакIорэм щыIэ пстэури умылъэгъушъункIи мэхъу, узыфаер зэкIэ къыбдэмыхъуни ылъэкIыщт.
— КавказымкIэ тыда уздэщыIагъэр? Анахьэу угу къинэжьыгъэр сыд?
— Кавказым апэрэу 2000-рэ илъэсым сыкIуагъ. Илъэси 10 хъугъэу илъэс къэс, амал иIэмэ, сэкIо. Адыгеим, Темыр Осетием, Къэрэщэе-Щэрджэсым, Къэбэртэе-Бэлъкъарым сащыIагъ. А зэпстэуми инэу гухахъо ахэзгъотагъ.
— Уиписьмэхэм ащыщ горэм «Апэу сыздэкIуагъэм зытIо-зыщэ тезгъэзэжьынышъ сыкIонэу сызэрэфаерэм сыпэуцун слъэкIырэп…» пIозэ къыщыптхыгъагъ. Хэгъэгу тхьапша къэпкIухьагъэр? ЯтIонэрэу уздакIохэрэм сыд фэдэ гурышэ-гупшысэха уагъэшIыхэрэр?
— Непэ нэс паспорти 8 згъэлэжьагъ, хэгъэгу 56-рэ слъэгъугъэ. Апэ сыгу къэкIыгъагъэп, ау джы сыздэкIорэ къэралыгъохэм ябыракъхэр къэсэугъоих. «Хэт ышIэра, мы къэралым ащ нахьыбэрэ сымыкIожьышъункIи хъун» сIоу къыхэкIы, «Ащ джыри зэ сыкIожьын» зыфэпIон фэдэ гухэлъхэри сиIэхэу мэхъу…
Джыри зы Iоф игугъу къэсшIы сшIоигъу, сэри ащ инэу гухахъо хэзгъотагъ. КАФФЕД-м «Ментор менти» («Зыгъасэрэмрэ ыгъасэрэмрэ» къикIэу — ред.) зыфиIорэ программэ иI, ащ дэлэжьэрэ Хьарун Гергин профессиональнэу сызэрылэжьэрэ Iофым нэмыкIэу тхылъ зэрэстхырэм пае а программэм сыхигъэхьагъэу ыIуагъ. Ар зызэхэсэхым лъэшэу сыгушIуагъ. Джы сэри гъуазэ къызэрэсфэхъугъэхэм фэдэу зыгорэхэм гъуазэ сафэхъуным сыщэгугъы.
— Тхьауегъэпсэу уахътэ къыхэбгъэкIи гущыIэгъу укъызэрэтфэхъугъэм пае.
Гъэзетэу «Жьынэпсым» къыхиутыгъэ зэдэгущыIэгъур адыгабзэм изылъхьагъэр МэфэшIукъо Щангюл.