Кавказ заповедникым иIофшIэнкIэ мэхьанэ зиIэхэм ащыщ псэушъхьэхэм япчъагъэ ренэу лъыплъэгъэныр ыкIи гъэунэфыгъэныр.
Илъэс къэс кIалъытыкIыжьых зэкIэ ыкIи ащ фэдэ IофшIэным ишIуагъэкIэ специалистхэм псэушъхьэ зэфэшъхьаф пэпчъ шъхьэ пчъагъэу зэрэхъурэр, япсауныгъэ изытет ашIэ мэхъу. Анахьэу анаIэ зытырагъэтыхэрэр зипчъагъэкIэ макIэу къэнагъэхэр ары.
ЖъоныгъуакIэм ыкIэм — мэкъуогъум икъихьагъум мышъэхэр экологхэм кIалъытыкIыжьых, бэдзэогъум — шышъхьэIум — домбаир, Iоныгъом ыкIэм — чъэпыогъум икъихьагъум — кавказскэ шъыхьэ гъэшIуагъэр, къушъхьэ пчэнхэр, пчэныпцIэхэр (сернэхэр) лъытэгъэнхэмкIэ анахь охътэ дэгъур гъэмэфэ гузэгур ары — псэушъхьэхэу чIыпIэ пхырыкIыгъуаехэм ащыхъухэрэр хъупIэ байхэм къызякIотэххэкIэ, уцыкIэ шхъонтIабзэр щыIэ зыхъукIэ ары.
Гъэмэфэ уахътэм — бэдзэогъум, хьаплъышъохэр, чырбыщышъо зиIэ псэушъхьэхэр дэгъоу къушъхьэхъупIэ лъагэхэм къащыолъэгъух, ар къызфагъэфедэзэ, специалистхэм хэукъоныгъэшхо амышIэу, зэкIэ псэушъхьэхэр ыкIи ящырхэр дэгъоу къалъытэх.
Заповедникым ипресс-къулыкъу макъэ къызэригъэIугъэмкIэ, мы мафэхэм заповедникым ичIыпIэ анахь Iудзыгъэхэм экологхэм яаужырэ купхэр къарыкIыжьыгъэх ыкIи «кIэтхыкIыжьыр» псэушъхьэ зэфэшъхьафхэмкIэ зэшIуахы. УзыгъэгушIорэр, хэти зэрэмыгугъагъэу кIахъо зэряIэр ары.
(Тикорр.).